O zasiłek opiekuńczy może się ubiegać osoba opłacająca składkę na ubezpieczenie chorobowe, jeśli jest zmuszona przerwać pracę zarobkową z powodu konieczności zaopiekowania się:

• dzieckiem, które nie ukończyło ośmiu lat (chorym lub zdrowym), w szczególnych okolicznościach,

• chorym dzieckiem, które jeszcze nie ukończyło lat 14,

• innym chorym członkiem rodziny (w tym również dzieckiem, które ukończyło 14 lat).

Świadczenie to można otrzymać już od pierwszego dnia ubezpieczenia, bez tzw. okresu wyczekiwania. Trzeba natomiast spełnić inne warunki. Jednym z nich jest brak innych domowników, którzy mogliby się zaopiekować chorym.

Gdy taka osoba jest, nie ma potrzeby, by pieczę nad nim sprawowały dwie osoby. Wyjątek dotyczy sytuacji, gdy zachoruje dziecko, które nie skończyło dwóch lat. Opiekujący się nim rodzic dostanie zasiłek opiekuńczy, nawet gdy jest w domu inna osoba, która mogłaby się nim zająć.

- Pracownica jest zatrudniona w stałych godzinach od poniedziałku do piątku od godz. 7 do 15. Jej mąż pracuje natomiast w systemie zmianowym 24/48 godzin. Otrzymaliśmy od niej zwolnienie lekarskie na sześć dni opieki nad chorym 6-letnim synem od 30 stycznia do 4 lutego 2012 r. W oświadczeniu pracownica podała, że w tych dniach jej mąż pracował: 30 stycznia do godz. 6.00, 31 – miał wolne, 1/2 lutego od 6.00 do 6.00, 3 lutego miał wolny, a 4 lutego pracował od 6.00. Czy w tej sytuacji ma prawo do zasiłku opiekuńczego za wszystkie dni zwolnienia lekarskiego?

– pyta czytelnik.

Prawo do zasiłku opiekuńczego przysługuje na równi matce i ojcu dziecka. Ale za ten sam czas opieki otrzymuje go tylko jedno z rodziców – ten, który wystąpi z wnioskiem o jego wypłatę. Oboje natomiast korzystają z tego łącznego limitu dni zasiłku na dany rok kalendarzowy.

Praca zmianowa

Gdy zachodzi konieczność opieki nad dzieckiem, a rodzice są zatrudnieni w systemie pracy zmianowej, obowiązują szczególne zasady:

1. Jeśli oboje rodzice bądź jedno z nich pracują w systemie pracy zmianowej, zasiłek opiekuńczy przysługuje za okres sprawowania opieki, w którym pracują:

• na tych samych zmianach albo

• na różnych zmianach, ale chore dziecko pozostawałoby bez opieki w wyniku częściowego pokrywania się godzin pracy bądź z powodu dojazdu lub dojścia do pracy i z pracy,

2. Gdy jedno z rodziców pracuje na zmiany (ale oboje są zatrudnieni), świadczenie przysługuje za dni, w które dziecko w wieku do lat ośmiu pozostawałoby bez opieki z powodu porodu, choroby lub pobytu drugiego z rodziców w zamkniętym zakładzie opieki zdrowotnej,

3. Jeżeli rodzice dziecka w wieku do lat ośmiu są zatrudnieni w systemie pracy zmianowej na różnych zmianach, to każdego z nich uważa się za osobę stale opiekującą się tym dzieckiem. Dlatego w razie choroby, porodu lub pobytu jednego z rodziców w szpitalu, drugi otrzyma zasiłek.

Tylko sprawny domownik

Pracownik występujący o zasiłek opiekuńczy musi oświadczyć, czy w okresie opieki byli inni członkowie rodziny zobowiązani do sprawowania opieki. Ale chodzi o osoby, które, po pierwsze, prowadzą z pracownikiem wspólne gospodarstwo domowe, a po drugie – nie znajdują się w grupie osób zwolnionych z tego obowiązku.

Informację o tym, czy są inni domownicy mogący zaopiekować się dzieckiem, pracownik podaje we wniosku o zasiłek opiekuńczy (druk ZUS Z-15).

Przykład

Pani Zofia, zatrudniona na podstawie umowy o pracę, samotnie wychowuje ośmioletnią córkę. Przedłożyła pracodawcy zwolnienie lekarskie w związku z chorobą dziecka.

We wniosku o uzyskanie zasiłku opiekuńczego Z-15 oświadczyła, że w tym czasie nie było innych domowników, którzy mogliby zapewnić opiekę dziecku. Pracodawca sugerował, że pani Zofia powinna wykazać możliwość zajęcia się dzieckiem przez ciotkę dziecka (siostrę pracownicy), która razem z nimi mieszka. Pracownica sprzeciwiła się temu i miała rację.

Siostra pracuje, a kodeks rodzinny i opiekuńczy nie zobowiązuje ciotki do sprawowania opieki nad siostrzenicą. Pracodawca zwrócił się o opinię do ZUS. Rozstrzygnięcie organu było na korzyść pani Zofii.

Jeśli bowiem siostra nie wyraziła zgody na sprawowanie opieki, nie można jej uznać za członka rodziny pozostającego we wspólnym gospodarstwie domowym, mogącego zapewnić dziecku opiekę.

Podstawą dokumenty

Do przyznania prawa i do podjęcia wypłaty zasiłku opiekuńczego na chorre dziecko konieczne jest złożenie niezbędnych dokumentów. Chodzi o zwolnienie lekarskie wystawione na druku ZLA (art. 53 i 55 ustawy zasiłkowej) oraz wniosek na druku Z-15 (§ 18 rozporządzenia MPiPS z 27 lipca 1999 r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa; DzU nr 65, poz. 742).

Gdy jedno z rodziców lub oboje pracują w systemie zmianowym, pracodawca może zażądać informacji o czasie pracy. Ustala wówczas prawo do zasiłku opiekuńczego, biorąc pod uwagę harmonogram czasu pracy. Świadczenie wypłaca za dni, kiedy pracownik był jedyną osobą zdolną i zobowiązaną do opieki nad dzieckiem.

Pracownica, o której mowa w pytaniu, nie dostanie zasiłku opiekuńczego za te dni, kiedy opiekować się synem mógł jej mąż – ojciec dziecka. Zasiłek opiekuńczy przysługuje jej za dni sprawowania opieki nad chorym dzieckiem, w których:

• obojgu rodzicom przypadłaby praca na tej samej zmianie oraz

• rodzice powinni świadczyć pracę na różnych zmianach, a dziecko pozostawałoby bez opieki w wyniku częściowego pokrywania się godzin pracy, albo na skutek dojazdu lub dojścia do pracy i z pracy.

Prawo do świadczenia należy rozpatrywać indywidualnie, porównując godziny pracy rodziców przypadające na okres choroby dziecka. Przy czym zasiłek przysługuje też za dni sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem przypadające na dni wolne od pracy. Świadczenie to wypłaca się bowiem za każdy dzień osobistego sprawowania opieki, nie wyłączając dni wolnych od pracy, w wysokości 1/30 części podstawy jego wymiaru (art. 35 ust. 2 w zw. z art. 11 ust. 4 ustawy zasiłkowej).

Czytelniczka wykonuje pracę w godz. od 7 do 15, a jej mąż pracuje w systemie 24/48 godzin. W dniach, na które przedłożyła zwolnienie lekarskie w związku z opieką nad dzieckiem od 30 stycznia do 4 lutego małżonek pracował:

 

Pracownica ma prawo do zasiłku opiekuńczego za:

• 30 stycznia i 2 lutego – ponieważ ojciec dziecka w tym dniu nie jest domownikiem mogącym zapewnić opiekę dziecku, gdyż odpoczywa po pracy na nocnej zmianie,

• 1 lutego – bo w tym dniu pokrywają się godziny pracy ojca i matki dziecka,

• 4 lutego – to był dzień wolny od pracy dla pracownicy, która pracuje od poniedziałku do piątku, natomiast małżonek pracuje.

Pracownica nie otrzyma świadczenia za dwa dni – za

31 stycznia i 3 lutego. W tych dniach jej mąż mógł zapewnić choremu dziecku opiekę; nie pracował i nie odpoczywał po pracy na nocnej zmianie – są to dni wolne od pracy.

 

NIE KAŻDY ZDOLNY DO OPIEKI

Za domownika, który może zapewnić opiekę, nie uważa się osoby:

• całkowicie niezdolnej do pracy,

• chorej,

• niesprawnej fizycznie lub psychicznie ze względu na wiek,

• prowadzącej gospodarstwo rolne,

• prowadzącej działalność pozarolniczą, która nie może regulować swojego czasu pracy w sposób dowolny (ma ustalone godziny pracy),

• niezobowiązanej do sprawowania opieki na podstawie przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli odmawia ona sprawowania opieki,

• pracownika odpoczywającego po pracy na nocnej zmianie.