NSA: rodzin zastępczych nie można dyskryminować przy świadczeniu Mama 4+

Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) wydał ważny wyrok dla osób, które starają się o przyznanie rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego za wychowanie co najmniej czwórki dzieci. Sąd nie zgodził się z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), że warunek wychowania liczy się od urodzenia do pełnoletności. Z limitu pociech, od którego zależy przyznanie tzw. emerytury matczynej, nie są wykluczone te z rodzin zastępczych czy przysposobione. 

Kto ma prawo do rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego? 

Sprawa dotyczyła kobiety, która urodziła tylko jedno dziecko – córkę. Faktycznie jednak w sumie wychowała piątkę pociech. Na mocy postanowienia sądu z 1994 r. stała się bowiem rodziną zastępczą dla trójki dzieci zmarłej siostry, a od 2005 r. wychowuje też wnuczkę w ramach tzw. pieczy zastępczej. 

Kobieta była w trudnym położeniu. Osiągnęła wiek 60 lat, ale nie posiada dochodu zapewniającego niezbędne środki utrzymania i nie nabyła też prawa nawet do najniższej emerytury. Była jednak przekonana, że skoro wychowała pięcioro dzieci, to spełnia warunki do przyznania jej środków z ustawy z 31 stycznia 2019 r. o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym.

Czytaj więcej

Praca, Emerytury i renty

Maksymalnie 1780 zł co miesiąc. Dodatek do emerytury nie tylko dla kobiet

„Mama 4 plus”, emerytura matczyna lub rodzicielskie świadczenie uzupełniające - w taki sposób okr...

ZUS pieniędzy odmówił. Tłumaczył, że co do zasady proces wychowawczy powstaje z chwilą urodzenia dziecka i zazwyczaj ustaje z chwilą uzyskania przez nie pełnoletności. W ocenie urzędników długotrwałość wychowania należy rozumieć jako proces, który łączy się z systematycznością sprawowania ogółu obowiązków spoczywających na rodzicach w ramach praw im przysługujących względem dziecka. ZUS zauważył, że gdy kobieta została ustanowiona rodziną zastępczą dla dzieci siostry, te miały odpowiednio 14, 11 i 8 lat. I kierując się wiekiem dwóch pociech, uznał, że kobieta w rozumieniu ustawy wychowała tylko troje dzieci.

Które dzieci liczą się do limitu świadczenia matka 4+?

Wnioskodawczyni nie dała za wygraną. W skardze na odmowę ZUS zauważyła, że odmowa przyznania jej wnioskowanego świadczenia jest niezrozumiała i niesprawiedliwa społecznie. Decyzja urzędników pomija bowiem cele ustawy. Nie wiadomo też, dlaczego i które dzieci wychowywanych w rodzinie zastępczej pominięto.

W ocenie skarżącej nie ma ustalonej granicy, która wskazuje, że dziecko zostało wychowane. A ona przecież dzieci wychowała zgodnie z postanowieniem sądu. Z przyjętych obowiązków nie zrezygnowała, wychowując dzieci stale, osobiście i ciągle. Kobieta zwracała też uwagę na brak uznania i docenienia jej pracy, bo samotne wychowanie porzuconych dzieci z problemami, szczególnie w wieku dorastania, to wyzwanie wymagające poświęcenia, czasu i umiejętności.

Matka zastępcza podkreśliła, że na rzecz „nierodzonych” dzieci zrezygnowała z kariery zawodowej, wychowała je dobrze do samodzielności. Przyjmując zadania państwa, przyczyniła się m.in. do oszczędności dla budżetu. Kobieta nie miała wątpliwości, że decyzja ZUS jest niesprawiedliwa społecznie. Ponadto z powodu niekorzystnej i niesprawiedliwej dla niej do 2012 r. ustawy o pieczy zastępczej nie ma wymaganego przez ZUS stażu pracy do przyznania najniższej emerytury.

Kiedy wychowanie dziecka daje podstawę do specjalnej emerytury?

Urzędnicy kurczowo trzymali się swojej interpretacji, że nie można przyjąć, aby skarżąca zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym wychowała co najmniej czworo dzieci. W stosunku bowiem do dwójki dzieci uczestniczyła w procesie ich wychowywania tylko przez krótki okres czasu. ZUS oponował przed rozszerzającą wykładnią przepisów. I argumentował, że przyjęcie na wychowanie dzieci do osiągnięcia pełnoletności nie mogło realnie wpłynąć na rezygnację lub niepodjęcie zatrudnienia na okres co najmniej kilkunastu lub kilkudziesięciu lat. Nie było więc przeszkodą do wypracowania przynajmniej minimalnej emerytury.

Czytaj więcej

Praca, Emerytury i renty

Mama 4 plus - Emerytury matczyne także dla matek zastępczych

Sejmowa Komisja Polityki Społecznej i Rodziny przyjęła poprawkę przyznającą świadczenie dla kobie...

Najpierw na takim podejściu do spornego świadczenia suchej nitki nie zostawił Wojewódzki Sąd Administracyjny (WSA) w Warszawie. Nie tylko wytknął urzędnikom liczne naruszenia procedury. Przede wszystkim uznał, że prezes ZUS naruszył w sposób istotny przepisy prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 3 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 2 pkt 9 ustawy o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym. W ocenie WSA bezpodstawnie bowiem uznał, że wychowanie czworga dzieci ogranicza się wyłącznie do uczestniczenia w procesie stałej, bezpośredniej i ciągłej opieki od urodzenia do osiągnięcia pełnoletności.