Prawo bilansowe nie decyduje o tym, który wydatek jest kosztem

Tak orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 14 października 2015 r. (III SA/Wa 227/15).

Podatnik złożył wniosek do organu podatkowego o wydanie interpretacji indywidualnej, wskazując, że sprzedaje energię elektryczną. W celu prowadzenia sprzedaży podatnik zawiera umowy agencyjne z partnerami handlowymi, których zadaniem jest pozyskiwanie odbiorców, przez zawieranie umów w imieniu i na rachunek podatnika. Partnerzy handlowi wykonują również zadania, pozostające wyłącznie w bezpośrednim związku z zawartymi umowami, takie jak: niezbędne czynności informacyjno-techniczne, począwszy od informowania odbiorców o prawie do odstąpienia od umowy, a kończąc na przekazaniu spółce, w uzgodnionym terminie, podpisanych, kompletnych umów. W związku z tym każdy partner handlowy jest uprawniony do otrzymywania od spółki wynagrodzenia składającego się z prowizji. Według podatnika koszty inne niż bezpośrednio związane z przychodami (w tym wskazane koszty prowizji) powinien rozpoznawać dla celów podatkowych jednorazowo, jeżeli dla celów rachunkowych chce je rozliczać w czasie.

Organ podatkowy nie podzielił stanowiska podatnika. Zdaniem organu podatkowego w obecnym stanie prawnym moment uznania wydatku za koszt podatkowy uzależniony jest od momentu ujęcia go jako kosztu w rozumieniu przepisów prawa bilansowego. W rezultacie należy przyjąć, że jest to dzień, na który spółka uwzględnia koszt na koncie kosztowym w prowadzonych przez nią księgach rachunkowych.

Sąd w Warszawie uchylił wadliwą interpretację organu podatkowego, wskazując, że wprawdzie podatnicy mają obowiązek prowadzenia ewidencji rachunkowej zgodnie z odrębnymi przepisami, ale o uznaniu danego wydatku za koszt podatkowy decydują wyłącznie przepisy prawa podatkowego. W ocenie sądu zapisy dokonywane w księgach rachunkowych nie mogą tworzyć czy modyfikować materialnego prawa podatkowego, w tym determinować, co stanowi koszt uzyskania przychodu i jaki jest moment jego powstania.

—Łukasz Pierwienis, współpracownik zespołu zarządzania wiedzą podatkową firmy Deloitte

Komentarz eksperta

Katarzyna Dziedzic, doradca podatkowy, konsultantka w katowickim biurze Deloitte

Komentowany wyrok wpisuje się w utrwalającą się linię orzeczniczą sądów administracyjnych podkreślającą, że moment zaliczenia wydatku do kosztów dla celów podatkowych należy rozpatrywać zgodnie z przepisami ustawy podatkowej. Możliwość rozpoznania wydatku jako kosztu podatkowego nie może być uzależniona od ujęcia go jako kosztu według uregulowań prawa bilansowego. Zwracając uwagę na autonomiczność prawa podatkowego, sądy wskazują jednocześnie, że dopiero wyraźne odesłanie do przepisów ustawy o rachunkowości może wywoływać skutki w prawie podatkowym. W ramach występującego w przepisach podatkowych pojęcia kosztu ustawodawca nie zastosował odniesienia do przepisów ustawy o rachunkowości i w rezultacie nie ma potrzeby odwoływania się w tym zakresie do wskazanych uregulowań prawa bilansowego.

Trudno zatem nie zgodzić się z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Odmienna argumentacja prowadziłaby do sytuacji, w której kwalifikacja podatkowa danego kosztu oceniana z perspektywy przepisów ustawy o rachunkowości mogłaby nawet w niektórych przypadkach spowodować niemożność rozpoznania danego wydatku jako kosztu podatkowego. Odnosząc się do zaprezentowanego przez sąd stanowiska, należałoby uznać, że „dzień poniesienia" kosztu według ustawy podatkowej powinien być utożsamiany z dniem, w którym podatnik w jakikolwiek sposób ujmie wydatek w prowadzanych przez siebie księgach rachunkowych (z wyjątkiem ujętych jako koszty rezerw oraz biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów). Tym samym nieuzasadnione wydaje się twierdzenie, jakoby dniem poniesienia kosztu miał być dzień, w którym wydatek pojawił się jako koszt na koncie kosztowym zgodnie uregulowaniami ustawy o rachunkowości. W rezultacie faktyczna data dokonania zapisu w księgach rachunkowych nie powinna wpływać na zmianę kwalifikacji określonego wydatku oraz momentu rozpoznania go jako koszt w rozumieniu art. 15 ust. 4e ustawy o CIT.

Stanowisko sądów administracyjnych wydaje się być jednak w dalszym ciągu nieakceptowane przez organy podatkowe, na co wskazuje m.in. interpretacja Izby Skarbowej w Katowicach z 23 września 2015 r. (IBPB-1-2/4510-237/15/KP). Wbrew pojawiającym się orzeczeniom sądów organy podatkowe nadal w wydawanych przez siebie interpretacjach co do zasady jednolicie wskazują, że dopiero zaliczenie kosztu w ciężar kont o charakterze wynikowym stanowi podstawę do uznania danego wydatku za koszt podatkowy.