Wraz z odkryciem w Polsce złóż gazu łupkowego w debacie publicznej pojawił się temat koncesji na działalność górniczą.
Wydaje się, że warto poznać tę stosunkowo mało znaną tematykę, bo działalność o charakterze górniczym może stać się okazją na biznesowy sukces. Aby go odnieść, przede wszystkim trzeba poznać zasady koncesjonowania działalności gospodarczej w tym zakresie określone w ustawie z 4 lutego 1994 Prawo geologiczne i górnicze.
Jaka działalność, jakie definicje
Zgodnie z ustawą konieczne jest posiadanie koncesji, jeśli chcemy poszukiwać lub rozpoznawać złoża kopalin, wydobywać kopaliny ze złóż, a także gdy naszym zamiarem jest bezzbiornikowe magazynowanie substancji oraz składowanie odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych.
W tym kontekście musimy poznać kilka definicji. Złoże kopaliny to naturalne nagromadzenie minerałów i skał oraz innych substancji stałych, gazowych i ciekłych, których wydobywanie może przynieść korzyść gospodarczą, czyli np. chodzi o węgiel kamienny, ropę itd.
Poszukiwanie to wykonywanie prac geologicznych w celu odkrycia i wstępnego udokumentowania zasobów złóż kopalin lub wód podziemnych. Z poszukiwaniem będziemy mieć do czynienia, gdy np. dokonamy próbnych wierceń w celu sprawdzenia, czy na danym obszarze znajdują się złoża gazu ziemnego. Rozpoznawanie to kolejny etap prac, czyli wykonywanie prac geologicznych na obszarze wstępnie udokumentowanego złoża kopaliny lub wód podziemnych.
Minister, starosta, marszałek
Koncesje wydają różne urzędy w zależności od tego, jaką działalność chcemy wykonywać. Minister właściwy do spraw środowiska wydaje koncesje na poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin w granicach obszarów morskich Rzeczypospolitej Polskiej.
U tego samego ministra będziemy załatwiać formalności związane z koncesją, gdy naszym zamiarem będzie poszukiwanie, rozpoznawanie lub wydobywanie kopalin podstawowych wymienionych w art. 5 ust. 2 pkt 1 – 3 (m.in. rudy metali, węgiel kamienny). Ten sam resort jest właściwy w zakresie bezzbiornikowego magazynowania substancji oraz składowania odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych.
Starosta jest natomiast organem właściwym, gdy chodzi o udzielanie koncesji na poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin pospolitych, jeżeli jednocześnie spełnione są odpowiednio następujące wymagania: obszar zamierzonej działalności nie przekroczy powierzchni 2 ha, wydobycie kopaliny w roku kalendarzowym nie będzie większe niż 20 000 metrów sześciennych, działalność będzie prowadzona bez użycia materiałów wybuchowych.
We wszystkich innych przypadkach koncesji na poszukiwanie, rozpoznawanie lub wydobywanie kopalin podstawowych (art. 5 ust. 2 ustawy) i pospolitych (kopaliny niewymienione w art. 5 ust. 2 ustawy i niewystępujące w granicach obszarów morskich Rzeczypospolitej Polskiej) udziela marszałek województwa.
Trzeba pamiętać, że udzielanie koncesji odbywa się przy współdziałaniu różnych organów administracji publicznej. Nie jest to jednak nasze zmartwienie. Obowiązki związane ze współdziałaniem muszą wykonać organy administracji publicznej >patrz ramka.
Co we wniosku
Wniosek o udzielenie koncesji powinien zawierać co do zasady: oznaczenie wnioskodawcy, jego siedziby i adresu, określenie numeru w rejestrze przedsiębiorców lub ewidencji działalności gospodarczej, określenie rodzaju i zakresu wykonywania działalności gospodarczej, na którą ma być udzielona koncesja, określenie prawa wnioskodawcy do terenu (przestrzeni), w ramach którego projektowana działalność ma być wykonywana, lub prawa, o ustanowienie którego ubiega się wnioskodawca, określenie czasu, na jaki koncesja ma być udzielona, wraz ze wskazaniem daty rozpoczęcia działalności.
Wniosek musi określać też środki, jakimi dysponuje podmiot ubiegający się o koncesję w celu zapewnienia prawidłowego wykonywania działalności objętej wnioskiem.
Do wniosku o udzielenie koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie złóż kopalin należy dołączyć projekt prac geologicznych.
Dane objęte wnioskiem (poza określeniem numeru w rejestrze przedsiębiorców lub ewidencji działalności gospodarczej) należy uzupełnić dowodami ich istnienia, w szczególności przez dołączenie załączników graficznych sporządzonych zgodnie z wymaganiami dotyczącymi map górniczych.
Uwaga!
Organ koncesyjny może zobowiązać wnioskodawcę do przedstawienia danych określających stan prawny nieruchomości objętych wpływami zamierzonej działalności, a w przypadku nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym – danych z ewidencji gruntów i budynków. Może również żądać złożenia kopii wniosku koncesyjnego wraz z załącznikami.
Wniosek o udzielenie koncesji na wydobywanie kopalin, poza wskazanymi powyżej wymaganiami, musi określać: złoże kopaliny lub jego część, która ma być przedmiotem wydobycia, wielkość i sposób zamierzonego wydobycia. Ponadto musi się w nim znaleźć określenie stopnia zamierzonego wykorzystania zasobów złoża, w tym kopalin towarzyszących i współwystępujących użytecznych pierwiastków śladowych, oraz środków umożliwiających osiągnięcie tego celu.
Konieczne jest także określenie projektowanego położenia obszaru górniczego i terenu górniczego oraz ich granic. To jednak nie wszystkie wymagania w tym zakresie. Do wniosku o udzielenie koncesji na wydobywanie kopalin należy dołączyć dowód istnienia prawa przysługującego wnioskodawcy do wykorzystania dokumentacji geologicznej w celu ubiegania się o koncesję, projekt zagospodarowania złoża, zaopiniowany przez właściwy organ nadzoru górniczego, a także dowód istnienia prawa przysługującego wnioskodawcy do nieruchomości gruntowej, w granicach której ma być wykonywana zamierzona działalność w zakresie wydobywania kopaliny metodą odkrywkową, lub dowód przyrzeczenia jego ustanowienia (nie dotyczy koncesji na wydobywanie węgla brunatnego).
Jeżeli przedsiębiorca przewiduje, że w związku z wydobywaniem kopaliny ze złoża będzie miało miejsce wtłaczanie do górotworu wód pochodzących z odwodnienia wyrobisk górniczych, wód złożowych lub wykorzystanych solanek, wód leczniczych lub termalnych, do wniosku musi dołączyć przyjętą dokumentację hydrogeologiczną, określającą warunki hydrogeologiczne w związku z wtłaczaniem wód do górotworu.
Wniosek o udzielenie koncesji na bezzbiornikowe magazynowanie substancji oraz składowanie odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych, poza zasadniczymi wymaganiami wniosku o udzielenie koncesji powinien dodatkowo określać: rodzaj, ilość i właściwości substancji lub odpadów, aktualne i przewidywane warunki geologiczne, hydrogeologiczne i geologiczno-inżynierskie, technologię magazynowania lub składowania, projektowane granice przestrzeni, w której przewiduje się bezzbiornikowe magazynowanie substancji lub składowanie odpadów, oraz granice przestrzeni objętej przewidywanymi szkodliwymi wpływami takiej działalności.
Do wniosku w tym wypadku należy dołączyć przyjętą dokumentację hydrogeologiczną i geologiczno-inżynierską, sporządzoną w celu wykonywania działalności objętej wnioskiem. Jeżeli przedsiębiorca zamierza składować odpady promieniotwórcze w górotworze, do wniosku powinien dołączyć zezwolenie prezesa Państwowej Agencji Atomistyki, jeżeli wydania tego zezwolenia wymagają przepisy prawa atomowego.
Wniosek o udzielenie koncesji na działalność w zakresie składowania odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych, powinien wskazywać proponowaną formę i wielkość zabezpieczenia roszczeń oraz zakres i sposób monitorowania składowiska podziemnego.
Koncesji udziela się na czas oznaczony, nie krótszy niż trzy lata i nie dłuższy niż 50 lat, chyba że wniosek dotyczy udzielenia koncesji na czas krótszy. Koncesja uprawnia do wykonywania działalności gospodarczej w oznaczonej przestrzeni.
Ważny interes
Jeżeli przemawia za tym szczególnie ważny interes państwa lub szczególnie ważny interes społeczny, związany zwłaszcza z ochroną środowiska, udzielenie koncesji może być uzależnione od ustanowienia zabezpieczenia roszczeń mogących powstać wskutek wykonywania działalności objętej koncesją.
Formę i wielkość zabezpieczenia ustala się w koncesji, w zależności od rodzaju prowadzonej działalności, przestrzeni objętej koncesją, czasu, na jaki koncesja została wydana, oraz stopnia szkodliwości zamierzonej działalności dla środowiska.
Pojęcia „szczególnie ważnego” interesu państwa bądź „szczególnie ważnego interesu społecznego” są oczywiście ocenne i trudne do skonkretyzowania. Przez to trudne do ustalenia. Dlatego organ koncesyjny powinien wykazać, na czym ma polegać taki interes, a zwłaszcza z jakich powodów wymaga on ustanowienia wspomnianego zabezpieczenia.
Uwaga!
W sprawach nieuregulowanych w ustawie do procedury koncesjonowania stosuje się przepisy ustawy z 2 lipca 2004 o swobodzie działalności gospodarczej. Szczególną uwagę należy zwrócić na jej rozdział 4.
Piotr Rogowiecki
Komentuje Piotr Rogowiecki, ekspert Pracodawcy RP
Rozpoczęcie działalności gospodarczej w zakresie wydobywania kopalin nie jest proste. Wiąże się z koniecznością uprzedniego zdobycia wielu dokumentów i przeprowadzenia wielu analiz. Bez tego nie ma mowy o koncesji.
Decyzje ustawodawcy w tym zakresie są o tyle uzasadnione, że złoża kopalin niestanowiące części składowych nieruchomości gruntowej są własnością skarbu państwa. Państwo chce po prostu, aby gospodarowanie jego własnością odbywało się racjonalnie. Niemniej wymagania ustawowe są przejrzyste, i działalność wydobywcza, jak pokazują przykłady, może przynosić dosyć duże zyski.
Niezbędne uzgodnienia
Udzielenie koncesji na:
- wydobywanie kopalin podstawowych wymaga uzgodnienia z ministrem właściwym do spraw gospodarki;
- wydobywanie kopalin leczniczych wymaga uzgodnienia z ministrem właściwym do spraw zdrowia;
- działalność w granicach obszarów morskich Rzeczypospolitej Polskiej wymaga uzgodnienia z ministrem właściwym do spraw gospodarki morskiej;
- poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie rud pierwiastków promieniotwórczych wymaga opinii prezesa Państwowej Agencji Atomistyki;
- wydobywanie kopalin z gruntów pod wodami śródlądowymi oraz z obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi wymaga opinii organu odpowiedzialnego za utrzymanie wód oraz uzgodnienia z organem właściwym do wydania pozwolenia wodnoprawnego.
Nie jest to jednak nasze zmartwienie. Obowiązki te muszą wykonać organy administracji publicznej.
