Z założenia ustawodawca jest racjonalny, więc wie, co robi. Czasem zdarza się jednak i tak, że zmiana, którą zaplanował i przeprowadził, nie ma oczekiwanych skutków. Potwierdza to ostatni wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Pytanie o CIT

Kanwą sporu w sprawie, którą zajmował się NSA, była interpretacja podatkowa. W maju 2012 r. wystąpiła o nią spółka akcyjna. Wyjaśniła, że jest właścicielem 100 proc. udziałów spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Dalej wskazała, że zamierza zmniejszyć w niej swoje zaangażowanie kapitałowe i zbyć część udziałów w celu ich umorzenia. Umorzenie nastąpi w trybie art. 199 § 1 kodeksu spółek handlowych (k.s.h.), tj. dobrowolnie za wynagrodzeniem.

Udziały przeznaczone do umorzenia o łącznej wartości 19 139 500 zł zostaną przeniesione do spółki z o.o. za wynagrodzeniem w wysokości 19 139 900 zł. Przy czym zostanie ono wypłacone w formie pieniężnej lub rzeczowej.

Spółka zapytała, czy gdy wynagrodzenie otrzymane w zamian za umarzane udziały będzie różne od ich wartości rynkowej lub nominalnej, a wynikiem podatkowym z transakcji będzie różnica pomiędzy faktycznie otrzymanym wynagrodzeniem a kosztem nabycia umarzanych udziałów, to wynagrodzenie będzie podlegało obowiązkowi ustalenia ceny rynkowej wynikającemu z art. 14 ust. 1 i ust. 2 ustawy o CIT.

Sama uważała, że nie. Jej zdaniem do transakcji zbycia udziałów w celu umorzenia nie ma zastosowania art. 14 ust. 1 i 2 ustawy o CIT. Dla określenia konsekwencji podatkowych opisanej operacji należy ustalić, w jakiej wysokości zostało skalkulowane wynagrodzenie za umarzane udziały oraz jaki jest jego koszt podatkowy.

Fiskus nie potwierdził tego stanowiska. Przypomniał, że od 1 stycznia 2011 r. uchylono pkt 2 ust. 1 art. 10 ustawy o CIT, wyłączając tym samym z dochodów z udziału w zyskach osób prawnych dochody uzyskane z odpłatnego zbycia udziałów (akcji) na rzecz spółki, w celu ich umorzenia.

W ocenie urzędników w wyniku tej nowelizacji skutki umorzenia zostały zrównane ze sprzedażą. Zbycie udziałów w celu dobrowolnego ich umorzenia za wynagrodzeniem spowoduje u spółki powstanie dochodu w wysokości różnicy między otrzymanym wynagrodzeniem i kosztem ich nabycia. Fiskus nie miał wątpliwości, że w sprawie ma zastosowanie art. 14 ustawy o CIT.

Spółka zaskarżyła interpretację, ale w sądzie pierwszej instancji przegrała. Rację przyznał jej dopiero NSA.

Intencja bez realizacji

Sąd kasacyjny uznał, że nowelizacja, na którą powołuje się fiskus, nie oznacza, że w sprawie zastosowanie znajdzie art. 14 ust. 1 ustawy o CIT. W ocenie NSA intencja ustawodawcy, na którą powoływał się fiskus, nie znajduje odzwierciedlenia w przepisach, czyli nie została ona zrealizowana.

Sąd podkreślił, że wynagrodzenie, o którym mowa w art. 199 k.s.h., to nie jest cena sprzedaży. Ponadto umorzenie może być dobrowolne lub przymusowe. A ustawodawca podatkowy nie różnicuje ich skutków. Nawet jeśli ustawodawca chciał zrównać umorzenie ze zbyciem dla celów art. 14 ustawy o CIT, to był niekonsekwentny.

– Zbycie udziałów w celu umorzenia nie jest tożsame ze zbyciem udziałów – tłumaczył sędzia NSA Krzysztof Winiarski.

Wynagrodzenie przysługujące wspólnikowi w związku z umorzeniem nie jest ceną. Wyrok jest prawomocny.

Konrad Turzyński, doradca podatkowy, partner w kancelarii KNDP Kolibski, Nikończyk, Dec & Partnerzy

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego należy uznać za słuszny i korzystny dla podatników – ogranicza bowiem ich ryzyko podatkowe podczas transakcji umorzenia udziałów. Umorzenie dobrowolne (zbycie udziałów w celu umorzenia) nie może być porównywane z transakcją sprzedaży udziałów spółki na rynku – są to transakcje podobne wyłącznie w przeniesieniu własności udziałów na nabywcę. Podczas umorzenia nie ma zresztą mowy o cenie sprzedaży udziałów. Przyznają to nawet same organy podatkowe w niektórych aktualnych interpretacjach, np. IBPB-1-3/4510-98/15/AW, w której wskazano, że w transakcji umorzenia dobrowolnego udziałów trudno mówić nawet o jakiejkolwiek cenie porównywanej możliwej do uzyskania na rynku.

sygnatura akt: II FSK 1747/13