Moda cyrkularna nie jest eko? Pomyłka ekspertów warta 460 miliardów dolarów

Badacze oceniają, że w obecnej formie moda cyrkularna – w założeniu minimalizująca odpady i maksymalizująca wykorzystanie zasobów – opiera się na nierealistycznych prognozach i marketingowych narracjach, zamiast na rzetelnych rozwiązaniach ekonomicznych i ekologicznych.

Publikacja: 24.04.2025 04:56

Zdaniem autorów badania założenia i prognozy związane z modą cyrkularną były zbyt optymistyczne.

Zdaniem autorów badania założenia i prognozy związane z modą cyrkularną były zbyt optymistyczne.

Foto: Taylor Weidman/Bloomberg

Szacuje się, że każdego roku globalnie produkujemy około 2 miliardy ton odpadów, a przemysł odzieżowy odpowiada za znaczącą część tego problemu – niektóre dane wskazują, że nawet 87 procent wyprodukowanych tekstyliów może trafiać na składowiska śmieci lub do spalarni.

W dobie kryzysu klimatycznego na popularności zyskuje więc moda cyrkularna – oparta na recyklingu i upcyklingu używanych ubrań i tkanin.  Z badania opublikowanego w czasopiśmie „Frontiers in Sustainability” wynika jednak, że może nie być ona tak ekologicznym rozwiązaniem, jak twierdzą jej zwolennicy.

Moda cyrkularna nie jest tak eko, jak dotychczas uważano?

Choć koncepcja mody cyrkularnej może wydawać się obiecująca, analiza przeprowadzona przez naukowców ujawnia, że istnieją poważne niedociągnięcia w kwestii jej wdrażania, a także w sposobie, w jaki jej idea przedstawiana jest opinii publicznej.

Podczas gdy dotychczas przyjmowano, że dzięki modzie cyrkularnej rocznie da się odzyskać ponad 500 miliardów dolarów – dzięki odsprzedaży, wynajmowi i recyklingowi ubrań – nowe dane sugerują, że szacunki te były chybione. Wskazują one na błąd rachunkowy, i to niemały, bo wynoszący 460 miliardów dolarów. Zdaniem ekspertów podważa to optymistyczne prognozy związane z założeniami mody cyrkularnej. 

Czytaj więcej

„Toksyczny koktajl” w europejskich domach. Badanie wykryło niemal 200 pestycydów

W ramach badania, którego wyniki omówione zostały w czasopiśmie „Frontiers in Sustainability”, naukowcy przeanalizowali 20 kluczowych raportów – spoza akademickich publikacji branżowych – dotyczących mody cyrkularnej. Wyniki analizy sugerują, że związane z nią koncepcje są słabo obecnie zdefiniowane i w rzeczywistości bardziej służą interesom firm odzieżowych niż konsumentom.

„Przemysł mody stoi w obliczu wielu problemów związanych ze zrównoważonym rozwojem, które niestety nie są skutecznie rozwiązywane” – podkreśla w raporcie dr Talia Hussain z Loughborough University London, główna autorka badania. Ekspertka wskazuje na liczne wyzwania związane z ideą mody cyrkularnej – zauważa między innymi, że branża zmaga się obecnie z takimi problemami jak nadmierne zużycie wody, stosowanie szkodliwych chemikaliów, wykorzystywanie włókien syntetycznych, wyzysk pracowników oraz nadprodukcja, która w konsekwencji prowadzi do ogromnej ilości odpadów tekstylnych.

„Z kosmosu widać skutki nadmiernej eksploatacji zasobów wodnych. Mikrowłókna poliestrowe zanieczyszczają głębiny oceanów oraz nasze organizmy” – zaznacza badaczka. „Nasze badanie pokazuje, że rozwiązanie oparte na modzie cyrkularnej, przyjęte przez rządy i przemysł, nie wytrzymuje najmniejszej krytyki. Autorzy jednego z kluczowych raportów poświęconych modzie cyrkularnej pomylili się w rachunkach o 460 miliardów dolarów” – dodaje, odnosząc się do raportu „A New Textiles Economy” z 2017 roku, autorstwa fundacji Ellen MacArthur. 

Moda cyrkularna: badacze podważają dotychczasowe wyliczenia

Jakie są kluczowe wnioski z badania? Naukowcy zwracają między innymi uwagę na błędne założenia ekonomiczne – wskazują, że modele biznesowe oparte na modzie cyrkularnej – takie jak odsprzedaż i wynajem ubrań – generują niższe marże niż sprzedaż nowych produktów. „Jeśli moda cyrkularna skutecznie ograniczy produkcję nowych ubrań, przychody branży odzieżowej spadną, co zakwestionuje oczekiwania wiązane z modą cyrkularną. Jeśli natomiast jedynie uzupełni ona tradycyjną produkcję, korzyści środowiskowe będą minimalne” – czytamy. 

Problemem jest też – zdaniem badaczy – brak uwzględnienia nadprodukcji w rozmaitych raportach. W ocenie naukowców literatura dotycząca mody cyrkularnej koncentruje się dziś przede wszystkim na zachowaniach konsumentów, ignorując rutynowe praktyki przemysłu polegające na utylizacji niesprzedanych zapasów. „To przeoczenie osłabia zdolność mody cyrkularnej do rozwiązywania podstawowych przyczyn powstawania odpadów tekstylnych” – wskazano. 

Czytaj więcej

Tania moda niszczy planetę. Oto prawdziwa cena fast fashion

Eksperci zwracają także uwagę, że większość raportów i strategii dotyczących mody cyrkularnej kształtowana jest przez duże firmy konsultingowe i organizacje globalnego przywództwa. Jak zaznaczają badacze, wzmacnia to pozycję dominujących marek odzieżowych kosztem alternatywnych podejść, takich jak redukcja produkcji czy koncepcja „wystarczalności”. 

W raporcie z badania naukowcy ostrzegają, że w obecnej formie moda cyrkularna opiera się na nierealistycznych prognozach i marketingowych narracjach, zamiast na rzetelnych rozwiązaniach ekonomicznych i ekologicznych. „Priorytetowe traktowanie interesów korporacyjnych może prowadzić do powstawania nowych problemów, zamiast eliminowania już istniejących” – wskazują eksperci. 

„Moda cyrkularna opiera się na tych samych ideałach wysokiej konsumpcji napędzanej wizerunkiem, które doprowadziły do obecnych problemów. Hasztagi w mediach społecznościowych – jak te zalecane w unijnej strategii na rzecz zrównoważonego przemysłu tekstylnego – nie rozwiążą tych problemów. Gdy moda cyrkularna zawiedzie – a zawiedzie – zostaniemy ze starymi problemami i bez nowych rozwiązań. Musimy inwestować w badania, rozwój i testowanie nowych koncepcji już teraz” – zaznacza dr Hussain.

Klimat i ludzie
Banki mniej chętne do walki ze zmianami klimatu. Reakcja na politykę Trumpa
Klimat i ludzie
Amerykanie zmieniają zdanie w sprawie klimatu. Najwyższy wynik w historii
Klimat i ludzie
„Toksyczny koktajl” w europejskich domach. Badanie wykryło niemal 200 pestycydów
Klimat i ludzie
Gigant paliwowy zapłaci setki milionów dolarów. Kara za zniszczenie środowiska
Klimat i ludzie
Spalono miliony opon, które miały trafić do recyklingu. Skandal w Europie