Do wyboru jest karta, ryczałt, podatek liniowy i według skali podatkowej

Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT) możemy płacić:

- według skali podatkowej - stawki 19, 30 lub 40 proc. (są to tzw. zasady ogólne),

- według 19-proc. jednolitej stawki (tzw. podatek liniowy),

- w postaci ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych,

- w formie karty podatkowej. Podatek według skali może płacić każdy - bez względu na rodzaj działalności i na to, czy jest prowadzona indywidualnie, w spółce cywilnej czy osobowej spółce handlowej (jawnej, komandytowej, partnerskiej, komandytowo-akcyjnej). Ta forma opodatkowania obowiązuje, jeśli nie zawiadomimy urzędu skarbowego o wyborze innej.

Podatek liniowy

jest dostępny także bez względu na rodzaj działalności (jedyne ograniczenie dotyczy osób świadczących usługi dla byłych pracodawców).

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych

jest zarezerwowany wyłącznie dla prowadzących działalność samodzielnie, w spółce cywilnej lub jawnej. Dodatkowym ograniczeniem jest to, że wiele rodzajów działalności zostało wyłączonych z opodatkowania ryczałtem

Podobnie jest z kartą podatkową - jest ona dostępna tylko dla prowadzących drobną działalność handlową i usługową samodzielnie lub w spółce cywilnej, a także dla wykonujących niektóre wolne zawody

Forma opodatkowania wybrana w momencie rozpoczęcia działalności będzie wiążąca do końca roku podatkowego. W kolejnym można wybrać inną, jeśli spełnia się warunki do jej zastosowania. Można też pozostać przy dotychczasowej. Jeśli w odpowiednim terminie (do 20 stycznia) nie złożymy oświadczenia o wyborze innej formy, urząd skarbowy uzna, że rozliczamy się na takich samych zasadach, jak w roku ubiegłym.

Dodajmy, że oprócz formy opodatkowania początkujący przedsiębiorca ma prawo wybrać częstotliwość rozliczania się z PIT - płacenia zaliczek co miesiąc lub kwartalnie (wybrana metoda rozliczenia obowiązuje także w kolejnych latach, chyba że do 20 lutego urząd skarbowy zostanie powiadomiony o rezygnacji z niej). Nie może natomiast płacić zaliczek w sposób uproszczony (w stałej wysokości, bez względu na wysokość dochodu).

Zakładając własną firmę, możemy też zdecydować, czy będziemy rozliczać VAT już od pierwszej sprzedaży, czy skorzystamy ze zwolnienia dla tzw. drobnych przedsiębiorców, przysługującego do momentu, aż nasze obroty przekroczą ustalony w ustawie limit. Poza tym możemy wybrać częstotliwość składania deklaracji VAT - co miesiąc lub co kwartał. Także przyjąć kasową metodę rozliczenia. Jeśli nasza działalność obejmuje handel z unijnymi kontrahentami, mamy prawo zdecydować o opodatkowaniu lub nie tzw. wewnątrzwspólnotowych nabyć (czyli zakupów towarów w innych krajach UE) do limitu 10 tys. euro

Samodzielnie

Przedsiębiorca indywidualny może wybrać jedną z czterech form zapłaty podatku:

- kartę podatkową,

- ryczałt od przychodów ewidencjonowanych,

- rozliczenie według skali podatkowej,

- opodatkowanie liniowe według stawki 19 proc.

Dwie pierwsze formy opodatkowania są idealne dla osób, które chcą przede wszystkim, aby ich rozliczenie było jak najprostsze i spodziewają się jednocześnie, że koszty związane z działalnością będą stosunkowo niewielkie. Ale mają też swoje mankamenty.

Podatnik karty musi płacić podatek nawet wtedy, gdy z działalności nie osiągnie żadnych przychodów (chyba że czasowo zaprzestał jej prowadzenia, wówczas jest możliwość niepłacenia podatku za okres przerwy).

Ryczałt ewidencjonowany płaci się co prawda tylko od uzyskanych przychodów, ale nawet wtedy, gdy działalność przynosi straty, bo koszty są większe niż przychody. Poza tym przy opodatkowaniu ryczałtem i kartą dotkliwy może być również brak prawa do wspólnego rozliczenia się z małżonkiem. Ten sam mankament ma opodatkowanie według liniowej 19-proc. stawki.

W spółce osobowej

Bardziej zorganizowaną formą prowadzenia działalności gospodarczej jest spółka cywilna lub osobowa spółka handlowa (jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna).

W spółce cywilnej osobami wykonującymi działalność gospodarczą są wspólnicy spółki (to oni są przedsiębiorcami, a nie spółka) i to oni rozliczają się z podatku dochodowego od dochodu (przychodu) z działalności uzyskanego w spółce. W osobowych spółkach handlowych przedsiębiorcą jest spółka, jednak i tu obowiązek zapłaty podatku dochodowego też ciąży na wspólnikach, a nie na spółce.

Wspólnicy takich spółek - podobnie jak prowadzący działalność gospodarczą indywidualnie, mają do wyboru podatek według skali lub liniowy bądź formy zryczałtowane.

Z tym że wybór ryczałtu bądź karty podatkowej nie zawsze jest możliwy, bowiem:

- ryczałt od przychodów ewidencjonowanych mogą opłacać jedynie wspólnicy spółki cywilnej oraz jawnej (ale tylko, gdy wspólnikami tych spółek są wyłącznie osoby fizyczne),

- kartę podatkową mogą płacić tylko wspólnicy spółki cywilnej będący osobami fizycznymi.

Ci wspólnicy, którzy wybrali opodatkowanie według skali lub liniowe, ustalają swój dochód w specyficzny sposób. Przychody z udziału w spółce niebędącej osobą prawną u każdego podatnika określa się proporcjonalnie do jego prawa w udziale w zysku.

To samo dotyczy kosztów uzyskania przychodów oraz wydatków, które takimi kosztami nie są. W praktyce przyjmuje się, że choć podatnikami są wspólnicy, to najpierw należy ustalić dochód spółki tak, jakby to ona była podatnikiem.

Dopiero w drugiej fazie ustala się dochód wspólnika - proporcjonalnie do jego prawa udziału w zysku spółki. Udział ten określa się na podstawie umowy spółki (a jeśli umowa nie reguluje tej kwestii -na podstawie przepisów kodeksu cywilnego lub kodeksu spółek handlowych).

Także według udziału w zysku dzieli się przychód między wspólników opodatkowanych ryczałtem.

Podatkowa księga przychodów i rozchodów jest prowadzona dla spółki (a nie dla poszczególnych wspólników). Mogą ją jednak prowadzić tylko spółki cywilne, jawne i partnerskie, których przychody są niższe niż 800 tys. euro. Spółka komandytowa i komandytowo-akcyjna zawsze musi mieć pełną księgowość (księgi rachunkowe).

Wspólnikiem w spółce osobowej (a nawet w spółce cywilnej) może być też osoba prawna (np. spółka z o.o. lub akcyjna). Wówczas taki wspólnik rozlicza się z podatku dochodowego od osób prawnych, a jego dochód ustala się proporcjonalnie do posiadanego udziału. Spółka musi od początku prowadzić pełną księgowość (bez względu na wysokość osiąganych przychodów).

W spółce kapitałowej

Działalność gospodarcza może być też prowadzona w spółce kapitałowej - z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcyjnej. Wówczas przedsiębiorcą, a zarazem podatnikiem podatku dochodowego będzie ta spółka. Od uzyskanych dochodów zapłaci ona podatek od osób prawnych, według stawki 19 proc. Identycznie są opodatkowane jednoosobowe spółki z o.o., których jedynym właścicielem (udziałowcem) jest osoba fizyczna. Trzeba pamiętać, że zysk spółki wypłacony wspólnikom w postaci dywidendy będzie w tym wypadku dodatkowo opodatkowany zryczałtowanym podatkiem dochodowym w wysokości 19 proc.