Na podstawie art. 23 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (DzU nr 237, poz. 1656 ze zm.) osoby, które nie mają możliwości uzyskania prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze i które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej, mogą starać się o rekompensatę. Jest to forma odszkodowania z tego tytułu. Wniosek w tej sprawie należy składać wraz z podaniem o emeryturę po ukończeniu powszechnego wieku emerytalnego.
Grupa uprawnionych
Omawiana rekompensata przysługuje osobie, która łącznie spełnia następujące warunki:
- przed 1 stycznia 2009 r. przez co najmniej 15 lat wykonywała pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 lub 33 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.),
- nie ma ustalonego prawa do emerytury pomostowej,
- nie ma ustalonego prawa do emerytury na podstawie przepisów art. 46, 50, 50a, 50e lub art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS ani na podstawie Karty nauczyciela czy art. 3 ustawy z 27 lipca 2005 r. o zmianie powyższych ustaw.
Wysokość tego świadczenia zależy m.in. od:
- udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych wymienionych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS,
- długości okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze,
- obniżonego wieku emerytalnego określonego dla danego rodzaju pracy,
- wieku osoby ubiegającej się o rekompensatę na 31 grudnia 2008 r.
Przykład ZAMIAST ŚWIADCZENIA
Pani Krystyna, urodzona w 1953 r., 22 kwietnia 2013 r. ukończy powszechny wiek emerytalny i ma zamiar złożyć wniosek o świadczenie. Pracowała przez 16 lat w szczególnych warunkach do 31 grudnia 2008 r., ale utraciła możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę. Nie spełnia też warunków uzyskania prawa do emerytury pomostowej. Przysługuje jej prawo do rekompensaty, ponieważ utraciła możliwość nabycia prawa do wcześniejszej emerytury i nie spełnia warunków do nabycia prawa do emerytury pomostowej.
Nie dla wszystkich
Prawo do rekompensaty nie przysługuje osobom, którym już ustalono prawo do emerytury:
- wcześniejszej w wieku niższym niż 60 lat dla kobiety i 65 lat dla mężczyzny z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze lub
- pomostowej.
Przykład
Brak prawa
Pani Janina, urodzona 28 marca 1953 r., 12 marca 2013 r. zgłosiła wniosek o emeryturę i rekompensatę. Od 2008 r. pobiera wcześniejszą emeryturę pracowniczą w związku z ukończeniem 55 lat i udokumentowaniem 30-letniego okresu składkowego i nieskładkowego.
Do wniosku o świadczenie dołączyła dokumenty potwierdzające wykonywanie pracy w szczególnych warunkach przez 16 lat. ZUS przyznał jej emeryturę według nowych zasad z chwilą ukończenia powszechnego wieku emerytalnego, natomiast odmówił przyznania rekompensaty z uwagi na to, że ma już ustalone prawo do wcześniejszej emerytury.
Pomijany staż
Do 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze można wliczyć jedynie te okresy, w których praca była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Tego stażu nie zwiększy zatem zatrudnienie np. na 1/2 etatu.
Ponadto praca musi być wykonywana stale, co oznacza, że trzeba ją wykonywać codziennie (oczywiście w dni robocze).
Przykład
Codziennie na stanowisku
Pani Stanisława 14 lutego 2013 r. ukończyła powszechny wiek emerytalny i złożyła wniosek o emeryturę. Jednocześnie złożyła świadectwa potwierdzające wykonywanie pracy w szczególnych warunkach przez okres 16 lat, z czego przez 13 lat w pełnym wymiarze czasu pracy, a przez okres trzech lat na 1/2 etatu. ZUS przyzna jej prawo do emerytury według nowych zasad, natomiast odmówi rekompensaty z uwagi to, że nie posiada 15 lat pracy w szczególnych warunkach wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.
W tym stażu nie uwzględnia się też okresów niezdolności do pracy lub nieobecności .
Absencja poza listą
Przy ustalaniu wymaganego 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia się okresów:
- niezdolności do pracy, za które pracownik otrzymał wynagrodzenie, zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne,
- niewykonywania pracy, za które – na podstawie Karty nauczyciela – pedagog otrzymał wynagrodzenie za czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy,
- urlopu dla poratowania zdrowia,
- pozostawania w stanie nieczynnym,
- przebywania na urlopie udzielonym dla celów dalszego kształcenia,
- służby wojskowej,
- przebywania na urlopie wychowawczym,
- korzystania z urlopu bezpłatnego.
Przykład
Krócej o urlopy
Pani Beata 10 marca 2013 r. zgłosiła wniosek o emeryturę wraz z rekompensatą. 28 lutego 2013 r. ukończyła powszechny wiek emerytalny. Wcześniej nie pobierała ani nie miała ustalonego prawa do innego świadczenia emerytalnego. Do wniosku dołączyła dokumenty potwierdzające 16-letni okres pracy w charakterze nauczyciela.
W tym czasie korzystała z rocznego urlopu bezpłatnego i z rocznego urlopu dla poratowania zdrowia. ZUS przyznał jej emeryturę, ale odmówił rekompensaty. Po odliczeniu z okresu pracy nauczycielskiej łącznie dwóch lat urlopu bezpłatnego i dla poratowania zdrowia, ubezpieczona nie legitymowała się bowiem 15–letnim okresem pracy o szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze zajęć.
