Sprawa dotyczyła blokady rachunków bankowych spółki, czyli tzw. STIR. A trafiła do sądu administracyjnego, gdy szef Krajowej Administracji Skarbowej (KAS), postanowieniem z 4 sierpnia 2021 r. utrzymał w mocy jej przedłużenie na ponad 2,5 mln zł na czas oznaczony, nie dłuższy niż trzy miesiące.
Skarga spółki w pierwszej instancji okazała się skuteczna. Co prawda Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznał, że tzw. blokada krótka była uzasadniona.
Jednak w jego ocenie wydając postanowienie o przedłużeniu terminu blokady nie uwzględniono istotnej okoliczności tj, że spółka złożyła bowiem deklaracje VAT-7 wraz z wyjaśnieniami przyczyn korekty i pliki JPK_VAT za weryfikowany okres.
Sąd uznał, że w kompetencji szefa KAS mieściła się analiza deklaracji podatkowych i plików JPK_VAT w powiązaniu z przepływami na rachunkach bankowych zarówno podmiotu kwalifikowanego jak i jego kontrahentów. I jeśli w rzeczywistości zadeklarowany przez skarżącą podatek należny był zgodny z wyliczonym w wyniku analizy ryzyka, to przesłanka ustanowienia blokady, co do zasady odpadła.
Z tym stanowiskiem nie zgodził się jednak Naczelny Sąd Administracyjny. W jego ocenieprzyjęta przez sąd pierwszej instancji argumentacja nie dawała podstaw do uchylenia zaskarżonego postanowienia.
Zauważył, że z uwagi na specyfikę postępowania w przedmiocie blokady rachunku i jego przedłużenia, ze względu na ograniczenia czasowe i przedmiotowe, nie prowadzi się stricte postępowania dowodowego.
Nie jest konieczne udowodnienie, że skarżąca uczestniczyła w oszustwie podatkowym, świadomie nie rozliczała podatku i nie wykona ona ciążących na niej zobowiązań. Wystarczy bowiem uzasadniona obawa, że potencjalne zobowiązania podatkowe nie zostaną wykonane.
NSA nie przekonało też, że powołane w sprawie korekty były „chęcią naprawy zwykłego ludzkiego błędu”. Szef KAS wyraźnie bowiem zwrócił uwagę w świetle informacji od prowadzących kontrolę celno-skarbową wynikało, że złożone korekty w dalszym ciągu nie przedstawiały prawidłowego rozliczenia VAT. Zdublowano tylko faktury VAT dokumentujące wewnątrzwspólnotowe nabycia towarów, co skutkowało niezasadnym zawyżeniem kwoty podatku naliczonego.
Sąd przypomniał, że przedłużenie blokady może nastąpić, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że podmiot kwalifikowany nie wykona istniejącego lub mającego powstać zobowiązania podatkowego zobowiązania z tytułu odpowiedzialności podatkowej osób trzecich, przekraczających równowartość 10 000 euro.
Działania podatnika, takie jak nierozliczenie istniejącego zobowiązania podatkowego, niewykazywanie wartości dostaw i nabyć mogą usprawiedliwiać istnienie uzasadnionej obawy niewykonania zobowiązań podatkowych. I jak podkreślił NSA ustanowienie otwartego katalogu okoliczności, które mogą wskazywać na niebezpieczeństwo uchylania się od wykonania powinności podatkowych, oznacza, że fiskus nie jest w tym zakresie ograniczony i może wykazywać ziszczenie się przesłanki zabezpieczenia wszelkimi możliwymi środkami.
W ocenie NSA w sprawie zachodziło uzasadnione ryzyko niewykonania istniejącego lub mogącego powstać w przyszłości zobowiązania podatkowego. Już samo bowiem podejrzenie nierozliczania i nieodprowadzania należnego VAT daje podstawę do przyjęcia, że istnieje uzasadniona obawa niewykonania zobowiązania podatkowego. Ponadto wykazano także, na istniejącą dysproporcję pomiędzy wartością majątku skarżącej, a wysokością przybliżonej kwoty zobowiązania podatkowego.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 16 lutego 2022 r.
Sygnatura akt: I FSK 2514/2
KOMENTARZ EKSPERTA
Krzysztof Gratka - doradca podatkowy, Accreo Sp. z o.o.
O ile komentowane orzeczenie zapadło na gruncie konkretnej kanwy sporu i nie należy odczytywać go dosłownie w oderwaniu od stanu faktycznego, w jakim ono zapadło, o tyle warto zwrócić uwagę na pewne aspekty proceduralne o charakterze uniwersalnym. Przede wszystkim, co istotne dla podatników, to konkluzja NSA dotycząca zakresu ograniczonego postępowania dowodowego w postępowaniu w przedmiocie zastosowania „przedłużonej blokady” rachunku bankowego. Charakterystyka postępowania wynikająca z ograniczonego czasu na przeprowadzenie czynności dowodowych powoduje, iż jest ono „uproszczone”. Oznacza to, że wystarczające jest wykazanie uzasadnionej obawy niewykonania zobowiązania. Uprawdopodobnienie nie jest równoznaczne z udowodnieniem. NSA odnosząc się do „przedłużonej blokady” rachunku w sposób naturalny nawiązuje do instytucji zabezpieczenia przed wymiarem podatku, która w swej istocie bazuje na podobnych regułach.
Praktyka stosowania zabezpieczenia pokazuje, że niedookreśloność uprawdopodobnienia pozostawia margines swobody w interpretacji określonych zdarzeń czy okoliczności.
W efekcie, dotyczyć to może również przesłanek blokowania rachunku na przedłużony okres, co z pewnością jest niekorzystne dla podatników.
Analiza treści wyroku pośrednio prowadzi do niekorzystnego dla podatników wniosku, że przeprowadzenie niepełnego postępowania owodowego w toku stosowania „przedłużonej blokady” rachunku bankowego, skutkuje wyłącznie zbadaniem prawidłowości działania szefa KAS przy wydaniu pierwszego postanowienia w sprawie „przedłużonej blokady”. Przypomnijmy, że na skutek zażalenia ten sam organ, czyli szef KAS, rozpatruje ponownie zasadność swojego stanowiska.
Niezależnie, pozytywnym wydźwiękiem wyroku NSA jest akceptacja stanowiska, zgodnie z którym zablokowane zostały nie wszystkie środki na rachunku bankowym lecz tylko te, które dotyczyły kwoty zobowiązania.
Ograniczenie zakresu blokady należy odczytywać jako wyraz proporcjonalności działania organów, w kontekście dalszej możliwości prowadzenia działalności gospodarczej przez podatnika.
