W ostatnich miesiącach rynek kryptowalut wzbudza ogromne emocje. Bitcoin w grudniu 2024 roku osiągnął przełomowy moment, kiedy kurs przekroczył 100 tys. USD. To wydarzenie nie tylko zaskoczyło inwestorów, ale również skłoniło zarządy spółek kapitałowych do zastanowienia się nad nowymi możliwościami lokowania kapitału.

Bitcoin – Nowa era

Bitcoin od lat stanowi punkt odniesienia w świecie cyfrowych walut. Przekroczenie wartości 100 tys. USD to nie tylko liczba – to sygnał, że rynek krypto osiąga nowy poziom dojrzałości i zainteresowania inwestorskiego. Dla spółek może to oznaczać szansę na znaczny wzrost wartości zgromadzonych środków, ale także potencjalne ryzyko gwałtownych spadków, zaś dla zarządu jest to ekspozycja na ryzyko odpowiedzialności prawnej.

Ochrona kapitału

Punktem wyjścia do dalszych rozważań jest przepis art. 2091 § 1 Kodeksu spółek handlowych (k.s.h.) w. zw. z art. 293 § 1 i 3 k.s.h. Zgodnie z przywołaną regulacją członek zarządu powinien przy wykonywaniu swoich obowiązków dołożyć staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności oraz dochować lojalności wobec spółki. Jednocześnie, członek zarządu odpowiada wobec spółki za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy spółki, chyba że nie ponosi winy. Członek zarządu nie narusza obowiązku dołożenia staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności, jeżeli postępując w sposób lojalny wobec spółki, działa w granicach uzasadnionego ryzyka gospodarczego, w tym na podstawie informacji, analiz i opinii, które powinny być w danych okolicznościach uwzględnione przy dokonywaniu starannej oceny.

Z przywołanych przepisów wynika m.in. fundamentalny dla zarządu obowiązek dbania o kapitał i czysty zysk spółki. W obliczu rosnącej inflacji, wypracowany i „niepracujący zysk” będzie tracił na wartości, co może uruchamiać odpowiedzialność zarządu wobec spółki za szkodę związaną ze spadkiem wartości kapitału odpowiadającą poziomowi inflacji. Właśnie dlatego spółki zaczynają rozważać alternatywne sposoby lokowania kapitału. Inwestycje w kryptowaluty, mimo swojej zmienności, stanowią jedną z opcji na dywersyfikację portfela. Jednocześnie, są to instrumenty finansowe eksponujące zarząd na zarzut przekroczenia „granic uzasadnionego ryzyka gospodarczego”, o którym mowa w art. 299 § 3 k.s.h.

Z punktu widzenia zarządu spółki kapitałowej istotne są zatem następujące kwestie:

- legalność inwestycji środków spółki w kryptowaluty,

- legalność działania platformy, za pośrednictwem której dojdzie do nabycia aktywów przez spółkę,

- proces wyboru platformy zakupowej oraz wyboru aktywa (waluty lub tokenu),

- dokumentacja procesu decyzyjnego i analiz poprzedzających decyzję,

- wypełnienie obowiązków wynikających z ustawy z 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu brudnych pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmowi (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1132 ze zm.), tzw. obwiązki AML, właściwe rozliczenie podatkowe przez spółkę osiągniętych z kryptowalut zysków.

Legalność aktywów kryptowalutowych

Polskie prawo nie zabrania spółkom nabywania kryptowalut. Jest to aktywo w pełni legalne w obrocie prawnym. Każda spółka, niezależnie od wielkości, może zdecydować się na inwestycje poprzez zakup aktywów cyfrowych. Legalność kryptowalut jest pochodną coraz liczniejszych regulacji prawnych na poziomie polskim i europejskim, w tym regulacji podatkowych. Akceptując fakt nabywania aktywów cyfrowych i osiągania zysków na ich sprzedaży, ustawodawca zyski te opodatkował jako zyski kapitałowe stawką 19 proc.

Legalność platformy zakupowej – giełdy

Do 31 grudnia 2024 r. legalność działania platform zakupowych kryptowalut była wykonywania i weryfikowana poprzez rejestr działalności w zakresie walut wirtualnych, prowadzony przez Generalnego Inspektora Informacji Finansowej (GIIF). Rejestr ten służył jako narzędzie nadzoru nad podmiotami działającymi w obszarze walut wirtualnych, zapewniając zgodność ich działalności z obowiązującymi przepisami prawa. Zgodnie z art. 129m ustawy z 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (AML), działalność w zakresie walut wirtualnych mogła być wykonywana wyłącznie po uzyskaniu wpisu do Rejestru Działalności w Zakresie Walut Wirtualnych (RDWW). Podmioty działające legalnie na polskim rynku powinny udostępnić na swojej stronie internetowej numer wpisu do RDWW. Sam rejestr jest wciąż dostępny na stronie Izby Administracji Skarbowej w Katowicach.

Od 1 stycznia 2025 r. wpis do rejestru RDWW nie jest już możliwy, ponieważ został zastąpiony rejestrem europejskim (o czym poniżej). Niemniej do 30 czerwca 2026 r. pozostaje obowiązujący jako platforma do weryfikacji kontrahneta w okresie przejściowym. AML zatem potwierdza legalność w zakresie nabywania i osiągania zysków na aktywach kryptowalutowych.

Rozporządzenie MiCA oraz licencja CASP

Od 31 grudnia 2024 r. rynek kryptowalut w Unii Europejskiej podlega nowym regulacjom na mocy Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1114, znanego jako MiCA (Markets in Crypto-Assets). Wprowadzenie tego aktu prawnego ma na celu ujednolicenie zasad dotyczących obrotu kryptoaktywami oraz zapewnienie większej ochrony inwestorom i stabilności rynkowej. Regulacje MiCA obejmują zarówno emisję, oferowanie, jak i świadczenie usług związanych z kryptoaktywami.

Zgodnie z MiCA, wszelkie podmioty świadczące usługi w zakresie kryptoaktywów muszą posiadać licencję dostawcy usług kryptoaktywnych, określaną jako CASP (Crypto-Asset Service Provider). Licencja jest konieczna do prowadzenia działalności na terenie Unii Europejskiej i umożliwia korzystanie z jednolitego paszportu europejskiego, dzięki czemu uprawnienia uzyskane w jednym kraju członkowskim pozwalają na świadczenie usług na całym wspólnym rynku. W Polsce organem odpowiedzialnym za nadzór nad rynkiem kryptoaktywów oraz wydawanie licencji CASP jest Komisja Nadzoru Finansowego (KNF).

Dwa równoległe rejestry do 30 czerwca 2026 r.

Rozporządzenie MiCA wprowadza okres przejściowy, który pozwala podmiotom posiadającym wpis w RDWW na dalsze prowadzenie działalności do 30 czerwca 2026 r., co wynika z art. 143 ust. 3 Rozporządzenia MiCA. Jeśli jednak taki podmiot złoży wniosek o licencję CASP do 1 maja 2026 r., może kontynuować działalność do 30 września 2026 roku, zgodnie z art. 143 ust. 4 Rozporządzenia MiCA. Po upływie tego okresu wszystkie podmioty działające na rynku kryptowalut będą musiały uzyskać licencję CASP, aby móc legalnie świadczyć swoje usługi w Unii Europejskiej. Okres przejściowy, który kończy się 30 czerwca 2026 r., może zostać skrócony na podstawie przepisów krajowych, co oznacza, że polski ustawodawca może wprowadzić wcześniejsze terminy obowiązywania nowych regulacji. Dotychczas to jednak nie nastąpiło.

Z perspektywy zarządu spółki kapitałowej oznacza to możliwość weryfikacji podmiotów, za pośrednictwem których spółka zainwestuje swoje środki. Do 30 czerwca 2026 r. funkcjonuje dualizm podstaw prawnych dla oferowania usług. Należy więc weryfikacji dokonać zarówno w rejestrze prowadzonym przez GIIF, czy podmiot za pośrednictwem którego dochodzi do nabycia i wymiany walut wirtualnych jest podmiotem działającym legalnie, a także w akresie licencji CASP wydawanej przez KNF. Rejestr licencji CASP prowadzi Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA).

Obowiązki AML z perspektywy spółki kupującej aktywa kryptowalutowe

Obowiązki AML obejmują zamknięty katalog instytucji obowiązanych, w tym giełdy kryptowalutowe, kantory cyfrowe i inne platformy wymiany. Spółki kupujące aktywa kryptowalutowe na własny użytek, a nie w ramach działalności regulowanej, nie są objęte bezpośrednimi obowiązkami wynikającymi z przepisów AML. Obowiązek przeprowadzania procedur należy do podmiotów umożliwiających transakcje, czyli dostawców usług kryptoaktywów, którzy są zobowiązani do stosowania zasad Know Your Customer (KYC), monitorowania transakcji i zgłaszania podejrzanych operacji do odpowiednich organów takich jak GIIF.

Jednocześnie zarząd spółki powinien zwrócić uwagę na swoją rolę w zakresie transparentności transakcji. Obowiązek podania prawdziwych danych w procesie weryfikacji tożsamości przez giełdę lub kantor cyfrowy wynika z przepisów AML i jest niezbędny do przeciwdziałania anonimowym transakcjom o potencjalnym ryzyku prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.

Choć przepisy AML nie nakładają obowiązku zgłaszania samego faktu nabycia czy posiadania aktywów kryptowalutowych przez spółkę transakcje kupna i sprzedaży kryptowalut, mogą rodzić obowiązki podatkowe. Każdy zysk wynikający z obrotu aktywami cyfrowymi musi zostać wykazany zgodnie z przepisami dotyczącymi rozliczeń podatkowych.

W kolejnym artykule, którego publikacja planowana jest na 4 kwietnia, wskażemy, w jaki sposób zarząd może udokumentować na przyszłość, że podejmując decyzję inwestycyjną działał w granicach uzasadnionego ryzyka gospodarczego oraz z należytą starannością.

dr Marlena Wach – radca prawny specjalizująca się w prawie rynków kapitałowych, prawie spółek, nowych technologii i komunikacji elektronicznej

Aleksandra Terc – adwokat, specjalizujący się w sporach sądowych, prawie budowlanym oraz prawie regulującym rynek kryptowalut