Umowy barterowe mogą być nieoczywistym przedmiotem opodatkowania VAT. W ramach działalności gospodarczej przedsiębiorcy mogą przyjmować dany towar czy usługę w zamian za ich późniejszą ekspozycję lub promocję. Pomimo braku odpłatności w formie pieniężnej podatnik wynagradza kontrahenta przez wyświadczenie usługi na jego rzecz. Takie świadczenie zasadniczo będzie opodatkowane VAT.

Zacznijmy jednak od przytoczenia stosownych regulacji. Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług (opodatkowaniu VAT podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

W świetle art. 8 ust. 1 ustawy o VAT przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów. Z kolei w myśl art. 7 ust. 1 ustawy o VAT przez dostawę towarów rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Świadczenie usług zostało więc zdefiniowane na gruncie VAT w sposób negatywny – wszystko co nie jest dostawą towarów stanowi świadczenie usług.

Natura barteru objawia się w bezgotówkowej wymianie towaru (bądź usługi) za towar (bądź usługę). Przy czym obie strony umowy są traktowane jednocześnie jako wierzyciel i dłużnik. Na gruncie VAT oznacza to, że obydwie strony transakcji dokonują na rzecz drugiej strony dostawy towarów bądź świadczą usługi.

Przykład

Przedsiębiorca A przekazuje sprzęt komputerowy swojej marki w zamian z to, że spółka obdarowana B zamieści stosowny post w social mediach, promujący te towary. Przekazujący (A) dokona dostawy towarów, za które wynagrodzeniem będą działania reklamowe, z kolei przyjmujący sprzęt (B) wyświadczy usługi promocji, za które wynagrodzeniem będzie sprzęt komputerowy. Dochodzi do dwóch związanych ze sobą czynności opodatkowanych VAT.

Element odpłatności za czynność opodatkowaną na gruncie VAT nie oznacza tylko standardowej odpłatności w pieniądzu. Zgodnie bowiem z art. 29a ust. 1 ustawy o VAT co do zasady podstawą opodatkowania jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze, mającymi bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika.

Wynagrodzeniem może być wszystko, czyli chociażby przekazania praw, wykonanie usługi, w tym zaniechanie lub powstrzymanie się od wykonania danych czynności, a także i dostawa towarów.

W powyższe rozważania świetnie wpisują się tezy Trybunału Sprawiedliwości UE, który w wyroku z 2 czerwca 1994 r. (C-33/93) stwierdził, który że aby dostawa towarów lub świadczenie usługi mogły zostać uznane za wynagrodzenie, muszą zostać spełnione dwa warunki:

a) między czynnością opodatkowaną a otrzymanym za nią wynagrodzeniem (a więc dostawą towarów lub świadczeniem usługi) musi istnieć bezpośredni związek,

b) wartość świadczonej usługi lub dostawy towarów musi być możliwa do ustalenia, a więc w zasadzie możliwe jest ustalenie ich wartości w  ormie pieniężnej.

Autor jest konsultantem podatkowym w TAXEO Komorniczak i Wspólnicy sp.k.

Podstawa prawna:

- art. 5, art. 7 i art. 8 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r., poz. 931 ze zm.)