Przepisy nie precyzują, czy osoba małoletnia może zostać przedsiębiorcą. Przedsiębiorcą może być między innymi osoba fizyczna, która ma zdolność prawną i prowadzi we własnym imieniu działalność gospodarczą. Wynika to z ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej.

Z żadnego przepisu nie wynika obowiązek posiadania przez przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną pełnej zdolności do czynności prawnych. Jednak ze wskazanej definicji przedsiębiorcy zawartej w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej wynika, że przedsiębiorca prowadzi działalność gospodarczą we własnym imieniu. Natomiast osoby małoletnie nie mogą prowadzić działalności gospodarczej, bo nie mogą działać we własnym imieniu.

Zdolność prawna

Zdolność prawną ma każdy człowiek od chwili urodzenia do śmierci, czyli małoletni także ma zdolność prawną. Natomiast zdolność do czynności prawnych jest ograniczona wiekowo.

Przypomnijmy, pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności. Nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły lat 13 oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie. Osoba fizyczna, która ukończyła 13 lat oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych.

Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego:

Ważność umowy z osobą ograniczoną w zdolności do czynności prawnych zależy od potwierdzenia tej umowy przez przedstawiciela ustawowego

- zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego,

- rozporządzać swoim majątkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów inaczej postanowi,

- jeżeli przedstawiciel ustawowy osoby ograniczonej w zdolności do czynności prawnych oddał jej określone przedmioty majątkowe do swobodnego użytku, osoba ta uzyskuje pełną zdolność w zakresie czynności prawnych, które tych przedmiotów dotyczą. Wyjątek stanowią czynności prawne, do których dokonania nie wystarcza według ustawy zgoda przedstawiciela ustawowego.

W praktyce oznacza to, że aby czynność prawna (np. umowa) była ważna, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego. Przedstawicielami ustawowymi dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską są jego rodzice. Przedstawicielstwo rodziców obejmuje dokonywanie czynności prawnych oraz czynności przed sądami i innymi organami, przede wszystkim organami administracyjnymi.

Teoretycznie więc, przedsiębiorcą może być osoba, która ukończyła 13 lat, ale to oznaczałoby, że dla ważności praktycznie każdej czynności prawnej taka osoba musiałaby działać poprzez przedstawiciela ustawowego.

Kiedy zostanie przedsiębiorcą

Małoletni może nabyć przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 551 kodeksu cywilnego. W takim przypadku małoletni stanie się przedsiębiorcą i w jego imieniu będzie działał przedstawiciel ustawowy lub pełnomocnik. Ponadto małoletni może stać się przedsiębiorcą prowadzącym działalność gospodarczą, gdy otrzyma darowiznę w postaci nabycia prawa do przedsiębiorstwa lub gdy w jego imieniu dojdzie do nabycia przedsiębiorstwa (może to nastąpić za zgodą sądu rodzinnego).

Poza tymi wyjątkami, osoba fizyczna może być przedsiębiorcą, ale tylko jeżeli ma pełną zdolność do czynności prawnych, czyli gdy jest osobą pełnoletnią i nieubezwłasnowolnioną.

Ważność umowy

Oznacza to, że czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma całkowicie zdolności do czynności prawnych, jest nieważna. Jeżeli osoba niezdolna do podejmowania czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych.

Natomiast ważność umowy, która została zawarta przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych (czyli osobę między 13. a 18. rokiem życia lub osobę ubezwłasnowolnioną częściowo) bez wymaganej zgody przedstawiciela ustawowego, zależy od potwierdzenia umowy przez tego przedstawiciela.

Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnej może sama potwierdzić umowę po uzyskaniu pełnej zdolności do czynności prawnych. Natomiast strona, która zawarła umowę z osobą ograniczoną w zdolności do czynności prawnych nie może powoływać się na brak zgody jej przedstawiciela ustawowego. Może jednak wyznaczyć temu przedstawicielowi odpowiedni termin do zawarcia umowy.

Co z działalnością koncesjonowaną

Podobnie, aby wykonywać działalność gospodarczą koncesjonowaną, przedsiębiorca musi posiadać pełną zdolność do czynności prawnych. Przykładowo, w wyroku z 19 stycznia 1998 r., II SA 1238/97 Naczelny Sąd Administracyjny orzekł, że koncesja na prowadzenie działalności gospodarczej określonego rodzaju nie może być udzielona małoletniemu.

W uzasadnieniu tego wyroku NSA podkreślił, że działalność koncesjonowana, jak każda działalność gospodarcza, musi być prowadzona na własny rachunek i na własną odpowiedzialność podmiotu gospodarczego.

Zgodnie z przepisami prawa cywilnego w obrocie prawnym samodzielnie uczestniczyć może jedynie osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Tylko ona może bowiem dokonywać samodzielnie wszystkich czynności prawnych w granicach swojej zdolności prawnej.