Zgodnie z ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów (DzU z 2007 r. nr 50, poz. 331 ze zm.) za naruszenie zbiorowych interesów konsumentów urząd antymonopolowy może nałożyć na przedsiębiorcę karę w maksymalnej wysokości 10 proc. jego przychodów. Przy tym bierze się tutaj pod uwagę przychody osiągnięte ?w roku poprzedzającym ten, ?w którym decyzja została wydana. Oczywiście przedsiębiorca ma prawo nie zgodzić się ?z opinią UOKiK i odwołać do Sądu Ochrony Konkurencji ?i Konsumentów. A ten ma prawo zadecydować o utrzymaniu kary, zmianie jej wysokości lub uznać, że urząd się mylił i kara nie powinna być w ogóle wymierzona. Tak czy inaczej, wspomniane 10 proc. przychodu to najsurowszy jej wymiar ?i wcale nie musi oznaczać, że właśnie w takiej wysokości kary są wymierzane najczęściej. Urząd bowiem zawsze rozważa ich wysokość, biorąc pod uwagę różne czynniki ?i kryteria. Jedne mogą decydować o obniżeniu wysokości kary, inne przeciwnie – wpływają na zaostrzenie postawy UOKiK wobec przedsiębiorcy.
Istota problemu
Zanim przejdziemy do tych czynników, warto przypomnieć, że do samego naruszenie zbiorowych interesów konsumentów może dojść ?w wyniku wielu działań przedsiębiorcy. I nie zawsze muszą być one naruszone świadomie. Przede wszystkim z takim czynem możemy mieć do czynienia, gdy przedsiębiorca wprowadza w błąd klienta, przekazując mu nieprawdziwe informacje lub pomijając te istotne. Może to dotyczyć zarówno samego produktu lub istoty usługi, jak i sposobu działania firmy. Przykładowo chwalenie się, że firma posiada odpowiednie certyfikaty jakości, gdy takowych nie ma, może skłonić konsumenta do podjęcia współpracy właśnie z nią, czyli spowoduje, że podejmie on pewną decyzję gospodarczą, której inaczej mógłby nie podjąć (wiedząc, że firma nie ma certyfikatu). I właśnie takie działanie może być przykładem działania wprowadzającego w błąd, a tym samym naruszającego zbiorowe interesy konsumentów.
Tak będzie także wówczas, gdy firma zaprezentuje uprawnienia przysługujące konsumentom z mocy prawa jako coś wyróżniającego jej ofertę. Wreszcie przykładem naruszenia zbiorowych interesów jest stosowanie w umowach przygotowanych przez przedsiębiorcę (wzorcach umów, regulaminach) klauzul, które są tożsame z postanowieniami umieszczonymi w specjalnym rejestrze zakazanych regulacji umownych. Generalnie stosowanie nieuczciwych praktyk rynkowych i czynów nieuczciwej konkurencji oraz stosowanie wspomnianych klauzul może skutkować naruszeniem praw klientów.
Potraktują łagodniej
Jak można przeczytać ?w dokumencie „Wyjaśnienia ?w sprawie ustalania wysokości kar pieniężnych za stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów", okoliczności stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów mogą wpłynąć na obniżenie lub podwyższenie wymiaru kary. Okoliczności łagodzące i obciążające są oceniane przy uwzględnieniu kontekstu sprawy. Poszczególne okoliczności mają różną wagę. W związku z tym procent, o jaki ustalona kwota bazowa (uwzględniająca przychód) może zostać zwiększona lub zmniejszona, będzie różny. ?I tak, jako okoliczności łagodzące traktowane są w szczególności:
- ?zaniechanie przez przedsiębiorcę stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów – zmniejszenie do 30 proc.,
- ?aktywne współdziałanie ?z UOKiK w trakcie postępowania, w szczególności przyczynienie się do szybkiego i sprawnego przeprowadzenia postępowania – zmniejszenie do 20 proc.,
- ?pozytywna reakcja na wszczęcie postępowania poprzez podjęcie działań mających na celu zaprzestanie praktyki, jakkolwiek nie stanowiących pełnego zaprzestania – zmniejszenie ?o 10–20 proc.,
- ?dobrowolna rekompensata osobom poszkodowanym szkody poniesionej na skutek naruszenia – zmniejszenie o 10–20 proc.
Bardziej srogo
Jako okoliczności obciążające traktowane są z kolei ?w szczególności:
- ?umyślność naruszenia – zwiększenie o 50 proc., z zastrzeżeniem przypadku naruszenia zakazu stosowania niedozwolonych postanowień umownych wpisanych do rejestru przez przedsiębiorcę stosującego postanowienie uznane za niedozwolone w wyniku powództwa wytoczonego wobec niego, w którym zwiększenie nastąpi o 100 proc.,
- ?uprzednie stosowanie praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, przy czym za okoliczność szczególnie obciążającą uznaje się powtórne, umyślne naruszenie tego samego rodzaju (obejmujące ten sam sposób naruszenia zbiorowych interesów konsumentów, np. reklama wprowadzająca w błąd, stosowanie klauzul wpisanych do rejestru) – zwiększenie o 25–35 proc.,
- ?znaczny zasięg naruszenia – zwiększenie do 20 proc.,
- ?znaczne korzyści uzyskane ?w związku ze stosowaniem stwierdzonej praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów – zwiększenie o 10–20 proc.
Progi graniczne
Na koniec warto dodać, że zgodnie z wyjaśnieniami UOKiK w przypadku kumulacji okoliczności łagodzących kara nie może zostać zmniejszona o więcej niż 90 proc. kwoty bazowej. Natomiast w przypadku kumulacji okoliczności obciążających kara nie może zostać zwiększona o więcej niż 200 proc. Ponadto występuje także coś takiego jak nadzwyczajne podwyższenie kary. Mianowicie, jeżeli nadzwyczajne okoliczności sprawy, takie jak: wyjątkowa szkodliwość działań, wielokrotne uprzednie stosowanie praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, wskazują, że kara ustalona według opisanych wyżej kryteriów nie spełni swoich celów, urząd antymonopolowy może podwyższyć nakładaną karę. Oczywiście w żadnym wypadku nie może ona przekroczyć wspomnianych 10 proc. przychodów, co jest maksimum określonym ustawowo.
Na stronie urzędu
Dokument „Wyjaśnienia w sprawie ustalania wysokości kar pieniężnych za stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów" da się pobrać ze strony Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (www.uokik.gov.pl).