Przedsiębiorcy często wycofują z prowadzonej działalności gospodarczej środki trwałe, np. samochody. Mija pewien czas użytkowania i okazuje się, że środek trwały nie jest już w firmie potrzebny. Zdarza się, że wycofany z działalności samochód przedsiębiorcy przekazują innym osobom w darowiźnie, np. członkom rodziny lub osobom, z którymi współpracowali. Nie skutkuje to powstaniem przychodu u darczyńcy. Przychód z tego tytułu nie powstaje również u obdarowanego.

Wartość środków trwałych przekazanych w darowiźnie jest uwzględniana przy obliczeniu podatku od spadków i darowizn. Jeśli przychody podlegają przepisom o podatku od spadków i darowizn, nie stosuje się do nich przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (art. 2 ust. 1 pkt 3 updof). Potwierdzają to również organy podatkowe (np. interpretacja Urzędu Skarbowego Łódź-Widzew z 21 lutego 2007 r.,IX-005/41/ Z/K/07).

W razie zatem przekazania synowi darowizną samochodu będącego środkiem trwałym w firmie obowiązek w podatku dochodowym od osób fizycznych nie powstanie. Gdy darowizna środka trwałego będzie dotyczyła najbliższej rodziny, nie trzeba będzie płacić również podatku od spadków i darowizn. Przepisy tej ustawy przewidują bowiem liczne zwolnienia.

Gdy obdarowanym jest małżonek przedsiębiorcy, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym lub macocha, od otrzymanej darowizny można w ogóle podatku nie zapłacić. Od 1 stycznia 2007 r. w ustawie o podatku od spadków i darowizn obowiązuje nowy art. 4a. Zwalnia on z podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez wymienione wcześniej osoby, jeśli zostanie zgłoszone naczelnikowi urzędu skarbowego w ciągu miesiąca od powstania obowiązku podatkowego (a ten przy darowiźnie powstaje z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego; w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy – z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia).

Na zwolnienie z podatku mogą liczyć również inne osoby. W tej jednak sytuacji decyduje wartość przekazanej darowizny. Jeśli przekracza określone kwoty, podatek płacić trzeba (art. 9 ustawy o podatku od spadów i darowizn).

Z chwilą darowania samochodu przedsiębiorca traci prawo do dalszej amortyzacji (odpisy amortyzacyjne nalicza tylko do końca miesiąca, w którym przekazał rzecz w darowiźnie). Prawo do amortyzacji w związku z nabyciem środka trwałego pojawi się natomiast u obdarowanego. Co prawda updof mówi, że kosztem uzyskania przychodów co do zasady nie są odpisy amortyzacyjne od środków trwałych nabytych nieodpłatnie (art. 23 ust. 1 pkt 45a). Nie dotyczy to jednak nabytych w darowiźnie.

Zanim jednak obdarowany zacznie dokonywać odpisów amortyzacyjnych od otrzymanych środków trwałych, będzie musiał ustalić ich wartość początkową.

Jest nią wartość rynkowa z dnia nabycia, chyba że umowa darowizny określa ją w niższej wysokości. W takiej sytuacji należy przyjąć niższą wartość wskazaną w umowie (art. 22g ust. 1 pkt 3 updof).

Przy ustalaniu wartości początkowej poszczególnych środków trwałych należy uwzględnić art. 19 updof. Przepis ten mówi, że wartość rynkową rzeczy lub praw majątkowych określa się na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca odpłatnego zbycia. Na taki sposób postępowania wskazują również organy podatkowe (zob. interpretacja Urzędu Skarbowego Kraków-Prądnik z 28 maja 2007 r., PB1/415-24/07).

Warto pamiętać, że darowizna wyznacza datę zakończenia odpisów (jeżeli są jeszcze naliczane), nie powoduje jednak konieczności jakiejkolwiek ich korekty u darczyńcy. Odpisy naliczone w okresie używania składnika majątku na potrzeby działalności pozostają kosztami uzyskania przychodu.

Przedsiębiorca, który otrzymał samochód, może wprowadzić go do ewidencji środków trwałych, dokonywać od niego odpisów amortyzacyjnych oraz zaliczać odpisy do kosztów podatkowych. Do kosztów może zaliczać również wydatki związane z eksploatacją środka trwałego. Potwierdzają to organy podatkowe (zob. np. interpretacja Urzędu Skarbowego w Wadowicach z 21 maja 2007 r., PD1A/415-4/07). Mimo to przedsiębiorcy często mają problemy. Jeden z nich zastanawiał się, czy koszty dotyczące eksploatacji samochodu nabytego w darowiźnie są kosztami uzyskania przychodu, jeśli podatnik nie jest wpisany w dowodzie rejestracyjnym samochodu. Odpowiedzi na to pytanie udzielił Urząd Skarbowy w Hajnówce w interpretacji z 18 lipca 2007 r. (PD-I/415-7/07). Stwierdził, że zgodnie z art. 22 ust. 1 updof kosztami uzyskania przychodów są wydatki poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. Środek trwały (samochód) wprowadza się do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych najpóźniej w miesiącu przekazania go do użytkowania. Do zaliczenia wydatków w koszty istotne jest posiadanie prawa własności auta oraz wykorzystywanie go w prowadzonej działalności. Sam dowód rejestracyjny nie jest dokumentem potwierdzającym prawo własności samochodu, stwierdza natomiast dopuszczenie go do ruchu. Rejestracja odbywa się na podstawie dowodu własności samochodu, np. umowy, faktury. Skoro w rozpatrywanej sytuacji przedsiębiorca był właścicielem samochodu i auto było dopuszczone do ruchu, można było przyjąć je do używania. W tym samym miesiącu pojazd należało ująć w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Przedsiębiorca miał zatem prawo zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu wydatki związane z jego eksploatacją.

Darowizna środka trwałego wywoła również konsekwencje w VAT. Będzie ona opodatkowana VAT, ale tylko wtedy, gdy przy nabyciu przedsiębiorcy przysługiwało prawo do odliczenia VAT (nawet jeśli z niego nie skorzystał).

Nieodpłatne przekazanie środka trwałego jest dostawą towarów w rozumieniu ustawy o VAT. Potwierdza to treść art. 7 ust. 2 pkt 2 ustawy o VAT. Przepis ten mówi, że przez dostawę towarów rozumie się również przekazanie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa na cele inne niż związane z prowadzonym przez niego przedsiębiorstwem, m.in. darowizny – jeśli podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego od tych czynności, w całości lub w części.

Jeśli zatem przedsiębiorca nie miał prawa do odliczenia VAT przy nabyciu środka trwałego, jego przekazanie w darowiźnie nie będzie opodatkowane >patrz ramka.

W przepisach o VAT przewidziane zostało również zwolnienie dla dostawy towarów używanych. Może ono dotyczyć darowizny samochodów osobowych, przy zakupie których częściowo był odliczany VAT >patrz pytanie.

Przekazując w darowiźnie środek trwały, przedsiębiorca traci prawo do dalszych odpisów amortyzacyjnych. Nie musi jednak korygować dotychczasowych

Przedsiębiorca nabył w darowiźnie, na podstawie aktu notarialnego, udziały w nieruchomościach (budynkach i lokalach). Cena nieruchomości określona w umowie darowizny jest ceną rynkową, oszacowaną na podstawie wyceny przygotowanej przez biegłego rzeczoznawcę. Wartość poszczególnych składników majątku – dla celów amortyzacji – należy określić jako kwotę równą ich wartości rynkowej. W tej sytuacji wartość nieruchomości określoną przez biegłego rzeczoznawcę można uznać za wartość rynkową, która w myśl przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych może stanowić podstawę do ustalenia wartości początkowej poszczególnych składników majątku nabytego przez przedsiębiorcę w darowiźnie.

Przekazanie nieodpłatnie środka trwałego – samochodu osobowego, od którego nie przysługiwało odliczenie podatku naliczonego, nie będzie dostawą towarów w rozumieniu przepisów ustawy o VAT. Nie będzie zatem podlegać opodatkowaniu tym podatkiem ani nie będzie podlegać zwolnieniu z opodatkowania podatkiem od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 2 cyt. ustawy o VAT – interpretacja Pierwszego Urzędu Skarbowego w Radomiu z 6 lutego 2007 r. (1424/1120/443/78/2006/IW).

Nieodpłatne przekazanie w formie darowizny środków trwałych, w sytuacji gdy z ich nabyciem nie wiązało się prawo do odliczenia podatku naliczonego, jest wyłączone poza zakres przepisów ustawy o podatku od towarów i usług, a tym samym nie podlega opodatkowaniu VAT – interpretacja Urzędu Skarbowego w Zamościu z 10 kwietnia 2007 r. (POIV-443/10/07).