Polscy przedsiębiorcy rozpoczynający prowadzenie działalności czy też pragnący rozwinąć lub zmodernizować dotychczasową działalność, np. produkcyjną, decydują się często na zakup linii technologicznych czy produkcyjnych, jak również innych środków trwałych z zagranicy.
Jeżeli w wyniku takich działań podpisany zostaje kontrakt na dostawy i montaż w polskiej fabryce (czy innym zakładzie) środków trwałych transportowanych z krajów Unii Europejskiej, podatnicy VAT stają przed koniecznością właściwego rozliczenia takiej transakcji.
Pojawiają się wtedy wątpliwości, czy z punktu widzenia VAT mamy do czynienia z dostawą towarów rozliczaną przez polskiego nabywcę czy też z wewnątrzwspólnotowym nabyciem towarów (WNT) i importem usług.
[srodtytul]Transakcje rozliczane przez nabywcę[/srodtytul]
Zgodnie z [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=172827]ustawą o VAT[/link] poprzez WNT rozumie się nabycie prawa do rozporządzenia jak właściciel towarami, które w wyniku dokonanej dostawy są wysyłane lub transportowane na terytorium państwa członkowskiego innego niż terytorium państwa członkowskiego wysyłki lub transportu, przez dokonującego dostawy, nabywcę towarów lub na ich rzecz.
Wspomnianą zasadę stosuje się m.in. pod warunkiem, że dokonujący dostawy towarów jest podatnikiem podatku od towarów i usług lub podatnikiem podatku od wartości dodanej. Przypomnieć tu należy, że dostawą towarów jest przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.
Jednocześnie przemieszczenia towaru, o którym mowa, nie uznaje się za WNT m.in. w przypadku, gdy towary są instalowane lub montowane, z próbnym uruchomieniem lub bez niego.
Miejscem dostawy w takiej sytuacji jest miejsce, w którym towary są instalowane lub montowane przez dokonującego ich dostawy lub przez podmiot działający na jego rzecz.
Przy czym nie uznaje się za instalację lub montaż prostych czynności umożliwiających funkcjonowanie montowanego lub instalowanego towaru zgodnie z jego przeznaczeniem.
Można zatem zauważyć podstawowe różnice pomiędzy wspomnianymi transakcjami opodatkowanymi. WNT jest instytucją prawa podatkowego (w zakresie VAT) lustrzaną do wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów (WDT) występującej w kraju wysyłki towaru.
Oznacza to, że w kraju rozpoczęcia wysyłki dostawca rozpoznaje WDT, a w kraju zakończenia transportu nabywca wykazuje WNT.
WNT wiąże się z przeniesieniem prawa do rozporządzania rzeczą jak właściciel pomiędzy podatnikami z krajów UE i przetransportowaniem takiej rzeczy pomiędzy terytoriami państw Wspólnoty.
Dostawa towarów ma natomiast miejsce niezależnie od faktu transportu towarów czy też od tego, czy dostawca jest podatnikiem podatku od wartości dodanej czy nie.
[srodtytul]Różne umowy, różne świadczenia[/srodtytul]
Wydaje się, że przepisy są precyzyjne, jednak w praktyce obrotu funkcjonują umowy, które trudno bez wątpliwości zaklasyfikować do WNT lub dostawy z montażem.
Gdy umowa odzwierciedla intencję stron polegającą na zakupie urządzeń, które dostawca zobowiązuje się zamontować np. w fabryce polskiego nabywcy w Polsce – mamy do czynienia z kompleksowym świadczeniem – dostawą z miejscem świadczenia w Polsce.
Jeżeli dokonującym dostawy w Polsce jest podatnik nieposiadający siedziby, stałego miejsca zamieszkania lub stałego miejsca prowadzenia działalności w Polsce – dostawę taką rozlicza nabywca.
Strony mogą jednak się umówić, że dokonają jedynie sprzedaży/zakupu towarów, które w wyniku dostawy (przeniesienia prawa do rozporządzania jak właściciel) zostaną przetransportowane z kraju UE do Polski; przy czym dostawca nie zobowiązuje się do montażu, chociaż jest to obiektywnie niezbędny warunek właściwego funkcjonowania towaru (np. linii produkcyjnej).
Natomiast po dalszych negocjacjach strony postanawiają zawrzeć odrębną umowę dotyczącą montażu wspomnianych towarów (np. w funkcjonującą linię produkcyjną).
Zamiarem stron może być zarówno dostawa towarów i ich przyszły montaż przez tego samego dostawcę (lub na jego zlecenie).
Może się również zdarzyć, że ani nabywca, ani sprzedający nie mieli zamiaru współpracy w zakresie montażu, a dopiero po dokonaniu dostawy okazuje się, iż nabycie tych usług jest konieczne (np. ponieważ inny usługodawca mający dokonać montażu urządzeń nie spełnił swojego zobowiązania). Strony podpisują więc kolejną umowę na montaż dostarczonych wcześniej urządzeń.
[srodtytul]Każdy przypadek może być inny[/srodtytul]
W opisanych sytuacjach pojawiają się trudności w rozliczaniu transakcji dla potrzeb VAT.
W drugim z podanych przykładów należałoby raczej uznać, iż polski podatnik dokonał zakupu dwóch oddzielnych świadczeń, tj. zakupu towarów oraz zakupu usługi ich montażu. Intencją stron w momencie zawarcia umowy był bowiem wyłącznie zakup towaru. Doszło w konsekwencji do WNT na terytorium Polski.
Z drugiej strony, gdy ten sam kontrahent dostarcza na rzecz podatnika towary oraz dokonuje ich montażu, możne się niekiedy okazać, że prawdziwym zamiarem stron było od początku wykonanie świadczenia o kompleksowym charakterze.
Trudno bowiem uznać, że sam fakt podpisania jednego czy kilku porozumień powinien mieć tu decydujące znaczenie. Nie ma uniwersalnej metody na jednoznaczną klasyfikację w każdych warunkach. Należy więc zawsze badać okoliczności konkretnego przypadku.
[ramka][b]Skutki błędnej klasyfikacji[/b]
Zarówno uznanie transakcji za dostawę z montażem czy też za odrębnie realizowane WNT wraz z importem usług niesie ze sobą zasadniczo podobne konsekwencje w VAT.
Nabywca kompleksowego świadczenia, tak jak nabywca odrębnie towarów i usług, jest zobowiązany do rozliczenia danego świadczenia na zasadzie samoopodatkowania.
Oznacza to, że podatnik jest w każdej sytuacji zobowiązany do opodatkowania transakcji podatkiem należnym, który jednocześnie stanowi jego podatek naliczony (dotyczy to oczywiście podmiotów korzystających z pełnego prawa do odliczenia podatku).
Należy ponadto pamiętać, że wykazanie WNT niesie za sobą konieczność złożenia informacji podsumowującej. W sensie ekonomicznym ewentualne błędne rozpoznanie charakteru przedstawionej transakcji nie powinno, co do zasady, nieść za sobą negatywnych konsekwencji w postaci zaległości podatkowej. [/ramka]
[i]Autorka jest doradcą podatkowym i szefem działu VAT w Kancelarii Ożóg i Wspólnicy
Autor jest tam doradcą podatkowym [/i]