Sejm uchwalił 6 listopada br. ustawę o opodatkowaniu wyrównawczym jednostek składowych grup międzynarodowych i krajowych, która implementuje do polskiego porządku prawnego przepisy dyrektywy Rady (UE) 2022/2523 z 14 grudnia 2022 r. w sprawie zapewnienia globalnego minimalnego poziomu opodatkowania międzynarodowych grup przedsiębiorstw oraz dużych grup krajowych w Unii Europejskiej. Dyrektywa ta stanowi unijne wdrożenie filaru II (Pillar 2) międzynarodowej reformy podatkowej, który został zatwierdzony w grudniu 2021 r. przez OECD.

Główny cel globalnego podatku minimalnego

Celem systemu globalnego podatku minimalnego jest zapewnienie, by duże przedsiębiorstwa międzynarodowe i krajowe płaciły co najmniej 15-proc. podatek od dochodu osiągniętego w każdej jurysdykcji, w której prowadzą działalność.

W efekcie globalny podatek minimalny będzie obliczany jako różnica pomiędzy efektywnie zapłaconym podatkiem dochodowym w danej jurysdykcji a podatkiem obliczonym przy zastosowaniu stawki 15 proc.

Kogo dotyczy globalny podatek minimalny

Podatek obejmie grupy międzynarodowe i grupy krajowe, które w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym jednostki dominującej, w co najmniej dwóch z czterech lat podatkowych bezpośrednio poprzedzających badany rok podatkowy, wykazały roczny przychód w wysokości co najmniej 750 mln euro.

Przez grupę rozumie się również pojedyncze podmioty posiadające więcej niż jeden oddział (zakład podatkowy).

Mechanizm działania systemu globalnego podatku minimalnego

W Polsce system globalnego podatku minimalnego ma się opierać na trzech rodzajach podatku wyrównawczego. Są to:

1) globalny podatek wyrównawczy;

2) krajowy podatek wyrównawczy;

3) podatek od niedostatecznie opodatkowanych zysków.

Globalny podatek wyrównawczy będzie płacony w państwie siedziby jednostki dominującej, przy czym podstawa opodatkowania będzie obejmować zarówno dochód tej jednostki, jak i nisko opodatkowanych jednostek zależnych z innych jurysdykcji. Jest to tzw. mechanizm IIR – Income Inclusion Rule, nieco przypominający w swoich założeniach opodatkowanie dochodów zagranicznych jednostek kontrolowanych (CFC).

Z kolei krajowy podatek wyrównawczy (qualified domestic minimum top-up-tax – QDMTT) będzie dotyczył jednostek składowych grup międzynarodowych i grup krajowych, zlokalizowanych na terytorium Polski, jeżeli efektywna stawka opodatkowania dla wszystkich jednostek składowych grupy zlokalizowanych w Polsce będzie niższa niż 15 proc.

Jeśli jurysdykcja jednostki dominującej nie nałoży globalnego podatku wyrównawczego, to podatek od niedostatecznie opodatkowanych zysków będzie należny w krajach, w których siedzibę mają jednostki będące członkami grupy. Jest to tzw. mechanizm UTPR – Undertaxed Payments Rule.

Przedsiębiorstwa, które zostaną objęte systemem globalnego podatku wyrównawczego, będą zobowiązane do ustalenia efektywnej stawki podatkowej (effective tax rate – ETR) dla każdej jurysdykcji, w której działają. Ustalenie tej stawki będzie się odbywać na poziomie danego kraju (jurysdykcji), a nie na poziomie konkretnej spółki. Efektywna stawka podatkowa, tj. rzeczywisty udział obciążeń podatkowych w dochodach grupy, ma być obliczana na podstawie tzw. kwalifikowanego dochodu netto w danym kraju.

Bezpieczne przystanie

Na podstawie wyboru dokonanego przez uprawnioną jednostkę grupy obowiązek obliczenia globalnego podatku wyrównawczego lub krajowego podatku wyrównawczego nie będzie miał zastosowania dla jednostek składowych zlokalizowanych w danej jurysdykcji, jeżeli za dany rok podatkowy łącznie spełnione są następujące warunki:

1) średni trzyletni kwalifikowany przychód wszystkich jednostek składowych zlokalizowanych w tej jurysdykcji jest mniejszy niż 10 mln euro;

2) średni trzyletni jurysdykcyjny kwalifikowany dochód wszystkich jednostek składowych zlokalizowanych w tej jurysdykcji wynosi mniej niż 1 mln euro albo została osiągnięta średnia jurysdykcyjna kwalifikowana strata wszystkich takich jednostek.

Wyłączenia z globalnego podatku wyrównawczego

W przypadku grupy krajowej nie oblicza się krajowego podatku wyrównawczego za pierwsze pięć lat podatkowych, licząc od pierwszego dnia roku podatkowego, w którym dana grupa krajowa spełnia warunki do objęcia opodatkowaniem wyrównawczym.

Po spełnieniu dodatkowych warunków jednostki składowe grupy międzynarodowej, zlokalizowane na terytorium Polski, nie obliczają krajowego podatku wyrównawczego oraz podatku wyrównawczego od niedostatecznie opodatkowanych zysków za pierwszych pięć lat podatkowych początkowego okresu działalności tej grupy.

Wejście w życie przepisów o globalnym podatku wyrównawczym

Ustawa wejdzie w życie 1 stycznia 2025 r. Na zasadzie wyboru grupa może jednak zadecydować o stosowaniu przepisów w odniesieniu do roku podatkowego rozpoczętego po 31 grudnia 2023 r. Odpowiednie oświadczenie należy złożyć w okresie od 1 marca 2026 r. do 30 maja 2026 r. w formie aktu notarialnego. Wybór ten jest nieodwołalny i skutkuje tym, że przepisy ustawy trzeba będzie stosować tak, jakby weszły w życie 1 stycznia 2024 r. Praktyczną implikacją jest zatem ochrona prawa do zapłaty podatku w Polsce zamiast w państwie, które szybciej wdrożyło zasady Pillar 2.

Obowiązki administracyjne grup objętych podatkiem wyrównawczym

Jednostki składowe grup objętych opodatkowaniem wyrównawczym, zlokalizowane na terytorium Polski, będą zobowiązane do składania do właściwego naczelnika urzędu skarbowego informacji o opodatkowaniu wyrównawczym za rok podatkowy, w terminie do końca 15. miesiąca następującego po zakończeniu tego roku podatkowego (w pierwszym roku obowiązywania podatku termin został wydłużony do 18 miesięcy).

Przykład

Podmioty objęte opodatkowaniem wyrównawczym w roku podatkowym 2025 będą zobowiązane do złożenia informacji do końca czerwca 2027 r.

Obowiązek ten może być wypełniony w imieniu wszystkich podmiotów z grupy zlokalizowanych na terytorium Polski przez upoważnioną w tym celu jednostkę składową.

Dodatkowo podatnicy globalnego podatku wyrównawczego, krajowego podatku wyrównawczego oraz podatku wyrównawczego od niedostatecznie opodatkowanych zysków będą zobowiązani składać do właściwego naczelnika urzędu skarbowego zeznania podatkowe w terminie do końca 18. miesiąca następującego po zakończeniu roku podatkowego (w pierwszym roku obowiązywania podatku termin został wydłużony do 21 miesięcy).

Przykład

Podmioty objęte opodatkowaniem wyrównawczym w roku podatkowym 2025 będą zobowiązane do złożenia zeznania podatkowego do końca września 2027 r.

Wzory informacji o opodatkowaniu wyrównawczym oraz zeznania podatkowego mają zostać określone w rozporządzeniu ministra finansów.

Wyzwania związane z implementacją przepisów o podatku wyrównawczym

Implementacja w Polsce systemu globalnego podatku wyrównawczego będzie się wiązać z licznymi wyzwaniami dla podatników. W pierwszym rzędzie będzie oznaczać konieczność gromadzenia i przetwarzania dużej ilości danych finansowych dotyczących zarówno samych podatników, jak i podmiotów powiązanych. Przede wszystkim jednak może skutkować zwiększeniem obciążeń podatkowych podatników korzystających z ulg podatkowych, takich jak zwolnienie z opodatkowania dochodów uzyskanych z działalności prowadzonej w Polskiej Strefie Inwestycji/specjalnych strefach ekonomicznych czy ulga B+R. To zaś może się przełożyć na zmniejszenie atrakcyjności Polski jako miejsca lokowania inwestycji. Negatywne skutki wejścia w życie globalnego podatku wyrównawczego mają być jednak zniwelowane poprzez zmiany konstrukcji dostępnych ulg podatkowych, nad którymi pracuje Ministerstwo Finansów.

Komentarz

Michał Gerwatowski - doradca podatkowy, manager w dziale doradztwa podatkowego Forvis Mazars

Wejście w życie globalnego podatku minimalnego bez wątpienia będzie stanowiło wielką zmianę dla największych międzynarodowych i krajowych grup kapitałowych. Wydaje się, że sposób przystosowania się podatników do nowego środowiska podatkowego będzie istotnym czynnikiem wpływającym na ich konkurencyjność. Warto zatem już teraz rozpocząć prace nad przygotowaniem procesów organizacyjnych do stosowania nowych przepisów, szkoleniem personelu oraz ewentualnym dostosowaniem struktury grupy do zmienionych warunków.