Zasiłek wyrównawczy podczas rehabilitacji zawodowej pracownika

ZUS wypłaca to świadczenie z ubezpieczenia wypadkowego lub chorobowego. Ułatwia to pracownikowi zachowanie aktywności, gdyż wyrównanie przysługuje przez czas rehabilitacji zawodowej nawet przez 24 miesiące.

Jakie podstawy

Zasady przyznawania prawa do zasiłku wyrównawczego z ubezpieczenia wypadkowego są dość skomplikowane i wymagają sięgnięcia do dwóch ustaw:

- z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 1242 ze zm., dalej: ustawa wypadkowa),

- z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. DzU z 2014r., poz. 159 ze zm., dalej: ustawa zasiłkowa).

Artykuł 6 ust. 1 ustawy wypadkowej wymienia świadczenia przysługujące z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, zaliczając do nich m.in.:

- zasiłek chorobowy – dla ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową,

- świadczenie rehabilitacyjne – dla ubezpieczonego, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy oraz

- zasiłek wyrównawczy – dla ubezpieczonego będącego pracownikiem, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu (pkt 3).

W myśl zaś art. 7 ustawy wypadkowej przy ustalaniu prawa do tych świadczeń, podstawy wymiaru i ich wysokości, a także przy ich wypłacie stosuje się odpowiednio przepisy ustawy zasiłkowej z uwzględnieniem ustawy wypadkowej. Przy zasiłku wyrównawczym odpowiednio będzie więc stosowany art. 23 ustawy zasiłkowej. Zgodnie z nim zasiłek wyrównawczy przysługuje ubezpieczonemu pracownikowi ze zmniejszoną sprawnością do pracy, wykonującemu pracę:

1. w zakładowym lub międzyzakładowym ośrodku rehabilitacji zawodowej,

2. u pracodawcy na wyodrębnionym stanowisku pracy, dostosowanym do potrzeb adaptacji lub przyuczenia do określonej pracy, jeżeli jego miesięczne wynagrodzenie osiągane podczas rehabilitacji jest niższe od przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ustalonego w myśl art. 36–42 tej ustawy.

Te warunki muszą być spełnione łącznie. Istotne jest także, że zasiłek wyrównawczy przysługuje przez czas rehabilitacji zawodowej, a prawo do niego ustaje z dniem jej zakończenia i przesunięcia do innej pracy, nie później jednak niż po 24 miesiącach od dnia, w którym ubezpieczony pracownik podjął rehabilitację lub gdy z uwagi na stan jego zdrowia rehabilitacja stała się niecelowa. O potrzebie przeprowadzenia rehabilitacji oraz o ustaniu jej celowości orzeka lekarz orzecznik ZUS.

Konieczna rehabilitacja

W praktyce powstał problem, czy aby uzyskać zasiłek wyrównawczy, pracownik musi poddać się rehabilitacji zawodowej i czy jej długość ma znaczenie dla okresu, w jakim można pobierać ten zasiłek. Rozstrzygając tę kwestię, Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 18 lutego 2015 r. (I UK 243/14) stwierdził, że jedną z przesłanek koniecznych nabycia tego zasiłku jest poddanie się rehabilitacji zawodowej. Wyjaśniał, że w ustawie wypadkowej nie ma odrębnej regulacji odnoszącej się do warunków nabycia prawa do zasiłku wyrównawczego z ubezpieczenia wypadkowego (w przeciwieństwie do przysługujących z tego ubezpieczenia zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego). Dlatego trzeba tu odpowiednio stosować ustawę zasiłkową. Wyrównując stratę w wynagrodzeniu pracownika poniesioną z powodu zmniejszenia się jego sprawności do pracy, zasiłek wyrównawczy w swoim założeniu stanowi „bodziec do poddania się rehabilitacji zawodowej". Inaczej mówiąc, świadczenie to ma ułatwić zachowanie aktywności zawodowej pracownikowi, którego sprawność uległa ograniczeniu.

Warunkiem uzyskania zasiłku wyrównawczego nie jest więc samo w sobie obniżenie wynagrodzenia pracownika, ale obniżenie tego wynagrodzenia w związku z poddaniem się rehabilitacji zawodowej, której celem jest przystosowanie pracownika do mniejszej sprawności w wykonywaniu dotychczasowej pracy lub przesunięcie go do innej pracy. Dlatego ten zasiłek przysługuje maksymalnie przez 24 miesiące od podjęcia rehabilitacji przez pracownika. Według ustawodawcy to wystarczający czas, aby etatowiec przystosował się do nowej sytuacji związanej z ograniczeniami w wykonywaniu dotychczasowej pracy lub przyuczył się do innej pracy. Zasiłek ten nie może więc być stały.

Przykład

U pana Artura stwierdzono chorobę zawodową – pylicę płuc. Przyznano mu z tego tytułu jednorazowe odszkodowanie za 10-proc. uszczerbek na zdrowiu. Stwierdzona choroba zawodowa i ustalony uszczerbek spowodowały, że pracodawca przeniósł pana Artura na inne stanowisko pracy, na którym otrzymywał niższe wynagrodzenia i dodatek wyrównawczy. Pan Artur wystąpił następnie do ZUS o przyznanie mu zasiłku wyrównawczego. Organ jednak odmówił, bo pracownik nie poddał się rehabilitacji zawodowej. Pan Artur odwołał się do sądu. Wskazywał, że ustawa wypadkowa nie przewiduje takiego wymagania dla nabycia zasiłku wyrównawczego. Sąd oddalił jednak jego odwołanie, wyjaśniając, że odpowiednio stosuje się tu przepisy ustawy zasiłkowej, które przewidują taki warunek.

Kiedy z ubezpieczenia chorobowego

Jeśli obniżenie wynagrodzenia pracownika o zmniejszonej sprawności i pracującego w zakładowym lub międzyzakładowym ośrodku rehabilitacji zawodowej albo u pracodawcy na wyodrębnionym stanowisku, dostosowanym do potrzeb adaptacji lub przyuczenia do określonej pracy, nie wynikało ze stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, to ma on prawo do zasiłku wyrównawczego z ubezpieczenia chorobowego.

Wynika to z art. 55 ust. 1 pkt 3 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 121 ze zm.) w związku z art. 1 ust. 1 ustawy zasiłkowej.