- Działająca w branży budowlanej spółka z o.o. jest podatnikiem VAT. Jeden z jej kontrahentów nie uregulował należności z kilku faktur. Spółka chciałaby skorzystać z ulgi na złe długi. Problem jest jednak w tym, że nasz kontrahent uległ w tym czasie przekształceniu: ze spółki jawnej w spółkę z o.o. Nie jest to więc już ten sam podmiot. Czy takie przekształcenie stoi na przeszkodzie skorzystania z tej ulgi?

Przedsiębiorcy będący czynnymi podatnikami VAT mogą – w razie braku otrzymania zapłaty od dłużników – skorzystać z pewnych ulg podatkowych. Występują one także na gruncie podatku od towarów i usług pod postacią tzw. ulgi na złe długi.

Przypomnijmy – jeśli dłużnik opóźnia się z zapłatą przez okres przekraczający 180 dni, to wówczas jego wierzyciel może, po wcześniejszym wezwaniu go do zapłaty, zmniejszyć swój podatek należny o kwotę podatku wynikającą z niezapłaconych przez tego dłużnika faktur. Istnieje wiele dodatkowych warunków korzystania z tej ulgi. Są one szczegółowo określone w art. 89a i 89b ustawy o VAT. Warunkiem korzystania z ulgi jest m.in. to, aby:

- niezapłacone faktury były wystawione na rzecz dłużnika będącego podatnikiem VAT czynnym, który nie jest w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji;

- wierzyciel i dłużnik na dzień korzystania z ulgi byli zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni;

- wierzytelności nie zostały zbyte.

Można więc stwierdzić, że co do zasady istnieje wymóg, aby dłużnik, względem którego dokonuje się korekty (w ramach ulgi na złe długi), i dłużnik, na rzecz którego wystawiono fakturę, był tym samym podmiotem. Bez tej tożsamości nie będzie można skorzystać z ulgi na złe długi.

Istnieje wszakże przypadek szczególny. Dotyczy on sytuacji, gdy w okresie pomiędzy wystawieniem faktury (później niezapłaconej) a upływem 180 dni od dnia terminu płatności (kiedy to można rozpocząć procedurę korzystania z ulgi) miało miejsce przekształcenie dłużnika, jego przejęcie bądź połączenie się dłużnika z innym podmiotem. W takich sytuacjach ma zwykle miejsce następstwo prawne (zarówno na gruncie prawa cywilnego i prawa spółek, jak i prawa podatkowego). Kwestie związane z sukcesją na gruncie prawa podatkowego zostały uregulowane w art. 93 i nast. ordynacji podatkowej.

W ramach tego następstwa prawnego (w tym podatkowoprawnego) nowy podmiot (przekształcony, powstający po połączeniu, bądź podmiot przejmujący) wstępuje we wszelkie prawa i obowiązki (w tym prawa i obowiązki wynikające z prawa podatkowego) podmiotu, który jest jego poprzednikiem prawnym (podmiot przekształcany, podmiot przejęty bądź podmiot przed połączeniem).

Jednym z obowiązków przejmowanych przez ten nowy podmiot jest niewątpliwie obowiązek poddania się procedurze ulgi na złe długi, jeśli poprzednik prawny posiadał dług, który nie został przez niego, ani przez następcę prawnego uregulowany w określonym terminie.

Skoro więc następca podatkowoprawny przejmuje na siebie obowiązki związane z ulgą na złe długi, to tym samym wierzyciel musi być uprawniony do skorzystania z ulgi na złe długi, jeśli jego wierzytelność względem najpierw dłużnik – poprzednika prawnego, potem dłużnika – następcy prawnego, staje się wierzytelnością nieściągalną.

Wierzyciel może zatem skierować ulgę na złe długi przeciwko podmiotowi, który stał się następcą podatkowoprawnym jego pierwotnego dłużnika. Powinien w tym celu wystąpić ze stosownym zawiadomieniem (o zamiarze skorzystania z ulgi na wypadek braku zapłaty wierzytelności) do tego właśnie następcy prawnego.

—Adam Bartosiewicz, doktor nauk prawnych wspólnik w kancelarii doradztwa podatkowego EOL