Spór w sprawie dotyczył zezwolenia na alkohol. W listopadzie 2015 r. prezydent udzielił go jednemu przedsiębiorcy prowadzącemu sklep spożywczo-przemysłowy, a pozostałym, którzy odpowiedzieli na ogłoszenie odmówił.

Zbyt dużo chętnych

Na dzień wydania decyzji do rozdysponowania był tylko jeden wolny punkt sprzedaży napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży z 50 ustalonych uchwałą rady miejskiej.

Okazało się, że zgłosiło się aż 7 firm, z czego 5 spełniało kryteria do uzyskania zezwolenia. W tej sytuacji prezydent miasta dla dokonania wyboru przedsiębiorcy, któremu udzieli zezwoleń, jako dodatkowe kryterium przyjął kolejność wpływu wniosku. W konsekwencji koncesję dostał sklep, który na ogłoszenie prezydenta odpowiedział jako pierwszy.

Wszystkie pozostałe firmy nie zgadzały się z odmowami, ale nic to nie dało. Samorządowe Kolegium Odwoławcze uznało, że postępowanie w sprawie udzielenia zezwolenia przeprowadzono prawidłowo.

Rację firmom przyznał dopiero Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku. Przypomniał, że każdy podmiot gospodarczy, spełniający kryteria ustalone ustawą o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi oraz uchwałami rady gminy, ma prawo ubiegania się o wydanie zezwolenia na sprzedaż określonych rodzajów napojów alkoholowych, składając stosowny wniosek.

Milczenie przepisów

Zauważył, że przepisy nie precyzują trybu procedowania, gdy o zezwolenie na sprzedaż alkoholu ubiega się większa liczba podmiotów. Jednak każdy przedsiębiorca może złożyć pisemny wniosek o wydanie zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych. Zezwolenie wydaje organ po uzyskaniu pozytywnej opinii gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych o zgodności lokalizacji punktu sprzedaży z uchwałami rady gminy. Tym samym w ocenie WSA w przypadku wydania przez komisję pozytywnej opinii w stosunku do wszystkich wnioskujących, organ powinien rozpatrzyć wniosek każdego przedsiębiorcy. Przy czym powinno się to odbyć w trybie i w sposób, który byłby dla ubiegającego się o zezwolenie, przejrzysty i oparty na równych kryteriach wyboru.

Jak tłumaczył sąd procedura dokonania wyboru powinna być transparentna, a więc jasna, klarowna oraz oparta na jednakowych zasadach wyboru. Jest to szczególnie niezbędne, gdyż decyzja o udzieleniu zezwolenia na obrót napojami alkoholowymi, wydawana w przypadku ograniczonej limitem liczby zezwoleń ma ograniczony prawem zakres uznania administracyjnego.

WSA zgodził się, że nie ma przeszkód, aby organ działając w ramach uznania administracyjnego wprowadzał w celu poszukiwania prawdy obiektywne kryteria pozaustawowe.

Ważne jest jednak, aby przyjęte wymagania zostały zastosowane w stosunku do wszystkich stron postępowania i aby ocena spełnienia ustalonych kryteriów w pierwszym rzędzie uwzględniała hierarchię celów wynikających z art. 2 ustawy. Niewątpliwie organ administracji, wykorzystując władztwo administracyjne ma uprawnienie do wyboru kryteriów przy udzielaniu zezwoleń w konkretnym postępowaniu administracyjnym. Z tym, że kryteria te powinny być obiektywne, czytelne, racjonalne i możliwe do weryfikacji. Nie mogą także naruszać konstytucyjnie chronionych wartości, takich jak zasada równości.

Zdaniem WSA przyjęcie, zamiast ustalonego w załączniku do uchwały rady kryterium daty wpływu wniosku, dodatkowego kryterium kolejności jego wpływu narusza zasadę uznaniowości i konstytucyjną zasadę równości.

W spornej sprawie organ przyjął, że jednym z kryteriów przyznania zezwolenia na sprzedaż alkoholu będzie tzw. „kryterium daty wpływu wniosku", z którego wyinterpretował „kryterium kolejności wpływu wniosku". W ocenie sądu doprowadziło to do sytuacji nierównego traktowania podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. Organy zwróciły też uwagę na kwestię formalną: datę i godzinę złożenia wniosku.

Sporne kryteria

Zdaniem WSA takie kryterium, w szczególności w postępowaniu, w którym kilka firm złożyło wnioski w jednym dniu, choć w różnej kolejności i fakt posiadania przez jednego z przedsiębiorców już zezwolenia, nie może być uznane za obiektywne i gwarantujące równe traktowanie przez organy władzy publicznej. Zwłaszcza, że wszelkie kryteria, które dodatkowo wprowadza organ w postępowaniu w przedmiocie przyznania zezwolenia na sprzedaż alkoholu, mają na celu realizację ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałania alkoholizmowi.

Organ może przyjąć dodatkowe kryteria, lecz nie może zmieniać kryteriów już istniejących. Sąd podkreślił, że organy administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego są przede wszystkim obowiązane do podejmowania działań zmierzających do ograniczenia spożycia alkoholu i m.in. poprzez ograniczenie dostępności do alkoholu, właściwie kształtować politykę społeczną. Przyjmując za wiodące kryteria pozamerytoryczne, naruszają cele ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.WSA zgodził się, że w sprawie została naruszona konstytucyjna zasada równości przedsiębiorców, tj. równości podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej poprzez wybór punktu sprzedaży alkoholu w oparciu o sporne kryterium.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z 12 października 2016 r., I SA/Bk 252/16.