Z ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne wynika, że przedsiębiorca rozpoczynający działalność gospodarczą może wybrać jedną z czterech form opodatkowania firmowych dochodów. Są to:

- skala podatkowa,

- podatek liniowy,

- ryczałt od przychodów ewidencjonowanych,

- karta podatkowa.

Rozmiar i profil działalności

Możliwość stosowania poszczególnych form rozliczania się z fiskusem jest uzależniona od różnych czynników (np. rodzaju działalności, wysokości przychodu i kosztów uzyskania przychodów), a jej wybór wiąże się z obowiązkami określonymi w przepisach.

Formę opodatkowania, na podstawie której przedsiębiorca będzie się rozliczał z fiskusem w 2017 r., wybiera się do 20 stycznia 2017 r. lub – w przypadku podatników rozpoczynających działalność w trakcie roku – do dnia złożenia wniosku o wpis do CEIDG, składanego na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej (druk CEIDG 1 – pole 18). Jeśli podatnik spóźni się z tym wyborem, to będzie się rozliczał na zasadach ogólnych (czyli według skali PIT, ze stawkami 18 i 32 proc.).

Przedsiębiorcy, którzy chcą zmienić zasady opodatkowania na 2017 r., muszą do 20 stycznia złożyć stosowne oświadczenie w formie pisemnej do naczelnika właściwego urzędu skarbowego. Jeśli podatnik spóźni się z takim dokumentem, to będzie kontynuował zasady opodatkowania z poprzedniego roku – w 2017 roku będzie stosował zasady wybrane na 2016 rok.

Według skali

Skala podatkowa jest najczęściej wybieraną formą opodatkowania. Podstawą opodatkowania jest dochód, czyli różnica pomiędzy uzyskanym przychodem a kosztami uzyskania tego przychodu. Dochód podlega opodatkowaniu według dwustopniowej skali wskazanej >w tabeli obok:

Kwota zmniejszająca podatek w 2017 r. wynosi:

- 1 188 zł – dla podstawy obliczenia podatku nieprzekraczającej kwoty 6 600 zł;

- 1 188 zł pomniejszone o kwotę obliczoną według wzoru: 631,98 zł x (podstawa obliczenia podatku – 6 600 zł) ÷ 4 400 zł, dla podstawy obliczenia podatku wyższej od 6 600 zł i nieprzekraczającej kwoty 11 000 zł;

- 556,02 zł – dla podstawy obliczenia podatku wyższej od 11 000 zł i nieprzekraczającej kwoty 85 528 zł;

- 556,02 zł pomniejszone o kwotę obliczoną według wzoru: 556,02 zł x (podstawa obliczenia podatku – 85 528 zł) ÷ 41 472 zł, dla podstawy obliczenia podatku wyższej od 85 528 zł i nieprzekraczającej kwoty 127 000 zł. Wybierając tę formę opodatkowania na starcie działalności, nie musimy informować właściwego naczelnika urzędu skarbowego.

Za wyborem zasad ogólnych przemawia możliwość skorzystania z ulg podatkowych, ze wspólnego rozliczania się z małżonkiem, prawa do rozliczania kosztów uzyskania przychodów. Wadą tego sposobu rozliczania jest z kolei obowiązek prowadzenia ewidencji w postaci podatkowej księgi przychodów i rozchodów wraz w pozostałymi ewidencjami wymaganymi przy jej stosowaniu.

Podatnik, który jest opodatkowany na zasadach ogólnych, samodzielnie oblicza zaliczki miesięczne lub kwartalne i wpłaca jedo urzędu skarbowego. Po zakończeniu roku podatkowego musi złożyć we właściwym urzędzie skarbowym zeznanie roczne PIT-36 do 30 kwietnia następnego roku.

Jednolita stawka

W przypadku podatku liniowego podstawą opodatkowania jest – tak samo jak przy skali podatkowej – dochód. Oświadczenie o wyborze tej formy opodatkowania należy złożyć właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego do 20 stycznia roku podatkowego.

Zaletą tej formy opodatkowania jest jednolita stawka podatku – 19 proc., bez względu na wysokość osiągniętego dochodu. Przedsiębiorca wybierający tę formę opodatkowania nie ma prawa do rozliczania się wspólnie z małżonkiem ani do zastosowania zasad dla osób wychowujących samotnie dziecko, nie może także skorzystać z ulgi na internet oraz ulgi na dziecko. Ponadto, przedsiębiorca musi prowadzić ewidencję rachunkową. Zaliczki na podatek dochodowy przy opodatkowaniu podatkiem liniowym można opłacać miesięcznie lub kwartalnie.

Po zakończeniu roku podatkowego, podatnik opodatkowany 19-proc. podatkiem liniowym musi złożyć zeznanie roczne PIT-36L do 30 kwietnia następnego roku. Jeśli osiągnie także inne dochody, to powinien złożyć dodatkowo zeznanie PIT–37.

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych jest przeznaczony dla osób fizycznych uzyskujących przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej (w tym spółki cywilne osób fizycznych oraz spółki jawne osób fizycznych), które w roku poprzedzającym rok podatkowy:

- uzyskały przychody z tej działalności, prowadzonej wyłącznie samodzielnie, w wysokości nieprzekraczającej 250 tys. euro (nowy próg od 1 stycznia 2017 r. – 1 074 400 zł);

- uzyskały przychody wyłącznie z działalności prowadzonej w formie spółki, a suma przychodów wspólników spółki z tej działalności nie przekroczyła kwoty 250 tys. euro.

Ryczał jest także przeznaczony dla osób:

- rozpoczynających działalność gospodarczą w danym roku podatkowym, jeśli nie korzystają z opodatkowania w formie karty podatkowej – bez względu na wysokość osiąganych przychodów.

Wyboru lub rezygnacji z tej formy opodatkowania należy dokonać do 20 stycznia roku podatkowego, w formie pisemnej.

Nie uwzględnia się kosztów

Podatek ryczałtowca liczy się od przychodu, którego nie można pomniejszyć o koszty uzyskania przychodu. W zależności od rodzaju działalności gospodarczej ustawa przewiduje różne stawki (np. wolny zawód 20 proc., wynajem samochodów osobowych 8,5 proc.).

Wskazana forma jest dostępna nie dla każdego przedsiębiorcy (nie mogą z niej skorzystać np. osoby prowadzące aptekę bądź kantor). Nie można rozliczać się z małżonkiem ani na zasadach przewidzianych dla osób samotnie wychowujących dzieci. Od przychodu można odliczyć m.in. składki na ubezpieczenie społeczne.

Ryczałt wpłaca się co miesiąc (do 20 każdego miesiąca), ale także kwartalnie jeżeli przychody z działalności prowadzonej samodzielnie albo przychody spółki – w roku poprzedzającym rok podatkowy nie przekroczyły 25 tys. euro (107 440 zł). Podatnicy, którzy zamierzają rozliczać ryczałt kwartalnie, powinni do 20 stycznia 2017 r. zawiadomić o tym właściwego naczelnika urzędu skarbowego. Jeżeli podatnik we wskazanym terminie nie zgłosił likwidacji działalności gospodarczej, nie wybrał innej formy opodatkowania lub nie zawiadomił naczelnika o zaprzestaniu opłacania ryczałtu, to uważa się, że nadal opłaca ryczałt w ten sposób.

Po zakończeniu roku podatkowego ryczałtowiec składa zeznanie PIT-28.

Uwaga! PIT-28 składa się do 31 stycznia.

Karta podatkowa

Karta podatkowa jest najmniej skomplikowaną formą opodatkowania działalności gospodarczej i wybierana jest przez małych przedsiębiorców, którzy prowadzą np. działalność transportową (prowadzenie taksówki), czy działalność gastronomiczną (bez możliwości sprzedaży napojów o zawartości alkoholu powyżej 1,5 proc., sprzedaż posiłków domowych).

Stawki określone są kwotowo i podlegają corocznie podwyższeniu w stopniu odpowiadającym wskaźnikowi wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych w okresie pierwszych trzech kwartałów roku poprzedzającego rok podatkowy w stosunku do tego samego okresu roku ubiegłego. Wysokość stawek jest uzależniona od rodzaju i zakresu prowadzonej działalności oraz liczby zatrudnionych pracowników, liczby mieszkańców miejscowości, w której prowadzona jest działalność gospodarcza.

Przedsiębiorca może skorzystać z karty, gdy nie prowadzi innej działalności gospodarczej niż wymieniona w art. 23 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym, małżonek podatnika nie prowadzi działalności w tym samym zakresie, a także gdy przedsiębiorca nie korzysta z usług osób zatrudnionych na innej podstawie niż umowa o pracę (np. na umowę zlecenia, umowę o dzieło, chyba, że na podstawie tych umów świadczone są usługi specjalistyczne) oraz gdy nie wytwarza wyrobów opodatkowanych podatkiem akcyzowym.

Zaletą tej formy rozliczania podatku jest brak obowiązku prowadzenia ksiąg, składania zeznań podatkowych i wpłacania zaliczek na podatek dochodowy.

Decyzja organu

Przedsiębiorca rozliczający się w ten sposób nie ma prawa do żadnych ulg i odliczeń, z wyjątkiem odliczenia od podatku zapłaconej składki na ubezpieczenie zdrowotne. Podatnicy powinni złożyć wniosek PIT-16 właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego do 20 stycznia 2017 r. Organ podatkowy w związku ze złożonym wnioskiem wydaje decyzję ustalającą wysokość podatku w formie karty podatkowej na dany rok lub decyzję odmowną, jeżeli nie zostały spełnione warunki do wyboru takiej formy opodatkowania. W terminie 14 dni od otrzymania ww. decyzji podatnik może zrzec się tej formy opodatkowania.

Podatek w tej formie podatnicy wpłacają po odliczeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne – bez wezwania – w terminie do 7. dnia każdego miesiąca, a za grudzień – do 28 grudnia roku podatkowego.

Po upływie roku podatkowego w terminie do 31 stycznia podatnik powinien złożyć roczną deklarację (PIT-16A) o wysokości składki na ubezpieczenie zdrowotne, zapłaconej i odliczonej od karty podatkowej w poszczególnych miesiącach.

Zdaniem autorki

Maja Fabrowska, radca prawny, konsultant podatkowy w Dziale Doradztwa Podatkowego BDO

Podatek liniowy jest opłacalny dla tych podatników, których roczne dochody osiągają wartość przynajmniej ok. 100 tys. zł. Przy niższych dochodach podatnik zapłaci w roku niższą daninę, jeśli będzie opodatkowany na zasadach ogólnych, czyli licząc PIT według skali. Analizując opłacalność wyboru tej formy opodatkowania przedsiębiorca powinien także uwzględnić ewentualne przysługujące mu ulgi (np. na dzieci) i wyliczyć symulację należnej fiskusowi daniny z zastosowaniem tych kryteriów. Warto w tym celu wykorzystać dostępne w sieci programy do sporządzania rocznych rozliczeń. Przy ich użyciu – sporządzając roczny PIT w obu wariantach – przedsiębiorca łatwo porówna, jak może wyglądać w 2017 r. obciążenie podatkowe przy wyborze podatku liniowego, a jak jeśli wybierze skalę podatkową.