Wierzytelności: Gdy jeden dłużnik ureguluje dług wobec wierzyciela

Aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela wszyscy dłużnicy solidarni pozostają zobowiązani >patrz przykłady 1–2.

Przykład 1

Spółka cywilna składa się z trzech wspólników. Jej wspólnicy zalegają z zapłatą 25 tys. zł. Wierzyciel może więc wytoczyć powództwo o zapłatę tej sumy (albo jej części) w następujących wariantach: solidarnie przeciwko wszystkim jej wspólnikom, solidarnie przeciwko jedynie dwóm z nich albo tylko przeciwko jednemu wspólnikowi.

Przykład 2

Sytuacja jak w przykładzie 1. Założenie: pozew o zapłatę 25 tys. zł wierzyciel wytoczył tylko przeciwko dwóm wspólnikom s.c., tj. paniom: Agnieszce i Adriannie. Powództwo zostało uwzględnione, a wszczęte przeciwko nim postępowanie komornicze doprowadziło do wyegzekwowania 20 tys. zł. Również zatem trzeci wspólnik (pani Inga) jest solidarnie zobowiązany, wraz z paniami: Agnieszką i Adrianną, do zapłaty pozostałych 5 tys. zł. Nie ma znaczenia, że pani Inga nie występowała w procesie w charakterze pozwanej.

Działania i zaniechania jednego z dłużników solidarnych nie mogą szkodzić współdłużnikom. To są zachowania, które mogą pogorszyć pozycję pozostałych dłużników zarówno względem wierzyciela, jak i w stosunkach wewnętrznych między nimi. Do grupy tych zachowań można zaliczyć m.in.: zrzeczenie się zarzutu przedawnienia czy uznanie roszczenia >patrz przykłady 3–4.

Przykład 3

Sytuacja jak w przykładzie nr 2, przy czym wierzyciel wystąpił przeciwko paniom: Agnieszce i Adriannie, z przedawnionym roszczeniem o zapłatę 25 tys. zł. Pani Adrianna w toku procesu, oświadczyła, że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Nie wyklucza to zatem podniesienia tego zarzutu przez panią Agnieszkę, a ponadto ewentualnie przez panią Ingę.

Przykład 4

Sytuacja jak w przykładzie 3, z tą różnicą, że pani Adrianna w pisemnej odpowiedzi na przedsądowe wezwanie do zapłaty 25 tys. zł, bez porozumienia z pozostałymi wspólniczkami, uznała roszczenie wierzyciela. Zachowanie pani Adrianny nie pozbawia jednak pań: Ingi i Agnieszki, możliwości domagania się, w toku ewentualnego procesu, oddalenia powództwa.

Przerwanie lub zawieszenie biegu przedawnienia w stosunku do jednego z dłużników solidarnych nie ma skutku względem współdłużników >patrz przykłady 5–6.

Bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu:

Bieg przedawnienia przerywa się:

Przykład 5

Dłużnik, tj. jeden z trzech wspólników s.c. (pan Kamil), uznał na piśmie roszczenie (dług w kwocie 30 tys. zł). Uznanie roszczenia powoduje przerwanie biegu przedawnienia, które biegnie wówczas na nowo od daty owego uznania. Czynność ta odniesie więc skutek tylko względem pana Kamila, nie zaś również wobec pozostałych dwóch wspólników s.c.

Przykład 6

Spółka jawna dochodzi zapłaty kwoty 10 tys. zł od jednego z dwóch byłych wspólników s.c. (pana Piotra). W miejscowości, w której znajduje się miejsce jego zamieszkania, wybuch gazu zniszczył budynek sądu rejonowego (pozew należało skierować do tego właśnie sądu). Spółka nie może w rezultacie wytoczyć powództwa o zapłatę 10 tys. zł przeciwko niemu. Przeciwko drugiemu zaś wspólnikowi (tj. panu Pawłowi) nie zamierza, ponieważ nie dysponuje on żadnym majątkiem. Z uwagi zatem na fakt, iż zachodzi przypadek siły wyższej powodujący zawieszenie rozpoczętego biegu przedawnienia roszczenia o zapłatę, owo zawieszenie nie będzie skutkować wobec pana Pawła, lecz jedynie względem pana Piotra.

Zwolnienie z długu lub zrzeczenie się solidarności przez wierzyciela względem jednego z dłużników solidarnych nie ma skutku względem współdłużników >patrz przykłady 7–8. W przeciwieństwie do zwolnienia z długu zrzeczenie się solidarności do wygaśnięcia zobowiązania nie prowadzi. Polega ono na tym, że w wyniku umowy zawartej między wierzycielem a jednym z dłużników solidarnych jest wskazywana część (kwota), do której odpowiada dany dłużnik, pozostali natomiast nadal będą solidarnie odpowiadać za cały dług.

Przykład 7

Karolina i Eryka (dłużniczki solidarne) nie uiściły na rzecz pani Tatiany kary umownej za opóźnienie w realizacji robót budowlanych w wysokości 40 tys. zł. Z uwagi jednak na fakt, iż opóźnienie nie było długie, pani Tatiana wysłała do pani Karoliny e-maila (15 października 2014 r.), w którym poinformowała, że zwalnia ją z ww. długu i prosi o akceptację tego zwolnienia do 20 października 2014 r. do godz. 16.00, zaznaczając, że brak odpowiedzi w zakreślonym terminie zinterpretuje jako brak aprobaty, a dług będzie istniał nadal. Pani Karolina w e-mailu z 17 października 2014 r. oświadczyła, że owo zwolnienie przyjmuje. Jej zobowiązanie więc wygasło. Zwolnienie z długu pani Karoliny nie odnosi jednak skutku wobec pani Eryki, która w dalszym ciągu jest zobowiązana do zapłaty ww. kary umownej w kwocie 40 tys. zł na rzecz pani Tatiany.

Przykład 8

Sytuacja jak w przykładzie 2, przy czym wierzyciel zawarł z panią Agnieszką umowę, na podstawie której ta ostatnia została zobowiązana do zapłaty 5 tys. zł z całej należności w wysokości 25 tys. zł. Jest to dopuszczalne. Panie: Adrianna i Inga, pozostają więc nadal solidarnie zobowiązane do zapłaty 25 tys. zł.

Wyeksponować należy, że zarówno zwolnienie z długu, jak i zrzeczenie się solidarności wywierają skutek wyłącznie między wierzycielem a tym dłużnikiem, wobec którego zostały dokonane. Nie wyłącza to jednak prawa do podnoszenia roszczeń regresowych wyznaczonych przez stosunek wewnętrzny między współdłużnikami.

Odnowienie dokonane między wierzycielem a jednym z dłużników solidarnych zwalnia współdłużników, chyba że wierzyciel zastrzegł, iż zachowuje przeciwko nim swe prawa > patrz przykłady 9–10. O nowacji pisaliśmy w artykule, który ukazał się w „Prawie i Praktyce" 7 października 2014 r.

Przykład 9

Pani Julita (prowadząca własną firmę) udzieliła trzem swoim kontrahentom (również przedsiębiorcom), paniom: Martynie, Wiktorii i Agacie, pożyczki w kwocie 60 tys. zł z obowiązkiem jej solidarnego zwrotu. Kiedy nadszedł termin zwrotu tej pożyczki, pani Wiktoria zaproponowała pani Julicie zawarcie umowy nowacyjnej polegającej na sprzedaży na rzecz tej ostatniej wózka widłowego B-564 za cenę 50 tys. zł. Pani Julita na to przystała. Panie: Martyna i Agata nie będą zatem zobowiązane do solidarnego zwrotu na rzecz pani Julity kwoty 10 tys. zł, ponieważ z umowy nowacyjnej nic odmiennego nie wynika.

Przykład 10

Sytuacja jak w przykładzie 9, przy czym w umowie nowacyjnej zastrzeżono, że pani Julita będzie dochodzić solidarnego zwrotu 10 tys. zł z tytułu udzielonej pożyczki od pań: Martyny i Agaty. Taki zapis jest dopuszczalny. Nowacja dokonana między paniami: Julitą i Wiktorią, nie zwolniła więc z zobowiązania pań: Martyny i Agaty.

Zwłoka wierzyciela względem jednego z dłużników solidarnych ma skutek także względem współdłużników >patrz przykład 11.

Przykład 11

Jeden z byłych wspólników s.c. (pani Paulina) uzgodnił z wierzycielem (panią Emilią), że zapłata należności nastąpi do 20 października 2014 r. Kiedy nadszedł ustalony dzień zapłaty, pani Emilia odmówiła jednak przyjęcia świadczenia, nie uzasadniając swojej decyzji. Znajduje się ona zatem w zwłoce, co wywołuje skutek nie tylko względem pani Pauliny, ale również pań: Patrycji i Antoniny, tj. pozostałych dwóch eksuczestników spółki cywilnej.

Dłużnik solidarny może bronić się zarzutami, które przysługują mu osobiście względem wierzyciela, jak również tymi, które ze względu na sposób powstania lub treść zobowiązania są wspólne wszystkim dłużnikom. Zarzuty te można więc podzielić na trzy grupy:

Przykład 12

Pani Ida wystąpiła przeciwko pani Donacie, tj. jednemu z trzech ekswspólników s.c., z pozwem o zapłatę 65 tys. zł. Kwota ta została jednak dwa miesiące wcześniej złożona do depozytu sądowego przez panią Teodozję (drugiego byłego wspólnika ww. s.c.). Złożenie to zaś było ważne. Pani Donata może zatem powołać się na tę okoliczność, domagając się oddalenia powództwa w całości.

Wyrok zapadły na korzyść jednego z dłużników solidarnych (czyli np. oddalający powództwo w całości lub w części) zwalnia współdłużników, jeżeli uwzględnia zarzuty, które są im wszystkim wspólne, tj. takie, które mogą być podniesione przez każdego z nich. Taki wyrok ma jednak powagę rzeczy osądzonej tylko wobec pozwanego dłużnika. Gdy wierzyciel, po wydaniu omawianego orzeczenia, wytoczy powództwo przeciwko pozostałym dłużnikom, będą oni mogli się domagać, na podstawie tego wyroku, zwolnienia z zobowiązania. Sąd wtedy oddali, ale nie odrzuci powództwa. W sytuacji zaś, w której komentowany wyrok zapadnie już po wcześniejszym orzeczeniu na niekorzyść pozostałych dłużników, będzie im przysługiwało prawo do żądania pozbawienia wykonalności w całości lub w części tytułu wykonawczego na podstawie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. i umorzenia postępowania egzekucyjnego >patrz przykład 13.

Przykład 13

Sąd prawomocnie oddalił powództwo pani Mirony o zapłatę 10 tys. zł przeciwko pani Iwonie, tj. jednej z dwóch byłych wspólniczek s.c. Pani Mirona nie pogodziła się z zaistniałą sytuacją i wniosła taki sam pozew, tym razem przeciwko pani Klarze, tj. drugiej ekswspólniczce. Pani Klara może zatem domagać się oddalenia powództwa w całości, uzasadniając swoje żądanie tym, że sąd nie uwzględnił wcześniej prawomocnie roszczenia o zapłatę 10 tys. zł skierowanego przez panią Mironę do pani Iwony.

Jeżeli jeden z dłużników solidarnych spełnił świadczenie, treść istniejącego między współdłużnikami stosunku prawnego rozstrzyga o tym, czy i w jakich częściach może on żądać zwrotu od współdłużników. Jeżeli z treści tego stosunku nie wynika nic innego, dłużnik, który świadczenie spełnił, może żądać zwrotu w częściach równych > patrz wzór pozwu o zapłatę z tytułu roszczenia regresowego nr 1 i 2.

Część przypadająca na dłużnika niewypłacalnego rozkłada się między współdłużników w takim stosunku części, jakie obciążają każdego z nich, przy założeniu, że wszyscy byliby wypłacalni. Niewypłacalność jednego z dłużników solidarnych zaś zachodzi wówczas, gdy jego majątek nie wystarcza na spełnienie świadczenia w części na niego przypadającej. Okoliczność ta nie wymaga przeprowadzenia żadnego dowodu, np. wydania postanowienia o stwierdzeniu bezskuteczności egzekucji > patrz przykład 14.

Przykład 14

Wspólnicy s.c. są zobowiązani do zapłaty 12 tys. zł. Uczestniczą oni w stratach spółki w np. proporcjach: pani Ludmiła w 55 proc., pani Augusta w 30 proc., pani Sylwia w 15 proc. Pani Augusta jest niewypłacalna. Pani Ludmiła będzie musiała więc zapłacić z 12 tys. zł – 8580 zł (bo 12 tys. zł x 55 proc. = 6600 zł + 3600 (bo 30-proc. udział pani Augusty w stratach spółki x 12 tys. zł) x 55 proc. (bo taki jest udział w stratach spółki pani Ludmiły) = 1980 zł, pani Sylwia zaś 2340 zł (bo 12 tys. zł x 15 proc. = 1800 zł + 3600 (bo 30-proc. udział pani Augusty w stratach spółki x 12 tys. zł) x 15 proc. (bo taki jest udział w stratach spółki pani Ludmiły) = 540 zł.

Autorka jest adwokatem

podstawa prawna: art. 121, 123, 366 oraz 371–376 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 121)

podstawa prawna: art. 13 ust. 1 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 1025)