Finanse i transformacja energetyczna wśród najważniejszych wyzwań dla samorządów

– Musimy robić coraz więcej, za mniej i w trudniejszych warunkach – tak jeden z samorządowców, respondentów badania jakościowego, przeprowadzonego przez naukowców z SGH, odpowiedział na pytanie o najpoważniejsze wyzwania dla samorządów lokalnych oraz dla gospodarki w najbliższych 12 miesiącach.

Pytanie to było częścią badania służącego do obliczenia Wskaźnika Aktywności Rozwojowej Samorządów (WARS). Ten policzony po raz piąty (w półrocznych odstępach), obrazuje nastroje władz lokalnych dotyczące perspektyw dalszego rozwoju. W wiosennej edycji, spadł do najniższego poziomu od 2023 r., czyli od początku pomiarów. Najgorzej swoją sytuację oceniają przedstawiciele gmin wiejskich i powiatów.

Jakie najpoważniejsze wyzwania widzą samorządowcy

W badaniu jakościowym, w którym wzięło udział 360 samorządowców, to problemy z finansami, zrównoważenie dochodów i wydatków bieżących, presja inwestycyjna, transformacja energetyczna i zmiany demograficzne, były najczęściej wymienianymi wyzwaniami dla jednostek samorządu terytorialnego.

– Miasta na prawie powiatu najczęściej wskazywały kwestie związane z presją finansową. Dla powiatów jest to oświata. A gminy wiejskie pośród wyzwań dla siebie wskazują spadek liczby mieszkańców i starzenie się społeczeństwa – zrelacjonował Kamil Flig z Centrum Przedsiębiorczości i Transferu Technologii SGH. Zwrócił uwagę na to, że pojawiły się wyzwania, których kilka lat temu nie było: wdrożenie ustawy o obronie Ojczyzny czy cyfryzacja usług publicznych.

Czytaj więcej

Z regionów

Samorządy inwestują w magazyny zielonej energii. Dzięki wsparciu z funduszy UE

Warszawa będzie jednym z pierwszych dużych miast w Polsce, które będzie miało własne magazyny ene...

WARS osiągnął wartość 0,170 – najniższy wynik od początku prowadzenia badania. To wyraźny spadek w porównaniu z poprzednimi edycjami, w których wskaźnik oscylował wokół 0,200. WARS powstaje na podstawie odpowiedzi respondentów dotyczących inwestycji, usług, zatrudnienia, opłat, zadłużenia i dostępności środków na rozwój. Jego wyniki przedstawił niedawno współautor, prof. Jacek Sierak z SGH. Pokazał zróżnicowanie nastrojów w różnych typach jednostek: najgorsze było w gminach wiejskich, powiatach (poniżej przeciętnego), w gminach miejskich i miejsko-wiejskich – nieco wyższe od średniego oraz znacząco ponad przeciętne: w miastach na prawach powiatu i w województwach.

Ekonomista zwrócił uwagę na to, że w gminach wiejskich nastroje opadają systematycznie od 2023 r. W pozostałych typach JST nie zaistniała taka tendencja. W porównaniu do poprzedniej – jesiennej edycji WARS nastroje poprawiły się tylko w powiatach (choć wciąż są na niskim poziomie).

– Zapewne nie ma prostej odpowiedzi, dlaczego wartość wskaźnika się tak obniżyła. Przyczyn jest wiele i mają one złożony charakter, ale warto zastanowić się nad tym właśnie, dlaczego tak się dzieje, identyfikować istniejące problemy i starać się wyjść im naprzeciw – mówił prof. Sierak. I wymienił czynniki, które mogły mieć wpływ na pogorszenie nastrojów wśród samorządowców: brak stabilności i przewidywalności sytuacji geopolitycznej, szybki wzrost kosztów, trudną konkurencję samorządów na rynku pracy z sektorem prywatnym, problemy z wygospodarowaniem wkładu własnego dla inwestycji i wysokie zadłużenie. – Zastanawiam się, czy problemem też nie jest, czy wszystkie samorządy są w stanie w pełni wykorzystać swój potencjał i czy ten potencjał wykorzystują. A więc być może problem w części leży także w jakości zarządzania – dodał ekonomista.

Nastoje samorządowców dalekie od optymizmu

Prezentacji wyników WARS towarzyszyła dyskusja ekonomistów i samorządowców. Zastanawiali się nad przyczynami spadku nastrojów i nad tym, czy pesymizm może się pogłębiać, czy nastąpi odbicie w górę. – Główną przyczyną jest to, że nadal jest niepewność. I nawet bym powiedział, że ta niepewność została pogłębiona – ocenił prof. Piotr Wachowiak, rektor SGH. Zwrócił uwagę na to, że ostatnie wybory parlamentarne rozbudziły nadzieje wśród samorządów, ale proces doprowadzenia do normalności w relacjach rządu z samorządem jest długotrwały. Jego zdaniem poprawa nastrojów, a przede wszystkim kondycji finansowej samorządów wymaga stabilizacji przepisów, zasad pozyskiwania dochodów oraz rozwiązania przynajmniej dwóch problemów systemowych: funkcjonowania oświaty i szpitali.

– Po jednej stronie mamy samorządność i niezależność samorządów, po drugiej konieczność klarownej delegacji zadań i współpracę z rządem przy najważniejszych zmianach – prof. Mirosław Czekaj, prezes Banku Gospodarstwa Krajowego, zwrócił uwagę na napięcie między autonomią a potrzebą wsparcia centralnego jako jednym z poważniejszych wyzwań dla samorządów. Dodał, że wpływ na samorządy mają nie tylko zmiany geopolityczne i bezpieczeństwo, ale też koszty transformacji energetycznej i zmiany demograficzne.

Czytaj więcej

Fundusze Unijne

Rusza wielki program pożyczek z KPO na transformację cyfrową samorządów

Niemal 2,8 mld zł jest w puli nowego programu pożyczkowego. Po wsparcie na inwestycje w nowe tech...