Pracownikowi przed osiągnięciem wieku emerytalnego, szef ma prawo wypowiedzieć warunki pracy

Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeśli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku. Zabrania tego art. 39 k.p. Przepis ten stosuje się także do wypowiedzenia zmieniającego. Od tych zasad są wyjątki.

Z rentą

Firma może wypowiedzieć warunki pracy i płacy, gdy pracownik będący w wieku przedemerytalnym uzyskał prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (art. 40 k.p.). Ochrona przed wypowiedzeniem wynikająca z art. 39 k.p. jest wyłączona tylko wobec takiej osoby, której prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy zostało potwierdzone decyzją organu rentowego. Tak uznał Sąd Najwyższy w wyroku z 18 stycznia 2012 r. (II PK 149/11).

Upadłość lub likwidacja

Zakazu wypowiadania warunków pracy lub płacy osobom w wieku przedemerytalnym nie stosuje się też w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy (art. 41

1

§ 1 k.p.). W takich przypadkach dopuszcza się wypowiedzenie angaży wszystkim zatrudnionym, w tym także szczególnie chronionym. Dotyczy to również dokonania wypowiedzenia zmieniającego. Potwierdził to SN w wyroku z 15 marca 2001 r. (I PKN 447/00). W razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy nie stosuje się art. 38, 39 i 41 k.p. i przepisów szczególnych o ochronie przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę (art. 41

1

§ 1 k.p.) także do wypowiedzenia zmieniającego (art. 42 § 1 k.p.).

Podkreślić przy tym należy, że „likwidacja" z art. 41

1

k.p. musi dotyczyć całości firmy, a więc jednostki organizacyjnej zatrudniającej pracowników (art. 3 k.p.), czyli jednej ze stron stosunku pracy. Takie stanowisko zajął także SN w uchwale z 21 września 1990 r. (III PZP 4/90). Zgodnie z nią likwidacja pracodawcy z istoty rzeczy dotyczy utraty przez niego bytu prawnego i wobec tego zawsze jest likwidacją „w całości" (całego podmiotu prawnego).

Chwilę przed wiekiem

Zakaz z art. 39 k.p. nie działa też przed osiągnięciem wieku przedemerytalnego, choćby wiek ten pracownik przekroczył w okresie wypowiedzenia. Zatem złożenie w takim przypadku wypowiedzenia zmieniającego będzie prawidłowe. Wskazywał na to SN w wyroku z 7 kwietnia 1999 r. (I PKN 643/98). Jest to uzasadnione tym, że art. 39 k.p. zakazuje wypowiadania umów o pracę w okresie trwania ochrony przedemerytalnej. Nie sprzeciwia się to jednak zmianie treści stosunku pracy, jeżeli wypowiedzenia dokonano przed datą obowiązywania zakazu. Pracodawca może więc złożyć pracownikowi wypowiedzenie zmieniające, jeśli ten wejdzie w wiek z art. 39 k.p. dopiero w trakcie biegu wypowiedzenia.

Nowe zasady wynagradzania

Artykuł 43 k.p. dopuszcza także złożenie wypowiedzenia zmieniającego pracownikowi w okresie przedemerytalnym, jeżeli stało się to konieczne ze względu na:

- wprowadzenie nowych zasad wynagradzania dla ogółu pracowników zatrudnionych u pracodawcy lub tej ich grupy, do której pracownik należy,

- stwierdzoną orzeczeniem lekarskim utratę zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy albo niezawinioną przez pracownika utratę uprawnień koniecznych do jej wykonywania.

Dzięki temu przepisowi szef wypowie chronionemu seniorowi warunki pracy lub płacy, gdy:

- wprowadza nowe zasady wynagradzania,

- pracownik nie może z przyczyn zdrowotnych wykonywać dotychczasowej pracy, co stwierdza orzeczenie lekarskie,

- pracownik w sposób niezawiniony stracił uprawnienia konieczne do wykonywania dotychczasowej pracy.

Zwolnienia grupowe

Dalsze możliwości złożenia wypowiedzenia zmieniającego pracownikom w wieku przedemerytalnym określa ustawa z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 192, dalej: ustawa). Przy zwolnieniu grupowym firma może wymówić im warunki pracy lub płacy. Przy czym gdyby to wypowiedzenie obniżyło wynagrodzenia, pracownikom tym do końca okresu, w którym korzystaliby ze szczególnej ochrony przed wymówieniem lub rozwiązaniem etatu, przysługuje dodatek wyrównawczy obliczony według zasad wynikających z kodeksu pracy (art. 5 ust. 5 i 6 ustawy).

Reguły obliczania tego dodatku określa rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w kodeksie pracy (DzU nr 62, poz. 289 ze zm.).

Podobnie jest przy trybie tzw. zwolnień indywidualnych, o których stanowi art. 10 ust. 1 ustawy.

Autor jest sędzią Sądu Okręgowego w Kielcach

O czym pamiętać

- pracownika w wieku przedemerytalnym można zwolnić bez wypowiedzenia z jego winy

- zakaz wypowiadania warunków pracy dotyczy także osób w wieku przedemerytalnym zatrudnionych na czas określony

- zawsze można zmienić warunki zaangażowania w wieku przedemerytalnym, zawierając porozumienie zmieniające

- jeśli pracownik odmówił przyjęcia nowych zasad, jego umowa rozwiąże się po upływie okresu wymówienia

Czego unikać

- składania wypowiedzenia zmieniającego niezdolnemu do pracy, u którego nie stwierdzono utraty zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy lub ZUS nie wydał decyzji o rencie z tytułu całkowitej niezdolności do pracy

- wypowiadania warunków pracy osobie w wieku przedemerytalnym, która może uzyskać wcześniejszą emeryturę w związku z pracą w warunkach szczególnych

- wypowiadania warunków pracy zatrudnionemu na czas nieokreślony bez podania przyczyny wymówienia

- wypowiadania warunków umowy tylko dlatego, że etatowiec uzyskał prawo do emerytury