Uprawnienie do zwrotu biletu: korekta faktury VAT

- Jesteśmy spółką jawną świadczącą usługi przewozów pasażerskich busami. Naszym klientom umożliwiamy zwrot nabytych biletów przed rozpoczęciem podróży za potrąceniem opłaty manipulacyjnej (opłaty za odstąpienie od umowy przewozu) w wysokości 10 proc. ceny biletu. Czy prawidłowo traktujemy taką opłatę jako podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług? – pyta czytelnik.

Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają czynności wymienione w art. 5 ust. 1 ustawy o VAT, w szczególności odpłatne dostawy towarów oraz odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju (zob. art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT), w tym usługi transportowe.

Zapłata za przejazd

Zakup biletu na przewóz busem na określonej trasie jest zatem zapłatą z góry za wykonanie usługi przewozowej. Konsekwencją takiego zakupu jest powstanie obowiązku podatkowego z tytułu świadczenia tej usługi (obowiązek podatkowy w przypadku usług przewozowych powstaje bowiem, co do zasady, z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty – zob. art. 19 ust. 13 pkt 2 lit. a ustawy o VAT).

Jednocześnie zwrot nabytego biletu oznacza rezygnację z zamówionej usługi. Skutkiem dokonania takiego zwrotu jest uprawnienie przewoźnika do odpowiedniego zmniejszenia obrotu oraz podatku należnego.

Rodzaj sankcji

Nie ma przy tym przeszkód, aby przewoźnik uzależnił uprawnienie do zwrotu biletu od zgody na potrącenie określonej kwoty (np. opłaty manipulacyjnej). Nie oznacza to, że w takim przypadku obrót powinien być pomniejszony tylko o faktycznie zwracaną kwotę (tj. o cenę zwracanego biletu pomniejszoną o potrącaną kwotę).

Opłata manipulacyjna nie jest bowiem zapłatą za jakąkolwiek czynność podlegającą opodatkowaniu tym podatkiem (nie jest wynagrodzeniem za dostawę jakiegokolwiek towaru czy świadczenie jakiejkolwiek usługi), lecz pełni funkcję kary umownej.

Pobieranie kar umownych oraz odszkodowań nie podlega zaś opodatkowaniu VAT (zob. przykładowo interpretację Izby Skarbowej w Łodzi z 16 sierpnia 2011 r., IPTPP3/ 443-28/11-4/IB czy interpretację Izby Skarbowej w Warszawie z 28 listopada 2011 r., IPPP3/ 443-1165/11-2/MK).

Poza katalogiem z ustawy

A zatem błędem jest traktowanie przez czytelnika pobieranej opłaty manipulacyjnej jako podlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Odpowiednie zastosowanie ma w omawianej sytuacji interpretacja Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 14 listopada 2008 r. (ITPP2/443-735/08/AW), w której czytamy, że: „opłata manipulacyjna (nazwana również w umowach obowiązkiem zapłaty odszkodowania), naliczana przez wnioskodawcę od wartości stornowanego pobytu, nie jest ekwiwalentem za świadczoną usługę.

W wyniku rezygnacji kontrahenta z zarezerwowanych pobytów hotelowych nie dochodzi do świadczenia usług przez wnioskodawcę. A zatem opłata manipulacyjna pobierana przez hotel z tytułu rezygnacji z zamówionego pobytu pełni funkcję odszkodowawczą (sanacyjną), a tym samym nie stanowi zapłaty za usługę i nie mieści się w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, wymienionych w art. 5 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług".

Niewłaściwa praktyka

Na marginesie należy dodać, że w praktyce wielu przewoźników postępuje inaczej i traktuje opłaty za zwrot biletu jako podlegające opodatkowaniu VAT albo koryguje faktury dokumentujących usługi przewozowe dotyczące zwracanych biletów nie do zera, lecz do kwoty odpowiadającej potrącanej za zwrot biletu.

To drugie rozwiązanie jest praktykowane, między innymi, przez przynajmniej jednego z dwóch największych przewoźników kolejowych w Polsce.

Podatnicy otrzymujący w takich przypadkach faktury lub faktury korygujące nie powinni odliczać podatku naliczonego z takich faktur, gdyż w istocie nie stanowią one podstawy do odliczenia podatku naliczonego. Faktury te dokumentują bowiem:

- czynności niepodlegające opodatkowaniu (w przypadku udokumentowania opłaty pobieranej za zwrot biletu fakturą) albo

- czynności, które nie zostały dokonane (w przypadku faktur skorygowanych nie do zera, lecz do wysokości kwoty potrącanej jako opłata za zwrot biletu).

W konsekwencji prawo do odliczania podatku naliczonego z takich faktur jest wyłączane, odpowiednio, przez art. 88 ust. 3a pkt 2 oraz art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. a ustawy o VAT.

Autor jest doradcą podatkowym