Jak wynika z danych opublikowanych przez Urząd do Spraw Cudzoziemców oraz Eurostat, Polska po raz kolejny uplasowała się na drugim miejscu wśród krajów Unii Europejskiej pod względem liczby wydanych wiz oraz zezwoleń pobytowych dla cudzoziemców z państw trzecich. Już co drugi z wydawanych w Unii dokumentów legalizujących pracę obcokrajowca wydawany jest w Polsce.

Popularność Polski jako destynacji cudzoziemców nie idzie jednak w parze z tempem wdrażania ustawodawstwa unijnego, które jest odpowiedzią na wzmożone ruchy migracyjne na zewnętrznych granicach Europy. 30 września 2016 r. upłynął termin implementacji przez Polskę Dyrektywy w sprawie wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich w celu zatrudnienia w charakterze pracownika sezonowego. Ustawa o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz niektórych innych ustaw czeka obecnie na podpis prezydenta.

Zgodnie z treścią ustawy, datą wejścia w życie nowych regulacji ma być 1 stycznia 2018 r.

Minął termin implementacji

Nowa regulacja ma na celu wdrożenie do polskiego porządku prawnego przepisów Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/36/UE z 26 lutego 2014 r. w sprawie wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich w celu zatrudnienia w charakterze pracownika sezonowego (dalej: Dyrektywa). Przewidziany Dyrektywą czas na wdrożenie jej przepisów do ustawodawstw krajowych minął 30 września 2016 r. Wejście w życie nowych przepisów 1 stycznia 2018 r. będzie zatem oznaczać przekroczenie terminu implementacji o ponad rok.

Dodatkowe motywy ustawodawcy

Jak wynika z opublikowanego uzasadnienia do projektu ustawy, dodatkową intencją ustawodawcy jest stopniowe odejście od popularnego wśród pracodawców modelu zatrudniania cudzoziemców na podstawie rejestrowanych w Urzędzie Pracy oświadczeń o zamiarze powierzenia pracy cudzoziemcowi. Tego rodzaju model zatrudnienia przewidziany został dla obywateli sześciu państw trzecich, tj. Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii, Rosji oraz Ukrainy. Zarejestrowane przez pracodawcę oświadczenie stanowi stosunkowo przystępną podstawę dla wykonywania przez cudzoziemca pracy oraz dla legalizacji jego pobytu w Polsce. Maksymalny termin legalnej pracy na podstawie oświadczenia to 6 miesięcy (180 dni) w ciągu kolejnych 12 miesięcy.

Jak wynika z projektu ustawy, stopniowe wycofanie się z oświadczeń stanowi dla ustawodawcy – obok konieczności implementacji Dyrektywy – zadanie priorytetowe. Na możliwość stosowania nowych rozwiązań trzeba jednak poczekać do 2018 r.

Nowe zezwolenie sezonowe

Zasadniczym celem Dyrektywy jest wprowadzenie nowego typu zezwolenia na pracę – zezwolenia na pracę sezonową. Tego typu zezwolenie nie było do tej pory znane polskiemu porządkowi prawnemu. Tymczasem prowadzone unijne i krajowe statystyki wskazują, że znaczny odsetek cudzoziemców zatrudniany jest właśnie w zakresie prac o charakterze sezonowym.

Przepisy Dyrektywy oczekujące na implementację dotyczą przede wszystkim statusu pobytowego pracowników zatrudnianych przy wykonywaniu prac uzależnionych od zmiany pór roku, czyli prac sezonowych. Zapotrzebowanie na zatrudnienie osób w tego rodzaju pracach uwarunkowane jest przede wszystkim warunkami pogodowymi oraz biologicznymi, a popyt na siłę roboczą nie ma charakteru stałego.

Dyrektywa pozostawia państwom członkowskim swobodę wyboru co do szczegółowego określenia rodzaju prac sezonowych. Wskazuje bezpośrednio jedynie na pracę w takich sektorach jak rolnictwo, ogrodnictwo oraz turystyka.

Zgodnie z treścią nowych przepisów, wykaz zawodów objętych obowiązkiem uzyskania zezwolenia na pracę sezonową zostanie określony w rozporządzeniu ministra pracy. Projekt wskazanej regulacji opublikowany został na stronie Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Rozporządzenie określa poszczególne rodzaje działalności, sklasyfikowane według klasyfikacji PKD, uprawniające do ubiegania się o udzielenie zezwolenia. Wykaz działalności obejmuje przy tym kody PKD ujęte w dwóch sekcjach – Sekcji A obejmującej „Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo" oraz Sekcji I obejmującej „Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi".

Szerszy zakres podmiotowy

O uzyskanie zezwolenia na pracę sezonową będą się mogli ubiegać obywatele wszystkich państw trzecich. Zdaniem ustawodawcy, wprowadzenie tego rodzaju zezwolenia oznaczać będzie znaczącą korzyść w porównaniu z obowiązującym obecnie modelem zatrudniania cudzoziemców. Aktualny model zakłada bowiem korzystniejszą sytuację obywateli kilku krajów Europy Środkowo-Wschodniej (z uwagi na możliwość zarejestrowania przez pracodawcę w Powiatowym Urzędzie Pracy oświadczenia o zamiarze powierzenia pracy obywatelom Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii, Rosji oraz Ukrainy).

Minister pracy określił przy tym w projektowanym rozporządzeniu listę państw, których obywatele będą korzystali z pewnych dodatkowych ułatwień przy ubieganiu się o zezwolenie na pracę sezonową – w tym będą zwolnieni z tzw. procedury konsultacyjnej przed starostą dotyczącej możliwości zaspokojenia zapotrzebowania na pracę w oparciu o lokalny rejestr bezrobotnych. Z uzasadnienia projektowanych zmian wynika, iż ułatwieniami objęci będą przede wszystkim obywatele Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii, Rosji oraz Ukrainy, tj. państw objętych dotychczas modelem zatrudniania na podstawie oświadczeń.

Okres trwania pozwoleń

Dyrektywa nie wskazuje maksymalnego czasu ważności zezwolenia na pracę sezonową, pozostawiając państwom członkowskim swobodę w ustaleniu maksymalnego czasu jego trwania. Polski ustawodawca zdecydował się na określenie maksymalnego, 9-miesięcznego terminu obowiązywania zezwolenia na pracę sezonową. Miesiące te będą uwzględniane jako kolejne miesiące pobytu w celu wykonywania pracy sezonowej. Okres ten będzie liczony od dnia pierwszego wjazdu na terytorium państw obszaru Schengen w danym roku kalendarzowym.

Obowiązek starosty

Odmiennie została uregulowana kwestia organu wydającego zezwolenie na pracę sezonową. Będzie nim starosta. W tym zakresie nastąpi więc swoista decentralizacja zadań dotyczących legalizacji pobytu i pracy. Do tej pory wszelkiego rodzaju zezwolenia na pracę i pobyt wydawane były przez wojewodów (urzędy wojewódzkie), co jednak w praktycznym wymiarze znacząco wydłużało czas rozpatrywania spraw.

Rejestr pracy cudzoziemców

Oprócz dwóch nowych rodzajów zezwoleń, ustawodawca postanowił wprowadzić nowe narzędzie służące systematyzacji zezwoleń na pracę w postaci rejestru pracy cudzoziemców. Rejestr ma zawierać informacje dotyczące wszystkich wydawanych zezwoleń na pracę, a także informacje starosty o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych na lokalnym rynku pracy.

Wprowadzenie rejestru ma służyć uporządkowaniu pracy poszczególnych urzędów odpowiedzialnych za legalizację pracy cudzoziemców oraz usprawnić legalizację pobytu cudzoziemca. Zarejestrowane zezwolenie na pracę ułatwi organom rozpoznawanie m.in. wniosków wizowych. Dodatkowo, rejestr ma zwiększyć poziom bezpieczeństwa całego procesu migracyjnego oraz ułatwić monitorowanie sytuacji na lokalnych rynkach pracy.

Warto zauważyć, że przepisy Dyrektywy nie wymagają wprowadzenia rejestru. ?

Komentarz eksperta

Mateusz Kozieł, prawnik w kancelarii Konieczny, Wierzbicki Kancelaria Radców Prawnych sp. p.

Oddanie określonych kompetencji w zakresie zezwoleń na pracę sezonową w ręce starostów ma zapewnić nie tylko usprawnienie procedury zatrudniania, ale także swego rodzaju ciągłość dotychczasowej procedury rejestracji oświadczeń przez Powiatowe Urzędy Pracy. Rozwiązanie to powinno jednocześnie polepszyć sprawność pracy wojewodów i urzędów wojewódzkich, których zakres obowiązków zostanie pomniejszony o sprawy dotyczące dwóch nowych zezwoleń.