Unijny akt o usługach cyfrowych (nazywany również DSA – od angielskiej nazwy Digital Services Act), czyli rozporządzenie (UE) 2022/2065 w sprawie jednolitego rynku usług cyfrowych oraz zmiany dyrektywy 2000/31/WE – do tej pory stosowane wyłącznie przez internetowych gigantów – już niedługo będzie obowiązywać w Polsce bezpośrednio. DSA wprowadza nowe obowiązki nie tylko dla podmiotów mających siedzibę w jednym z krajów Unii Europejskiej, ale dla wszystkich usługodawców pośrednich świadczących usługi na rzecz użytkowników na terenie UE. Celem DSA jest zapewnienie bezpiecznego środowiska internetowego – zarówno dla konsumentów jak i przedsiębiorców. Zadania, które zdaniem ustawodawcy powinny spełniać regulacje to przede wszystkim:

- skuteczniejsza ochrona konsumentów i ich praw podstawowych;

- określenie jasnych obowiązków dla platform internetowych i mediów społecznościowych;

- zwalczanie nielegalnych treści lub produktów, mowy nienawiści i dezinformacji;

- osiągnięcie większej przejrzystości poprzez lepszą sprawozdawczość i nadzór;

- wspieranie innowacji, wzrostu i konkurencyjności na rynku wewnętrznym UE.

Czytaj więcej

Krzysztof Gawkowski
Internet i prawo autorskie
Krzysztof Gawkowski: Nasz priorytet to nadrobić czas stracony w ostatnich latach

Kto będzie zobowiązany do stosowania przepisów…

W związku z medialnym szumem wokół DSA wiele podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w internecie rozważa konieczność wdrożenia przepisów aktu o usługach cyfrowych w swojej organizacji. Regulacja jasno wskazuje, że do jej wdrożenia zobowiązani są wyłącznie dostawcy usług pośrednich. Nie można ich jednak mylić z osobami wykonującymi profesję pośrednika, ponieważ pojęcia te nie są tożsame. Sam brak podmiotu trzeciego uczestniczącego w relacji między dwoma stronami transakcji nie świadczy o wyłączeniu konieczności wdrożenia DSA.

Akt o usługach cyfrowych obowiązuje między innymi:

- Zwykłych pośredników, czyli podmioty oferujące usługi polegające na transmisji w sieci telekomunikacyjnej informacji przekazanych przez odbiorcę usługi lub na zapewnianiu dostępu do sieci telekomunikacyjnej;

Przykład

Podmiotami traktowanymi jako zwykli pośrednicy będą: podmiot dostarczający infrastrukturę techniczną niezbędną użytkownikowi do dostępu do sieci lub dostawca sieci.

- Podmioty świadczące usługi cachingu, czyli oferujące usługi polegające na transmisji w sieci telekomunikacyjnej informacji przekazanych przez odbiorcę usługi, obejmującą automatyczne, pośrednie i krótkotrwałe przechowywanie tej informacji, dokonywane wyłącznie w celu usprawnienia późniejszej transmisji informacji na żądanie innych odbiorców;

Przykład

Podmiotami świadczącymi usługi cachingu będą: wyszukiwarki internetowe, które pozwalają odczytać kopię strony internetowej z pamięci podręcznej (przedstawiając zdjęcie strony z określonej daty).

- Podmioty hostingujące, czyli podmioty oferujące usługi polegające na przechowywaniu informacji przekazanych przez odbiorcę usługi oraz na jego żądanie;

Przykład

Podmiotami świadczącymi usługi hostingu będą: podmioty świadczące usługi hostingu chmurowego, ale również – umożliwiające stworzenie wirtualnej wizytówki czy nawet publikację komentarzy.

- Platformy internetowe, czyli podmioty oferujące usługę hostingu, która na żądanie odbiorcy usługi przechowuje i rozpowszechnia publicznie informacje, chyba że takie działanie jest nieznaczną lub wyłącznie poboczną cechą innej usługi lub nieznaczną funkcją głównej usługi, i ze względów obiektywnych i technicznych nie można z niej skorzystać bez takiej innej usługi, a włączenie takiej cechy lub funkcji w taką inną usługę nie jest sposobem na obejście stosowania DSA;

Przykład

Za platformy internetowe uznawane będą: podmioty umożliwiające konsumentom zawieranie z przedsiębiorcami umów zawieranych na odległość, ale również platformy edukacyjne umożliwiające prowadzenie dyskusji pod danym kursem online.

Podsumowując, DSA znajdzie zastosowanie wśród dostawców usług pośrednich, a więc w szczególności do podmiotów pośredniczących w dostępie do treści umieszczanych przez użytkowników w internecie. Nie znajdzie on zastosowania m. in. do podmiotów, które same decydują o umieszczeniu swoich lub cudzych treści (tzw. content providers).

… i w jakich sytuacjach?

Co ważne, akt o usługach cyfrowych obowiązuje wyłącznie, gdy dany podmiot świadczy tzw. usługę społeczeństwa informacyjnego, a więc:

- pobiera za świadczoną usługę opłatę (w pieniądzu lub innych wartościach, np. w zamian za wyrażenie zgód marketingowych);

- świadczy tę usługę na odległość (a więc za pośrednictwem strony internetowej, wysyłki maila, przez telefon, nie wymagając obecności obu stron);

- drogą elektroniczną (z użyciem infrastruktury lub sprzętu pozwalającego na przechowywanie i przetwarzanie danych);

- na indywidualne żądanie odbiory (z jego inicjatywy, wyrażonej np. poprzez wpisanie danych przy tworzeniu konta na stronie internetowej, dobór preferencji dot. plików cookies, dobrowolne umieszczenie opinii przez użytkownika pod produktem na stronie internetowej).

Przykład

Usługą społeczeństwa informacyjnego, której dostawca będzie zobowiązany do wdrożenia DSA są: bankowość elektroniczna lub platforma sprzedażowa umożliwiająca zawieranie umów pomiędzy konsumentami a przedsiębiorcami. Pod tę kategorię nie będą podlegać usługi świadczone przez centra obsługi telefonicznej lub wysłanie niezamówionej informacji handlowej.

Obowiązki podmiotów zobowiązanych do wdrożenia DSA

Rodzaj i zakres obowiązków, które ciążą na podmiotach zobowiązanych do wdrożenia DSA będzie różny, w zależności od typu usług pośrednich świadczonych przez te podmioty. Należy pamiętać, że jedna firma może świadczyć różne usługi pośrednie, w związku z czym ilość jej obowiązków może być różna względem przedsiębiorstwa, które np. świadczy jedynie usługę zwykłego przekazu.

1. DSA: mikro i mali przedsiębiorcy

Niektóre obowiązki będą ciążyć wyłącznie na średnich i dużych przedsiębiorcach, ponieważ ustawodawca unijny nie chciał nakładać na mniejsze podmioty – mikro i małych przedsiębiorców – nieproporcjonalnych obciążeń. O mikro przedsiębiorcach możemy mówić w przypadku podmiotów zatrudniających od 1 do 9 pracowników, których obrót lub całkowity bilans roczny nie przekracza 2 milionów euro. Małymi przedsiębiorcami są natomiast podmioty zatrudniające od 10 do 50 pracowników, których obrót lub całkowity bilans roczny nie przekracza 10 milionów euro.

WAŻNE!

Mikroprzedsiębiorstwa oraz małe przedsiębiorstwa nie są całkowicie wyłączone od obowiązku wdrożenia aktu o usługach cyfrowych.

2. DSA: obowiązki ciążące na wszystkich usługodawcach pośrednich

Na wszystkie podmioty świadczące usługi pośrednie nałożone są dwa zasadnicze obowiązki: dostosowania swoich regulaminów świadczenia usług drogą elektroniczną oraz wdrożenia wewnętrznych procedur związanych z rozpatrywaniem skarg.

Zaktualizowany regulamin powinien uwzględniać informacje na temat wszelkich ograniczeń, które podmiot zobowiązany do wdrożenia DSA nakłada w związku z korzystaniem ze swoich usług, w odniesieniu do informacji przekazywanych przez odbiorców usługi. Informacje te muszą zawierać dane na temat wszelkich polityk, procedur, środków i narzędzi wykorzystywanych na potrzeby moderowania treści, a także na temat dokumentacji wewnętrznej podmiotu.

Samo moderowanie treści – zgodnie z literą DSA – ma być dokonywane z należytą starannością, w sposób obiektywny i proporcjonalny oraz z uwzględnieniem praw i prawnie uzasadnionych interesów wszystkich zaangażowanych stron, takich jak m. in. wolność wypowiedzi, wolność i pluralizm mediów.

Informacje te powinny być sformułowane jasno i w sposób prosty, zrozumiały, przyjazny dla użytkownika i jednoznaczny oraz podane do wiadomości publicznej w łatwo dostępnym formacie.

3. DSA: pozostałe obowiązki

Samo wdrożenie zmian do regulaminu świadczenia usług drogą elektroniczną nie będzie zawsze wystarczające. Przykładowo, na niektórych podmiotach świadczących usługi pośrednie (np. platformach internetowych posiadających status średniego przedsiębiorcy) ciążyć będą jeszcze dalsze obowiązki związane między innymi z:

- umożliwieniem użytkownikom zgłoszenia nielegalnych treści oraz wdrożeniem procedur związanych z postępowaniem z takimi zgłoszeniami,

- sporządzaniem i przekazywaniem decyzji oraz uzasadnień dotyczących moderowania treści,

- podawaniem co najmniej raz w roku do wiadomości publicznej sprawozdań dotyczących wszelkiego moderowania treści,

- zawiadamiania organów ścigania o podejrzeniu, że popełniono, popełnia się lub może dojść do popełnienia przestępstwa zagrażającego życiu lub bezpieczeństwu osoby lub osób,

- utworzenia punktu kontaktowego dla odbiorców usług,

- utworzenia punktu kontaktowego dla organów państw członkowskich, Komisji i Rady Usług Cyfrowych,

- przekazywania koordynatorowi ds. usług cyfrowych i Komisji Europejskiej – na ich wniosek, bez zbędnej zwłoki – informacji na temat średniej liczby aktywnych miesięcznie odbiorców usługi w Unii,

- w przypadku dostawcy niemającego siedziby w Unii Europejskiej – powołania przedstawiciela prawnego w jednym z państw członkowskich, w których dostawca oferuje swoje usługi.

Zmiany w zakresie treści reklamowych

Powyższe obowiązki nałożone na podmioty pośrednie nie wyczerpują całości zmian wprowadzanych przez DSA. Rewolucja obejmie również zasady publikacji reklam w ramach platform internetowych, wprowadzając różnorakie zakazy i nakazy. Jako reklama w rozumieniu aktu o usługach cyfrowych traktowana jest każda informacja przeznaczona do propagowania przekazu osoby prawnej lub fizycznej, niezależnie od tego, czy w celach komercyjnych czy niekomercyjnych, i prezentowana przez platformę internetową za wynagrodzeniem uiszczanym konkretnie za propagowanie tej informacji.

Zgodnie z nowymi przepisami, dostawcy platform internetowych będą zobowiązani do przejrzystego oznaczania reklam umieszczonych w swoich serwisach między innymi poprzez wskazanie reklamodawcy oraz podmiotu finansującego kampanię reklamową, a także – wprowadzenie oznaczenia informującego, że dana treść stanowi reklamę.

Jednocześnie, DSA wprowadza zakaz prezentowania reklam opartych na profilowaniu z wykorzystaniem tzw. danych wrażliwych, a także małoletnich użytkowników platform.

Dotkliwe sankcje za niedostosowanie się

Akt o usługach cyfrowych przewiduje dotkliwe sankcje za niedostosowanie się do jego wymogów: aż do 6 proc. rocznego światowego obrotu danego dostawcy usług pośrednich w poprzednim roku obrotowym. W Polsce jako organ nadzoru (koordynator do spraw usług cyfrowych) zostanie najprawdopodobniej wyznaczony Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej.

Ponadto, jeżeli użytkownik korzystający z danej usługi platformy stwierdzi, że zobowiązany podmiot narusza przepisy DSA – może złożyć skargę do koordynatora, a poza tym – dochodzić odszkodowania w ramach postępowania cywilnego.

DSA to nie tylko obowiązki

Analizując powyższe obowiązki, nakazy i zakazy przedsiębiorcy powinni pamiętać o tym, że akt o usługach cyfrowych nie ma na celu pogorszenia ich sytuacji. Celem regulacji jest bowiem wspieranie innowacji, wzrostu i konkurencyjności na rynku wewnętrznym UE. W jaki sposób DSA to zapewnia?

Przepisy stanowią swoistą tarczę ochronną, dzięki której dostawcy usług pośrednich nie będą ponosić odpowiedzialności za nielegalne treści publikowane przez użytkowników.

Przykład

Jeżeli komentarz użytkownika w ramach portalu informacyjnego będzie naruszać dobra osobiste osoby trzeciej, właściciel platformy nie poniesie odpowiedzialności, o ile:

- nie ma faktycznej wiedzy o nielegalnej działalności lub nielegalnych treściach, a w odniesieniu do roszczeń odszkodowawczych – nie wie o stanie faktycznym lub okolicznościach, które w sposób oczywisty świadczą o nielegalnej działalności lub nielegalnych treściach;

- lub podejmuje bezzwłocznie odpowiednie działania w celu usunięcia lub uniemożliwienia dostępu do nielegalnych treści, gdy uzyska taką wiedzę lub wiadomość.

Iwona Aleksandrowicz-Strus – adwokat, managing associate w KWKR Konieczny Wierzbicki i Partnerzy

Zdaniem autorki

Iwona Aleksandrowicz-Strus, adwokat, managing associate w KWKR Konieczny Wierzbicki i Partnerzy

Akt o usługach cyfrowych w sposób widoczny kontynuuje trendy przyjęte

w Unii Europejskiej w zakresie regulacji dostawców usług pośrednich, stanowiąc potwierdzenie rosnącego ich wpływu na gospodarkę. Aktu o usługach cyfrowych nie należy poczytywać w kategorii rewolucji, ale raczej znaczącego kroku w kierunku uregulowania gospodarki cyfrowej na terytorium Unii Europejskiej i nałożenia tożsamych obowiązków na podmioty – niezależnie od ich siedziby.