Nowe zasady w wynagradzaniu władz spółek komunalnych

Nowe regulacje zawarto w ustawie z 9 czerwca 2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami (dalej u.w.s.). Określa ona sposób wykonywania uprawnień z akcji lub udziałów przysługujących:

- Skarbowi Państwa, jednostkom samorządu terytorialnego (dalej j.s.t.) lub ich związkom,

- państwowym osobom prawnym oraz komunalnym osobom prawnym

– w zakresie ustalania wynagrodzeń członków organów zarządzających i organów nadzorczych, a także wybranych postanowień umów zawieranych z członkami organów zarządzających. U.w.s. wprowadziła także zmiany m.in. w ustawie o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi oraz w kodeksie spółek handlowych.

Kogo dotyczy

Zgodnie z definicjami zawartymi w art. 1 ust. 3 u.w.s. przez członka organu zarządzającego należy rozumieć członka zarządu spółki kapitałowej (z o.o. lub akcyjnej), członka rady administrującej uprawnionego do prowadzenia spraw spółki europejskiej, a także likwidatora. Natomiast członkiem organu nadzorczego jest członek: rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, rady administrującej nieuprawniony do prowadzenia spraw spółki europejskiej oraz pełnomocnik wspólnika w spółce z o.o. powstałej w wyniku komercjalizacji, w której nie ustanowiono rady nadzorczej, a prawo kontroli wykonuje osoba upełnomocniona przez wspólnika (art. 11 ust. 2 ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji).

W myśl art. 22 u.w.s. ustawa ta weszła w życie 9 września 2016 r. W art. 21 ust. 1 u.w.s. przewidziano jednak, że podmiot uprawniony do wykonywania praw udziałowych powinien podjąć działania mające na celu ukształtowanie i stosowanie w spółce zasad wynagradzania określonych tą ustawą najpóźniej do dnia zwyczajnego walnego zgromadzenia (zgromadzenia wspólników), którego przedmiotem będzie rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki i sprawozdania finansowego za rok obrotowy rozpoczynający się w 2016 r.

Wykonywanie obowiązków

Podmiot uprawniony do wykonywania praw udziałowych (czyli np. w spółce z udziałem j.s.t. podmiot reprezentujący tę j.s.t.) ma obowiązek podejmować działania zmierzające do ukształtowania i stosowania w spółce zasad wynagradzania członków organów zarządzającego i nadzorczego zgodnie z wymaganiami ustalonymi w u.w.s. Realizacja tego wymogu polega m.in. na doprowadzeniu do głosowania przez walne zgromadzenie (zgromadzenie wspólników) projektów uchwał w tych sprawach oraz oddaniu głosu za przyjęciem tych uchwał. Wprowadzono także wymagania dotyczące kandydata na członka organu nadzorczego, którego wskazuje podmiot uprawniony do wykonywania praw udziałowych. Taki kandydat musi złożyć podmiotowi uprawnionemu do wykonywania praw udziałowych oświadczenie o przyjęciu obowiązku kształtowania w spółce wynagrodzeń członków organu zarządzającego zgodnie z u.w.s. Wzór oświadczenia określono w rozporządzeniu Ministra Skarbu Państwa z 9 września 2016 r.

Przykład:

W spółce z udziałem komunalnej osoby prawnej podmiot reprezentujący tę osobę prawną ma prawo wskazać kandydata na członka rady nadzorczej (por. art. 1 ust. 3 pkt 3 u.w.s.). W takim przypadku musi on odebrać od tego kandydata oświadczenie o przyjęciu obowiązku kształtowania w spółce wynagrodzeń członków zarządu. Podmiot reprezentujący komunalną osobę prawną powinien doprowadzić do głosowania przez walne zgromadzenie (zgromadzenie wspólników) projektów uchwał w sprawie zasad kształtowania wynagrodzeń członków zarządu i członków rady nadzorczej zgodnie z u.w.s. Jeżeli podejmie takie działania, ale nie dojdzie do przyjęcia uchwały w sprawie zasad kształtowania wynagrodzeń członków zarządu, powinien zawiadomić wskazanego przez siebie członka rady nadzorczej o konieczności skorzystania przez tę osobę z uprawnień wynikających z przepisów prawa i postanowień statutu (umowy spółki) dotyczących rady nadzorczej.

Wynagrodzenia w organie zarządzającym

W art. 4 u.w.s. przewidziano, że wynagrodzenie całkowite członka organu zarządzającego powinno składać się z:

- części stałej, stanowiącej wynagrodzenie miesięczne podstawowe, określonej kwotowo, a także

- części zmiennej, stanowiącej wynagrodzenie uzupełniające za rok obrotowy spółki.

Część stałą wynagrodzenia ustala się z uwzględnieniem skali działalności spółki, a w szczególności wartości jej aktywów, osiąganych przychodów i wielkości zatrudnienia. Przy ustalaniu części stałej wynagrodzenia członka organu zarządzającego podmiotów, których przeważający przedmiot działalności gospodarczej polega na zarządzaniu aktywami podmiotów trzecich, uwzględnia się tylko przesłankę sumy aktywów bilansu, przy czym przez aktywa rozumie się również aktywa powierzone w zarządzanie.

Przykład:

Załóżmy, że spółka w co najmniej jednym z 2 ostatnich lat obrotowych spełniła przynajmniej 2 poniższe przesłanki:

- zatrudniała średniorocznie do 10 pracowników,

- osiągnęła roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych niższy niż równowartość w złotych 2 milionów euro,

- sumy aktywów jej bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat były niższe niż równowartość w złotych 2 milionów euro.

W takim przypadku zasadą jest, że część stała wynagrodzenia członka organu zarządzającego powinna zostać ustalona w wysokości od 1-krotności do 3-krotności podstawy wymiaru, czyli wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w czwartym kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa GUS. Wielkości wyrażone w euro przelicza się na złote według średniego kursu ogłaszanego przez NBP w ostatnim dniu danego roku obrotowego.

Walne zgromadzenie (zgromadzenie wspólników) spółki może jednak podjąć uchwałę w sprawie zasad kształtowania wynagrodzeń członków organu zarządzającego przewidującą inną wysokość części stałej wynagrodzenia członka organu zarządzającego niż określona powyżej, jeżeli przemawiają za tym wyjątkowe okoliczności dotyczące spółki albo rynku, na którym ona działa, wymienione w art. 4 ust. 3 u.w.s. (np. jeżeli spółka funkcjonuje krócej niż rok, bądź realizuje program inwestycyjny znacząco przekraczający wartość jej aktywów trwałych).

W przypadku oddania głosów za uchwałą ustalającą wysokość części stałej wynagrodzenia członka organu zarządzającego w wyższej wysokości niż określona zgodnie z art. 4 ust. 2 u.w.s. podmiot uprawniony do wykonywania praw udziałowych ma obowiązek sporządzić pisemne uzasadnienie i opublikować je na swojej stronie w Biuletynie Informacji Publicznej. Dodatkowe wymagania obowiązują przy modyfikowaniu części stałej wynagrodzenia członka organu zarządzającego spółki publicznej (art. 4 ust. 4 pkt 1 u.w.s.).

Natomiast część zmienna wynagrodzenia zależy od poziomu realizacji celów zarządczych, do których mogą należeć np. wzrost zysku netto bądź zysku przed pomniejszeniem o odsetki, podatki i amortyzację albo dodatnia zmiana tempa wzrostu jednego z tych wyników, czy zmniejszenie strat, obniżenie kosztów zarządu lub kosztów prowadzonej działalności. Część zmienna wynagrodzenia nie może przekroczyć 50%, a np. w spółkach publicznych - 100% wynagrodzenia podstawowego członka organu zarządzającego w poprzednim roku obrotowym. Wynagrodzenie uzupełniające przysługuje po zatwierdzeniu sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego spółki za ubiegły rok obrotowy oraz udzieleniu danemu członkowi organu zarządzającego absolutorium z wykonania przez niego obowiązków (por. art. 4 ust. 5-9 u.w.s.).

Dalsze wymagania

Zgodnie z art. 5 u.w.s. spółka powinna zawrzeć z członkiem organu zarządzającego umowę o świadczenie usług zarządzania na czas pełnienia funkcji (z obowiązkiem osobistego świadczenia), bez względu na to, czy taka osoba działa w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej. Spółka ma prawo wypowiedzenia takiej umowy, przy czym można określić różne terminy wypowiedzenia, zależne od okresu wykonywania umowy, ale nie dłuższe niż 3 miesiące. Można także przewidzieć, że termin wypowiedzenia upływa z końcem miesiąca kalendarzowego.

Członek organu zarządzającego nie ma prawa pobierać wynagrodzenia z tytułu pełnienia funkcji członka organu w podmiotach zależnych od spółki w ramach grupy kapitałowej. Zawarta z nim umowa powinna zawierać obowiązek informowania przez tę osobę o zamiarze pełnienia funkcji w organach innej spółki handlowej, nabyciu w niej akcji, a także może przewidywać zakaz pełnienia funkcji w organach jakiejkolwiek innej spółki handlowej lub wprowadzać inne ograniczenia dotyczące działalności członka organu zarządzającego.

W projektach uchwał w sprawie wynagrodzeń można także określać w szczególności:

- uprawnienia członków organu zarządzającego do korzystania z określonych urządzeń technicznych i zasobów stanowiących mienie spółki (por. art. 6 u.w.s.),

- wysokość odprawy (art. 7 u.w.s.),

- wysokość i warunki przyznania członkom organu zarządzającego

- odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji (art. 8 u.w.s.),

- w jakiej części wypłata wynagrodzenia uzupełniającego jest uzależniona od terminu (nie dłuższego niż 36 miesięcy) i warunków (np. powodujących utratę prawa do otrzymania wynagrodzenia uzupełniającego w całości albo w części), jeżeli w oznaczonym w umowie terminie zajdą okoliczności mające wpływ na realizację określonych w umowie celów zarządczych.

Przykład:

Załóżmy, że w spółce zostaną przewidziane dla członków zarządu odprawa oraz odszkodowanie z tytułu zakazu konkurencji. Zgodnie z art. 7 u.w.s. odprawę można przyznać, w wysokości nie wyższej niż 3-krotność części stałej wynagrodzenia, w razie rozwiązania albo wypowiedzenia umowy o świadczenie usług zarządzania członkowi zarządu przez spółkę, z innych przyczyn niż naruszenie podstawowych obowiązków wynikających z tej umowy. Warunkiem przyznania odprawy jest pełnienie przez członka zarządu funkcji przez okres co najmniej 12 miesięcy przed rozwiązaniem umowy o świadczenie usług zarządzania. Natomiast w art. 8 u.w.s. przewidziano m.in., że zakaz konkurencji po ustaniu stosunku będącego podstawą pełnienia funkcji przez członka zarządu może być ustanowiony tylko w razie pełnienia przez niego tej funkcji przez okres co najmniej 3 miesięcy, a okres zakazu konkurencji nie może przekraczać 6 miesięcy po ustaniu pełnienia funkcji. Odszkodowanie z tytułu zakazu konkurencji za każdy miesiąc nie może być wyższe niż 100 proc. wynagrodzenia miesięcznego podstawowego otrzymanego przez członka zarządu przed ustaniem pełnienia funkcji.

Likwidacja i sprawowanie nadzoru

W przypadku spółek w likwidacji wynagrodzenie likwidatora składa się z części stałej oraz premii likwidacyjnej (art. 9 u.w.s.). Premia likwidacyjna należy się likwidatorowi w razie zakończenia likwidacji w terminie:

- przewidzianym w harmonogramie likwidacji, przyjętym lub zatwierdzonym przez właściwy organ spółki, albo

- przy braku podstawy do podejmowania uchwały w sprawie zatwierdzenia harmonogramu likwidacji – w umowie o świadczenie usług zarządzania.

Premia likwidacyjna stanowi iloczyn wysokości części stałej wynagrodzenia członka zarządu (art. 4 u.w.s.) oraz liczby pełnych miesięcy liczonych od otwarcia do przewidzianego w harmonogramie likwidacji zakończenia likwidacji spółki. Część stała wynagrodzenia członka zarządu spółki postawionej w stan likwidacji wynosi 50 proc. wysokości części stałej wynagrodzenia, określonej zgodnie z art. 4 ust. 2 u.w.s. Właściwy organ spółki może określić inne proporcje części stałej i premii likwidacyjnej niż określone powyżej (por. art. 4 ust. 3 u.w.s.).

Zgodnie z art. 10 u.w.s. również wysokość wynagrodzenia miesięcznego członków organu nadzorczego zależy od skali działalności spółki. Można ustalić je w wysokości nieprzekraczającej iloczynu podstawy wymiaru (czyli wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w czwartym kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa GUS) oraz mnożnika (od 0,5 do 2,75) uzależnionego od wartości aktywów, osiąganych przychodów i wielkości zatrudnienia w spółce. Dopuszczalne jest podwyższenie wynagrodzenia członków organu nadzorczego do 10% ze względu na funkcję pełnioną w organie nadzorczym lub uczestnictwo w funkcjonującym w jego ramach komitecie.

Dodatkowe wymogi w zakresie publikacji

W art. 11 u.w.s. przewidziano, że w spółce, w stosunku do której Skarb Państwa, j.s.t. lub ich związek, państwowa osoba prawna bądź komunalna osoba prawna posiada uprawnienia takie jak przedsiębiorca dominujący (art. 4 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów):

- uchwały w sprawie zasad kształtowania wynagrodzeń członków organu zarządzającego lub nadzorczego, a także

- uzasadnienia w razie ustalenia części stałej wynagrodzenia członka organu zarządzającego w innej wysokości niż wskazana w u.w.s. (art. 4 ust. 3 u.w.s.) bądź określenia innych proporcji części stałej wynagrodzenia i premii likwidacyjnej (art. 9 ust. 4 u.w.s.)

– z wyłączeniem informacji dotyczących celów zarządczych, wagi tych celów, a także kryteriów ich realizacji i rozliczania, są jawne, nie podlegają ochronie danych osobowych ani tajemnicy przedsiębiorstwa i są publikowane w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotu uprawnionego do wykonywania praw udziałowych.

Podmiot uprawniony do wykonywania praw udziałowych, inny niż minister właściwy do spraw Skarbu Państwa, przekazuje niezwłocznie temu ministrowi informację o sporządzeniu wskazanego wyżej uzasadnienia (art. 4 ust. 3 u.w.s.), wraz z adresem jego publikacji w Biuletynie Informacji Publicznej. Minister właściwy do spraw Skarbu Państwa także publikuje przekazaną mu informację na swojej stronie podmiotowej w BIP (por. również art. 21 ust. 2 u.w.s.).

Anna Puszkarska, radca prawny

podstawa prawna: art. 1-12, art. 14-15, art. 21-22 ustawy z 9 czerwca 2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami (DzU z 2016 r., poz. 1202)

podstawa prawna: art. 11 ust. 2 ustawy z 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 981 ze zm.)

podstawa prawna: art. 4 pkt 3 ustawy z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (tekst jedn. z 2015 r. poz. 184 ze zm.)

podstawa prawna: rozporządzenie Ministra Skarbu Państwa z 9 września 2016 r. w sprawie określenia wzoru oświadczenia o przyjęciu obowiązku kształtowania w spółce wynagrodzeń członków organu zarządzającego (DzU z 2016 r. poz. 1461)