Dla tych, którzy zalegają z podatkami, ostatnią deską ratunku jest wniosek o umorzenie długu lub rozłożenie go na raty czy odroczenie płatności. Niestety, fiskus godzi się na to wyjątkowo.
Bez przebaczenia
Wkrótce praktyka ta może się jednak zmienić. Wszystko za sprawą wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego, który zajmował się sprawą umorzenia zaległości podatkowych. Oddalając skargę fiskusa, sąd przypomniał, że w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym, organ podatkowy może przyznać ulgę w spłacie zobowiązań podatkowych, m.in. umorzyć zaległość. Wystarczy spełnić jedną z tych przesłanek.
NSA nie zgodził się z fiskusem, że decydujące znaczenie w sprawie o umorzenie zaległości mają nadzwyczajne okoliczności dotyczące powstania zadłużenia. Pojęcia „ważny interes podatnika" nie można ograniczać do sytuacji nadzwyczajnych czy zdarzeń losowych. Zdaniem NSA w postępowaniu o przyznanie ulgi urzędnicy szczególny nacisk powinni położyć na analizę sytuacji ekonomicznej podatnika.
W ocenie NSA przesłanki ważnego interesu publicznego nie można wiązać wyłącznie z obowiązkiem ponoszenia ciężarów publicznych, ani też przeciwstawiać jej przesłanki ważnego interesu podatnika.
Jak zauważył sędzia NSA Krzysztof Winiarski, organ powinien ustalić, co jest korzystniejsze z punktu widzenia interesu publicznego w danym przypadku – dochodzenie należności czy też przyznanie ulgi. Ustalając istnienie przesłanki interesu publicznego, nie można abstrahować od innych wartości wspólnych dla całego społeczeństwa.
Dwie fazy oceny
W ocenie NSA dopiero po zakończeniu pierwszej fazy postępowania i stwierdzeniu, że występuje przynajmniej jedna z przesłanek udzielenia ulgi, fiskus w ramach uznania ma prawo wyboru rozstrzygnięcia, tj. odmowy ulgi lub jej przyznania. W tym przypadku może przyjąć różne kryteria, np. społeczne, ekonomiczne itp. Motywy, którymi się kieruje, powinny jednak zostać wskazane w uzasadnieniu decyzji.
To ważne dla podatników rozstrzygnięcie, bo fiskus rzadko udziela ulg w spłacie należności podatkowych. Potwierdza to Ireneusz Krawczyk, radca prawny, wspólnik w kancelarii Ożóg Tomczykowski. To dlatego, że urzędnicy mogą, ale nie muszą udzielać ulg. Z jego praktyki wynika, że chętniej na umorzenie czy rozłożenie na raty godzą się inne instytucje, np. PFRON.
– Uznaniowość w przyznawaniu ulg w spłacie zaległości, nie oznacza pełnej dowolności – podkreśla Robert Krasnodębski, radca prawny, partner w kancelarii Weil, Gotshal & Manges. Są pewne reguły interpretacyjne, które należy brać pod uwagę i ważyć interes budżetu oraz podatnika.
sygnatura akt: II FSK 3139/13
Opinia
Dariusz Malinowski, doradca podatkowy, partner w KPMG
Komentowany wyrok NSA to swego rodzaju przełom w orzecznictwie dotyczącym tzw. ulg uznaniowych. Do tej pory trudno było przekonać fiskusa i sądy administracyjne do szerszego spojrzenia na problem umarzania zaległości podatkowych, rozkładania ich na raty czy odraczania. Wskazówki płynące z orzeczenia NSA są bardzo istotne, bo kładą nacisk na wnikliwą analizę sytuacji podatnika i rozważenie, co będzie lepsze dla budżetu: odmowa ulgi czy rezygnacja z części należności, co ustabilizuje jego sytuację na przyszłość. Fiskus nie może „zabijać" podatnika. W życiu społecznym i gospodarczym zdarzają się różne sytuacje i nie może być tak, że uzasadnieniem przyznania ulgi mogą być tylko nadzwyczajne losowe przypadki.
