Zgodnie z art. 113 ust. 9 ustawy o VAT, podatnik rozpoczynający w trakcie roku podatkowego wykonywanie czynności, które co do zasady podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na podstawie art. 5 ustawy VAT, jest zwolniony z tego podatku z mocy prawa, jeżeli formalnie z tego zwolnienia nie zrezygnuje (zaznaczając odpowiednią rubrykę w zgłoszeniu rejestracyjnym).

Zwolnienie to jednak obowiązuje do momentu przekroczenia przez podatnika w roku podatkowym kwoty obrotu w wysokości 150 000 zł, w proporcji do okresu prowadzenia w tym roku działalności (wskazana kwota dotyczy prowadzenia działalności przez cały rok podatkowy). Jeżeli podatnik przekroczy kwotę uprawniającą, a faktycznie obligującą do zwolnienia, to zwolnienie traci moc z momentem przekroczenia tej kwoty. I wtedy opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega nadwyżka sprzedaży ponad tę kwotę, a obowiązek podatkowy powstaje z momentem jej przekroczenia.

Aby prawidłowo ustalić wartość sprzedaży opodatkowanej, czy to za cały poprzedni rok czy też rozpoczętej w trakcie roku, nie należy do niej wliczać kwoty podatku (chodzi zatem o sprzedaż netto, obrót, który nie zawsze jest zbieżny z przychodem w rozumieniu podatku dochodowego).

Co należy brać pod uwagę

Do wartości sprzedaży badanej dla celów zwolnienia, nie wlicza się także odpłatnej dostawy towarów oraz odpłatnego świadczenia usług zwolnionych od podatku, a także towarów, które na podstawie przepisów o podatku dochodowym, są zaliczane przez podatnika do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji (art. 113 ust. 1 i 2 ustawy o VAT).

Przykład

Podatnik prowadzi co do zasady działalność handlową. Sprzedał od początku roku towary na kwotę 53 000 zł, udzielił innym przedsiębiorcom pożyczek na kwotę 10 000 zł, podnajął na miesiąc lokal użytkowy innemu podatnikowi za 1000 zł, a także sprzedał środek trwały – starego vana za kwotę 15 000 zł. Do ustalenia limitu zwolnienia podmiotowego, będzie brana kwota 54 000 zł, tj. 53 000 zł z działalności handlowej i 1 000 zł z wynajmu lokalu. Udzielanie pożyczek przez przedsiębiorcę, o ile w ogóle zostanie u niego uznane za świadczenie usługi przez podatnika występującego w tym charakterze przy tej czynności, jest i tak usługą zwolnioną z VAT. Zatem podatnik nadal może korzystać ze zwolnienia.

Trzeba jeszcze zwrócić uwagę, że art. 113 ust. 9 mówi o przewidywanym przez podatnika okresie prowadzenia działalności gospodarczej w roku podatkowym. Początkowym dniem okresu, jaki bierze się pod uwagę dla wyliczenia proporcjonalnej kwoty, jest zatem zadeklarowany przez podatnika dzień rozpoczęcia działalności (a niekoniecznie dzień wykonania pierwszej czynności z zakresu VAT).

Miesiąc, dzień czy godzina

Przepisy ustawy o VAT nie zawierają jednak dalszych praktycznych wskazówek co do tego, jak matematycznie wyliczyć sprzedaż proporcjonalną do wskazanej wartości rocznej 150 000 zł.

Przede wszystkim może się pojawić pytanie, czy bierzemy pod uwagę liczbę dni od rozpoczęcia prowadzenia działalności czy może liczbę miesięcy. A jeśli miesięcy, to czy tylko całych, czy także liczbę dni tego miesiąca, przez którego część działalność była prowadzona. Analogiczny problem rozpatrywany był już kilka lat temu na gruncie nieco inaczej brzmiących przepisów ustawy o VAT.

W wyroku z 3 lutego 2000 r. (SA/Bk 37/99) Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że skoro ustawa o VAT „traktuje o wygaśnięciu zwolnienia z dniem przekroczenia kwoty dającej podstawę do korzystania ze zwolnienia i stanowi, że obowiązek podatkowy powstaje z dniem przekroczenia wartości, to zasadnym jest stanowisko co do tego, że prawidłowym jest rozliczenie prowadzonej sprzedaży w stosunku dziennym, a nie miesięcznym".

Stanowisko to było później potwierdzane przez sądy administracyjne (np. WSA w Szczecinie w wyroku z 11 września 2008 r., I SA/Sz 200/08).

Aby zatem ustalić moment (dzień, godzinę) przekroczenia obrotu uprawniającego do zwolnienia, od którego to momentu sprzedaż ma być opodatkowana, należy ustalić jaka jest przewidywana kwota sprzedaży do tego momentu (dnia, godziny). Oczywiście ustalanie godziny przekroczenia obrotu byłoby pewną przesadą, jednak ustalenie dnia takiego przekroczenia jest jak najbardziej zasadne. Innymi słowy, sprzedaż należy opodatkowywać od dnia przekroczenia kwoty obrotu, ustalonej w oparciu o liczbę dni prowadzenia działalności w trakcie roku podatkowego.

kwota obrotu wskazana w ustawie VAT x liczba dni prowadzenia działalności do końca roku

liczba dni w roku

Można na to podać stosowny wzór:

Przykład

Podatnik zadeklarował, że rozpocznie prowadzenie działalności 15 maja 2012 r. Oznacza to, że w 2012 r. będzie prowadził działalność przez 231 dni, co pozwala na wyliczenie:

150 000 zł x 231 dni do końca roku 2012

------------------------------------------------------------- = 94 672 zł

366 dni (rok przestępny)

Podatnik będzie więc korzystał ze zwolnienia podmiotowego zależnego od obrotu do momentu, gdy jego faktyczne obroty (sprzedaż co do zasady objęta podatkiem VAT, ze wskazanymi wcześniej wyłączeniami) nie przekroczą kwoty 94.672 zł.

Autorka jest doradcą podatkowym