Pracownikowi, który w krótkich odstępach czasu uzyskuje prawo do odmiennego rodzaju zasiłków, trzeba je obliczyć od tej samej podstawy. Stawka dzienna świadczenia po przerwie jest więc zwykle taka sama, jak dniówka wcześniejszego zasiłku. Są jednak sytuacje, które zmuszają do ponownego przeliczenia podstawy nowego zasiłku, mimo że od ostatniej płatnej absencji nie upłynęły trzy kalendarzowe miesiące.

- Nasza pracownica jest w ciąży. Od 1 do 12 marca br. pobierała zasiłek chorobowy, a wcześniej wynagrodzenie chorobowe. 13 marca urodziła dziecko i od tego dnia otrzyma zasiłek macierzyński. Zatrudniamy 48 osób, więc my go będziemy wypłacać. W regulaminie wynagradzania jest zapis, zgodnie z którym pracownicy mają prawo do miesięcznych premii – stałych kwotowych lub zmiennych jakościowych. Premie stałe przysługują i są wypłacane w pełnej wysokości za okresy choroby i pobierania wynagrodzenia bądź zasiłku chorobowego oraz opieki nad chorym członkiem rodziny i pobierania zasiłku opiekuńczego.

Natomiast nie są należne za okres trwania urlopu macierzyńskiego i otrzymywania zasiłku w tym czasie. Pracownica, która niedawno urodziła, dostawała stałą premię w wysokości 250 zł miesięcznie oraz wynagrodzenie zasadnicze w stawce godzinowej – 11,50 zł. Jak obliczyć podstawę wymiaru należnego jej zasiłku macierzyńskiego? Czy przeliczyć podstawę zasiłku chorobowego wliczając premię, czy może ustalić ją zupełnie na nowo?

– pyta czytelniczka.

Prawidłowe rozwiązanie to wskazane jako pierwsze. Oznacza to, że należy podnieść podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego o wysokość premii, która ze względu na wyraźny zapis w regulaminie płacowym nie przysługuje i nie jest wypłacana za okres pobierania zasiłku macierzyńskiego. Premia ta powinna się więc znaleźć w podstawie tego świadczenia, w przeciwieństwie do podstawy zasiłku chorobowego.

Czasem stara baza

W razie choroby pracownika, przysługujące mu za ten czas świadczenia to najpierw wynagrodzenie chorobowe płatne z pieniędzy pracodawcy, a później zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne z ubezpieczenia społecznego. Pozostałe zasiłki to opiekuńczy i macierzyński, przysługujące odpowiednio w związku z opieką nad członkiem rodziny i urodzeniem (przysposobieniem) dziecka.

Świadczenia te łączy jeden sposób ustalania podstawy wymiaru, z której potem oblicza się dniówkę i w końcu ostateczną kwotę do wypłaty. Podstawę tę stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających ten, w którym powstała niezdolność do pracy.

Przy czym uzyskanie prawa do nowego zasiłku nie oznacza, że również podstawę jego wymiaru należy ustalić na nowo. Nowe świadczenie liczy się od tej samej podstawy, od której naliczono poprzedni zasiłek, jeśli nie było między nimi przerwy lub ta pauza była krótsza niż trzy miesiące kalendarzowe. Rodzaj świadczenia przed i po przerwie nie ma znaczenia. Tak stanowi art. 43 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. DzU z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm.; dalej ustawa zasiłkowa). Oczywiście chodzi o zasiłki u tego samego pracodawcy.

Bez względu na rodzaj

Kolejna rzecz wymagająca wyjaśnienia to pojęcie „okresy pobierania zasiłków". Należy tu rozumieć również okres pobierania wynagrodzenia chorobowego za łącznie 33 dni (14 dni u pracowników w wieku 50+), płatnego z funduszy pracodawcy. Dni, za które pracownik otrzymuje to wynagrodzenie, wlicza się bowiem do okresu zasiłkowego. Poza tym pełni ono tę samą funkcję co zasiłek – ma zrekompensować pracownikowi utracone z powodu choroby zarobki. Również sposób ustalenia wysokości tego świadczenia jest taki sam co zasiłku. Nie ma więc powodu, żeby „wyrzucać" z okresu zasiłkowego czas otrzymywania wynagrodzenia chorobowego.

Jeśli więc pracownik otrzymał wynagrodzenie chorobowe za okres od 1 do 12 marca, wykorzystując tym samym pełny limit 33 dni opłacania choroby przez firmę w 2013 r., a następnie ponownie zachoruje np. w kwietniu br., uzyskując prawo do zasiłku chorobowego, to podstawa jego wymiaru pozostanie taka sama, jak ustalona poprzednio dla wynagrodzenia chorobowego.

Tej zasady nie zmienia nawet zmiana warunków wynagradzania za pracę np. jego podwyższenie/obniżenie. Jeżeli w okresie przerwy doszło do takiej zmiany, to i tak pozostanie to obojętne dla celów ustalenia podstawy zasiłkowej.

Wyjątkiem jest zmiana etatu, na jaki jest zatrudniony pracownik. Wysokość zasiłku oblicza się wtedy od wynagrodzenia odpowiedniego dla obniżonego lub podwyższonego wymiaru czasu pracy.

Miesiąc, ale kalendarzowy

W przepisach ustawy zasiłkowej można spotkać pojęcia „miesiąc" i „miesiąc kalendarzowy". Wbrew pozorom nie są one tożsame.

Przy ustalaniu prawa do zasiłku chorobowego lub jego wysokości, jeżeli okres jest oznaczony w miesiącach, za miesiąc uważa się 30 dni (art. 11 ust. 5 ustawy zasiłkowej). Nie ma znaczenia faktyczna liczba dni danego miesiąca.

Inaczej rozumie się miesiące kalendarzowe dla stwierdzenia, czy trzeba ponownie skalkulować podstawę zasiłkową, czy też „skopiować" poprzednią. Dlatego ważny jest tu sposób liczenia trzymiesięcznego terminu wyznaczającego przerwę między upływem poprzedniego okresu pobierania zasiłku (wynagrodzenia) chorobowego i rozpoczęciem okresu kolejnego (następnego).

Zasiłkową podstawę wymiaru tworzy przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pracę z okresu poprzedzającego miesiąc powstania niezdolności do pracy. Pensję pracownicy muszą otrzymywać co najmniej raz w miesiącu (art. 85 § 1 k.p.), z reguły dostają ją z dołu. Termin wyznaczony do ewentualnego przeliczenia podstawy wymiaru świadczenia odpowiada zatem, co do zasady, trzem cyklom obrachunkowym wysokości wynagrodzenia. Okres trzech miesięcy kalendarzowych przewidziany w art. 43 ustawy zasiłkowej obejmuje pełne kolejne nazwane miesiące, stanowiące trzy dwunaste części roku kalendarzowego (wyrok SN z 5 kwietnia 2005 r., I UK 372/04).

Zatem obliczając przerwę między pobieraniem kolejnych zasiłków trzeba wziąć pod uwagę pełne miesiące kalendarzowe, bez względu na liczbę ich dni. Przy czym w żadnym z tych miesięcy nie może być ani jednego dnia choroby czy innej okoliczności uprawniającej do zasiłku (opieka nad chorym dzieckiem, poród).

Przykład

Pracownik chorował w styczniu br. Jeśli sam zachoruje lub weźmie kilka dni opieki nad chorym dzieckiem i nabędzie prawo do wynagrodzenia chorobowego/zasiłku chorobowego lub opiekuńczego w:

- lutym, marcu lub kwietniu – uzyska świadczenie chorobowe/opiekuńcze, którego podstawa wymiaru nie wymaga ponownego ustalenia; będzie nią średnie miesięczne wynagrodzenie wypłacone od stycznia do grudnia 2012 r.

- w maju lub w następnych miesiącach – trzeba wyznaczyć nową podstawę.

Dzień po dniu

W art. 43 ustawy zasiłkowej do określenia terminów końcowego i początkowego, które wyznaczają długość przerwy uzasadniającej ustalenie podstawy wymiaru zasiłku na nowo, użyto zwrotu „okres pobierania zasiłków". Należy go rozumieć jako czas od dnia uzyskania prawa do wynagrodzenia/zasiłku do dnia zakończenia jego pobierania. Przy czym chodzi o faktyczne pobieranie zasiłku.

Pracownica czytelnika najpierw chorowała i pobierała wynagrodzenie chorobowe oraz zasiłek, a zaraz potem, po urodzeniu dziecka, nabyła prawo do zasiłku macierzyńskiego. Między okresami pobierania tych dwóch różnych zasiłków nie było więc żadnej przerwy. To by wskazywało, że należy przyjąć – jako podstawy zasiłku macierzyńskiego – podstawę zasiłku chorobowego. Jednak w tym przypadku jest to tylko częściowo prawda.

Różne zasady nabywania prawa

Podstawy zasiłku macierzyńskiego nie należy liczyć na nowo, ale trzeba przeliczyć ze względu na różne zasady premiowania pracowników w trakcie pobierania zasiłków. Przyjęto, że choroba i czas wypłaty wynagrodzenia/zasiłku nie ma wpływu na prawo do premii i jej wysokość. Natomiast premia nie przysługuje za okres trwania urlopu rodzicielskiego. Zatem nie można obliczyć wysokości zasiłku macierzyńskiego z podstawy do świadczeń chorobowych, pomijając tę premię. Trzeba ją przeliczyć, dodając premię.

Nie oznacza to konieczności ustalenia podstawy na nowo (z wynagrodzeń od marca 2012 r. do lutego 2013 r.). Okres, z którego średnia pensja ‚‚stworzy" podstawę zasiłku macierzyńskiego jest ten sam, co w przypadku chorobówki. Przeliczenie polega tylko na tym, żeby w dotychczasowej podstawie ująć wypłacone premie.

Załóżmy, że podstawa wymiaru wynagrodzenia i zasiłku chorobowego ustalona z okresu styczeń – grudzień 2012 r., wyniosła – z samego wynagrodzenia zasadniczego godzinowego – 1667,12 zł. Po doliczeniu premii podstawa zasiłku macierzyńskiego podniesie się do 1882,85 zł (250 zł – 13,71 proc. = 215,73 zł; 1667,12 zł + 215,73 zł = 1882,85 zł).

Na rozliczenie marca będzie się składał:

- zasiłek chorobowy 100-proc. za 12 dni: 1667,12 : 30 = 55,57 zł x 12 dni = 666,84 zł

- zasiłek macierzyński za 19 dni: 1882,85 zł : 30 = 62,76 zł x 19 dni = 1192,44 zł

- premia za okres pobierania zasiłku; ponieważ nie podano, w jaki sposób jest zmniejszana za okres urlopu macierzyńskiego, przyjmijmy, że proporcjonalnie tak jak stawka wynagrodzenia w stałej miesięcznej wysokości:

250 zł : 30 = 8,33 zł x 19 dni (urlop macierzyński) = 158,27 zł; 250 zł – 158,27 zł = 91,73 zł.

Poniższa lista płac obrazuje wyliczenia z uwzględnieniem zwykłych kosztów uzyskania przychodów oraz ulgi podatkowej z PIT-2.

Po zmianie etatu

Zasada wynikająca z art. 43 ustawy zasiłkowej o nieustalaniu na nowo podstawy wymiaru zasiłków nie ma zastosowania, jeżeli między poszczególnymi zasiłkami zmienił się wymiar czasu pracy pracownika. W takim przypadku podstawę wymiaru kolejnego świadczenia, do którego prawo powstało po przerwie, ustala się na nowo (dla nowego wymiaru), nawet jeśli przerwa była krótsza niż trzy kalendarzowe miesiące.

Przykład

Od 5 do 8 lutego br. pracownica była nieobecna w pracy z powodu sprawowania opieki nad chorym dzieckiem i pobrała zasiłek opiekuńczy. Podstawa wymiaru tego zasiłku została ustalona z uwzględnieniem wypłaconego wynagrodzenia z okresu od lutego 2012 r. do stycznia 2013 r. 12 marca pracownica zachorowała i była niezdolna do pracy do 19 marca.

Do końca lutego br. pracownica była zatrudniona w połowie wymiaru czasu pracy, a od 1 marca przeszła na 3/4 etatu. Mimo że przerwa między okresami pobierania zasiłków była krótsza niż trzy miesiące kalendarzowe, to ze względu na zmianę etatu podstawa wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego od 12 marca powinna być ustalona na nowo.

Stanowić ją będzie miesięczne wynagrodzenie po zmianie wymiaru czasu pracy, tj. pełne miesięczne wynagrodzenie, które pracownica otrzymałaby, gdyby przepracowała cały marzec.