Zgodnie z art. 116 § 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 613) w zw. z art. 31 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 121 ze zm.) za zaległości ze składek na ubezpieczenia społeczne spółek z ograniczoną odpowiedzialnością przy bezskutecznej egzekucji z majątku spółki odpowiadają członkowie zarządu. Mogą tego jednak uniknąć, gdy we właściwym czasie zostanie zgłoszony wniosek o ogłoszenie upadłości bądź jego niezgłoszenie nastąpiło bez ich winy lub we właściwym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu, o którym mowa w ustawie w rozumieniu ustawy z 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (DzU z 2015 r., poz. 978).

Przed wejściem w życie prawa restrukturyzacyjnego (1 stycznia 2016 r.), przepis ten brzmiał inaczej. Wskazywał na wszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości. Pojęcie to nie odwoływało się do żadnej konkretnej ustawy, co budziło pewne wątpliwości interpretacyjne.

Sąd Najwyższy w wyroku z 8 grudnia 2015 r. (II UK 435/14) rozstrzygnął, czy postępowanie prowadzone na podstawie ustawy z 30 sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji niektórych należności publicznoprawnych od przedsiębiorców (DzU nr 155, poz. 1287, dalej: ustawa) zapobiega ogłoszeniu upadłości, a tym samym czy jego wszczęcie chroni członków zarządu przed odpowiedzialnością za zaległości składkowe spółki.

Rozważając tę sprawę, SN zauważył, że przewidziana w ustawie restrukturyzacja polega na umorzeniu większości publicznoprawnych zobowiązań spółki, a także uniemożliwia egzekwowanie długów objętych wnioskiem restrukturyzacyjnym. Tym samym nie ma ona na celu zaspokojenia wierzycieli, lecz uwolnienie przedsiębiorców od należności publicznoprawnych, przez co nie można jej traktować równorzędnie z innymi postępowaniami, które mają chronić interesy wierzycieli niewypłacalnego przedsiębiorcy. Co więcej, przewidziana w ustawie restrukturyzacja nie przeszkadza ogłosić upadłości przedsiębiorcy korzystającego z jej dobrodziejstw, a wręcz przeciwnie, jej art. 21 ust. 3 przewiduje, że gdy ziszczą się przesłanki upadłości, postępowanie restrukturyzacyjne się umarza.

W świetle tych przekonujących argumentów pewne zdziwienie budzi ostatnia część uzasadnienia wyroku SN. Sąd Najwyższy stwierdza w niej, że „nawet przy przyjęciu, że postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości obejmuje także postępowanie restrukturyzacyjne dotyczące składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenia zdrowotne (...) także to postępowanie nie zostało wszczęte przez skarżącego we właściwym czasie". Następnie SN wskazuje, że „właściwy czas" postępowania układowego to czas dający realne szanse na wykonanie układu i zapobieżenie upadłości.

Argument ten osłabia wcześniejsze wywody SN, sugerując, że skład orzekający nie był pewien swoich racji i na wszelki wypadek wytłumaczył zasadność oddalenia kasacji przy innej interpretacji analizowanych przepisów.

Wyroki Sądu Najwyższego nie powinny być formułowane w taki sposób, gdyż nie rozstrzygają one wtedy w pełni występujących wątpliwości interpretacyjnych.

Diana Kanarek - prawnik w kancelarii Tomczak i Partnerzy Spółka Adwokacka