Ojciec może korzystać z zasiłku macierzyńskiego, jeśli urodzi mu się dziecko lub przyjmie dziecko na wychowanie. Podstawowym warunkiem otrzymania tego świadczenia jest podleganie ubezpieczeniu chorobowemu – obowiązkowo (np. z umowy o pracę) albo dobrowolnie (np. z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności lub wykonywania umowy zlecenia).
Wcześniejszy powrót do pracy
Ojciec otrzyma zasiłek macierzyński m.in. wtedy, gdy matka dziecka postanowi wrócić do pracy po wykorzystaniu zasiłku przez co najmniej 14 tygodni po porodzie. Ojcu przysługuje wówczas zasiłek w części niewykorzystanej przez matkę dziecka. Termin rozpoczęcia korzystania przez niego z zasiłku musi przy tym przypadać bezpośrednio po dacie rezygnacji z zasiłku macierzyńskiego przez matkę dziecka.
Pobyt w szpitalu
Zdarza się, że matka dziecka trafia do szpitala. Jeśli wykorzystała zasiłek macierzyński za co najmniej 8 tygodni po porodzie i przerywa jego pobieranie na czas pobytu w szpitalu, ze świadczenia korzysta ojciec dziecka. Łączny okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego dla obojga rodziców nie może jednak przekraczać maksymalnego wymiaru wynikającego z przepisów.
Śmierć matki, porzucenie dziecka
Ojciec dziecka otrzyma zasiłek macierzyński także w razie śmierci matki lub porzucenia przez nią dziecka. Bardzo ważne jest, że nabędzie on prawo do świadczenia niezależnie od tego, czy matka podlegała ubezpieczeniu chorobowemu i czy miała prawo do zasiłku macierzyńskiego. W takiej sytuacji zasiłek przysługuje ojcu do wyczerpania pełnego wymiaru, który przysługiwałby matce dziecka.
Jeżeli matka, która porzuciła dziecko, podlega ubezpieczeniu chorobowemu, ojciec może skorzystać z zasiłku macierzyńskiego nie wcześniej niż po wykorzystaniu przez nią tego świadczenia za co najmniej 8 tygodni po porodzie.
Choroba potwierdzona orzeczeniem
Ojciec dziecka może wystąpić o zasiłek macierzyński także w sytuacji, gdy matka dziecka posiada orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji albo orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu znacznym. Jeśli matka nie podlegała ubezpieczeniu chorobowemu, a jej niezdolność do samodzielnej egzystencji powstała jeszcze przed urodzeniem dziecka, ojcu dziecka przysługuje zasiłek macierzyński w wymiarze, jaki przysługiwałby matce dziecka, gdyby była ubezpieczona. Jeżeli jednak jej niezdolność do samodzielnej egzystencji powstanie już po urodzeniu dziecka, ojciec ma prawo do zasiłku macierzyńskiego dopiero od dnia następnego po dniu powstania jej niezdolności.
Inaczej jest, gdy matka dziecka podlega ubezpieczeniu chorobowemu. Wówczas ojciec dziecka może otrzymać zasiłek macierzyński dopiero po wykorzystaniu przez nią co najmniej 8 tygodni zasiłku po porodzie (do wyczerpania pełnego wymiaru zasiłku). Gdyby jednak niezdolność do samodzielnej egzystencji matki dziecka powstała po upływie 8 tygodni po porodzie, może ona zrezygnować z pobierania zasiłku macierzyńskiego na rzecz ojca dziecka dopiero od następnego dnia po dniu powstania tej niezdolności.
Za czas rodzicielskiego
Ojciec dziecka może także skorzystać z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający urlopowi rodzicielskiemu (wynika on z Kodeksu pracy). Otrzyma go w pełnym wymiarze, jeżeli nie wykorzystuje go matka dziecka albo nie pobiera go jednocześnie z nią.
Zasiłek macierzyński za okres odpowiadający urlopowi rodzicielskiemu wykorzystany przez oboje rodziców nie może bowiem przekraczać jego maksymalnego wymiaru.
Zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego przyznawany jest jednorazowo albo w częściach, których nie może być więcej niż cztery. Każda z części jest wielokrotnością tygodnia i nie może być krótsza niż 8 tygodni, z wyjątkiem:
- pierwszej części, która w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie nie może być krótsza niż 6 tygodni, a w razie przyjęcia dziecka na wychowanie – nie może być krótsza niż 3 tygodnie,
- ostatniej części urlopu rodzicielskiego, która pozostała do wykorzystania.
Nowym rozwiązaniem jest możliwość wykorzystania części zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego (do 16 tygodni) w późniejszym terminie. Jednak nie może to być później niż do ukończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia.
Nowa praca matki
Ojciec dziecka może otrzymać zasiłek macierzyński również, gdy matka dziecka, która nie podlegała ubezpieczeniu chorobowemu, podejmie zatrudnienie w wymiarze nie niższym niż 1/2 etatu. W takim przypadku ojciec, który sprawuje osobistą opiekę nad dzieckiem, może korzystać z zasiłku macierzyńskiego od dnia zatrudnienia matki dziecka aż do wyczerpania pełnego wymiaru zasiłku, który by jej przysługiwał (liczonego od dnia porodu). Zasiłek macierzyński przysługuje ojcu tylko w okresie zatrudnienia matki dziecka. Jeśli zatem przestałaby ona pracować, ojciec nie dostanie zasiłku, nawet gdyby nie wyczerpał jego pełnego wymiaru.
—oprac. pracownicy Centrali ZUS
Dwa tygodnie wyłącznie dla taty
Ojciec dziecka może wystąpić o zasiłek macierzyński za okres odpowiadający urlopowi ojcowskiemu (określonemu w Kodeksie pracy). Ma prawo z niego korzystać maksymalnie przez dwa tygodnie, nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 24. miesięcy życia. W przypadku przysposobienia dziecka zasiłek również przysługuje przez dwa tygodnie, nie dłużej jednak niż do:
- upływu 24 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie i
- ukończenia przez dziecko 7. roku życia albo 10. roku życia – w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego.
Taki zasiłek macierzyński ojciec może wykorzystać jednorazowo albo w dwóch częściach. Te części nie muszą przypadać bezpośrednio po sobie, ale nie mogą być krótsze niż tydzień. Prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający urlopowi ojcowskiemu nie zależy przy tym od zasiłków macierzyńskich pobieranych przez matkę.
