Wyobraźmy sobie, że podatnik korzystający ze zwolnienia podmiotowego z podatku od towarów i usług nabył używany (np. 5-letni) samochód osobowy od kontrahenta posiadającego siedzibę w Polsce. Jeżeli następnie, po roku użytkowania auta podatnik chce sprzedać ten pojazd innemu podmiotowi, może się zdziwić.
Organ podatkowy może bowiem uznać, że transakcja ta skutkowała dla podatnika utratą prawa do zwolnienia, o którym mowa w art. 113 ust. 1 ustawy o VAT.
Kiedy bez przywileju
Faktem jest, że fiskus w ostatnim czasie forsuje pogląd, że podmioty, które zawarły umowę sprzedaży samochodu osobowego (która to czynność w określonych okolicznościach podlega opodatkowaniu podatkiem akcyzowym), z chwilą dostawy tracą prawo do korzystania ze zwolnienia podmiotowego uregulowanego w art. 113 ust. 1 ustawy o VAT (zwolnienie ze względu na osiągane obroty).
Zdaniem przeważającej części organów podatkowych, sama okoliczność podlegania opodatkowaniu podatkiem akcyzowym samochodów osobowych powoduje, że podatnik zwolniony podmiotowo z VAT, dłużej nie może korzystać z tego przywileju. Jak wynika bowiem z przepisów ustawy o VAT, zwolnienie to nie dotyczy podatników, którzy dokonują dostaw towarów opodatkowanych podatkiem akcyzowym. Wynika to z art. 113 ust. 13 pkt 1 lit. b ustawy o VAT.
Takie wnioski płyną z interpretacji wydawanych w sprawach podatkowych, np. Izby Skarbowej w Katowicach z 22 grudnia 2011 r. (IBPP1/443-1483/11/AW) czy IS w Łodzi z 14 czerwca 2012 r. (IPTPP1/443- -226/12-2/IG).
Istotny jest sam fakt dostawy
Co więcej, w tym sporze sprzymierzeńcami podatników nie są także sądy administracyjne, które również wypracowały niekorzystne dla podatników stanowisko. Tytułem przykładu można wskazać na wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z 21 listopada 2007 r. ( I SA/Bd 648/07), w którym sąd stwierdził, że to. czy konkretna sprzedaż samochodów podlega podatkowi akcyzowemu, czy też nie – nie ma decydującego znaczenia dla rozstrzygnięcia danej sprawy. Istotny jest sam fakt dokonania dostawy towarów akcyzowych.
Wykładnię tę podzielił Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 21 lutego 2008 r. (I FSK 239/07), dodając, że w przedmiotowej regulacji jest mowa jedynie „o podatnikach sprzedających niektóre wyroby akcyzowe, a nie o podatnikach, na których ciąży obowiązek w podatku akcyzowym, czy podatnikach podatku akcyzowego".
Tym samym sprzedaż wyrobu akcyzowego, takiego jakim jest samochód osobowy, zgodnie z zaprezentowanym poglądem, wyklucza możliwość stosowania wobec podatnika (który dokonał takiej czynności) zwolnienia z art. 113 ust. 1 ustawy o VAT, niezależnie od tego, czy skutkowała ona powstaniem obowiązku w podatku akcyzowym, czy też nie. Na marginesie warto zastrzec, że rozstrzygnięcia te zapadły w oparciu o nieobowiązujący obecnie stan prawny.
Co z zasadą jednofazowości
Zatem, o ile nie ulega wątpliwości, że samochody osobowe – z zasady – podlegają zakresowi przedmiotowemu podatku akcyzowego (zgodnie z art. 1 ustawy o podatku akcyzowym), o tyle nie wszystkie transakcje związane z samochodem osobowym podlegają temu opodatkowaniu. Katalog czynności wywołujących konsekwencje opodatkowania akcyzą – w przypadku samochodów osobowych – znajdziemy w normie szczególnej, tj. w art. 100 ustawy o podatku akcyzowym.
Ustęp 1 i nast. doprecyzowują, że w przypadku samochodu osobowego przedmiotem opodatkowania akcyzą jest: import samochodu (...), nabycie wewnątrz- wspólnotowe (...), pierwsza sprzedaż (...) itd. W konsekwencji skoro sprzedaż używanego samochodu osobowego (czyli któraś w kolejności sprzedaż) nie podlega opodatkowaniu podatkiem akcyzowym (nie mieści się w katalogu czynności opodatkowanych akcyzą), nie można twierdzić, że podatnik traci zwolnienie podmiotowe z VAT. Skądinąd inne rozumowanie prowadziłoby do nadmiernego fiskalizmu, niepopartego wprost przepisami podatkowymi.
Fiskus zmienia front
Warto zauważyć, że część organów podatkowych w tym zakresie zmienia zdanie. Korzystne dla podatników w tym zakresie interpretacje wydała już Izba Skarbowa w Łodzi 2 listopada 2011 r. (IPTPP1/443- 661/11-2/IG) oraz Izba Skarbowa w Poznaniu 5 stycznia 2012 r. (ILPP2/443-1412/11-2/EN).
Przy czym próżno szukać tych pism na stronie internetowej Ministerstwa Finansów. Co więcej, w tym zakresie zapytanie do Ministerstwa Finansów złożył poseł Tomasz Kamiński (nr 1655). Należy mieć zatem nadzieję, że zdrowy rozsądek w tym przypadku weźmie górę, a przepisy nie będą nadinterpretowane.
Planowana nowelizacja pomocna
Co istotne, w świetle planowanych zmian przepisów ustawy o VAT (vide projekt z 10 sierpnia 2012 r.) ustawodawca zamierza w końcu doprecyzować, że omawianego zwolnienia nie będzie się stosować do podatników dokonujących dostaw towarów opodatkowanych podatkiem akcyzowym w rozumieniu przepisów o podatku akcyzowym, z wyjątkiem samochodów osobowych (niebędących nowymi środkami transportu), zaliczanych przez podatnika na podstawie przepisów o podatku dochodowym, do środków trwałych podlegających amortyzacji.
Paweł Barnikv kierownik zespołu ds. podatku VAT ECDDP Sp. z o.o.
Komentuje Paweł Barnik, kierownik zespołu ds. podatku VAT ECDDP Sp. z o.o.
Bezspornie taka wykładnia przepisów podatkowych „dotyka" głównie podatników korzystających ze zwolnienia podmiotowego z VAT, którzy nie prowadzą działalności gospodarczej polegającej stricte na sprzedaży samochodów osobowych. Jest to zwykle ich działalność poboczna. Powstaje jednak pytanie o racjonalność takiego stanowiska.
Naszym zdaniem nie można zgodzić się z taką wykładnię przepisów, bowiem ich analiza skupia się jedynie na przedmiocie opodatkowania (tj. tym, że mamy do czynienia z samochodem osobowym), nie bierze natomiast pod uwagę szczegółowych regulacji określających, kiedy de facto obowiązek taki powstanie.
To tak, jakby w VAT opodatkować sprzedaż towaru (przez samą okoliczność przekazania komuś towaru), nie rozpatrując dalszej definicji dostawy towaru, tj. tego, że transakcja ta, aby była opodatkowana, musi być dokonana w ramach przeniesienia ekonomicznego władztwa nad nim.
—Paweł Barnik
—Agnieszka Pabiańska – młodszy konsultant podatkowy w ECDDP Sp. z o.o.
