Można bronić się przed bezczynnością urzędu

Art. 35 kodeksu postępowania administracyjnego (dalej k.p.a.) przewiduje, że organy administracji publicznej mają obowiązek załatwiać sprawy bez zbędnej zwłoki. Niezwłocznie powinny być załatwiane sprawy, które mogą być rozpatrzone na podstawie:

- ?dowodów przedstawionych przez stronę łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania lub

- ?faktów i dowodów powszechnie znanych albo znanych z urzędu organowi, przed którym toczy się postępowanie, bądź możliwych do ustalenia na podstawie danych, którymi rozporządza ten organ.

Jeżeli sprawa wymaga przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego, jej załatwienie powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej – nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, a w postępowaniu odwoławczym – w ciągu miesiąca od dnia otrzymania odwołania. Do tych terminów nie wlicza się terminów przewidzianych w przepisach dla dokonania określonych czynności (np. zajęcia stanowiska przez inny organ – art. 106 k.p.a.), okresów zawieszenia postępowania ani okresów opóźnień spowodowanych z winy strony bądź z przyczyn niezależnych od organu. Przepisy szczególne mogą ponadto przewidywać załatwianie określonych spraw administracyjnych w innych terminach.

Przykład

Przed Urzędem Patentowym toczy się sprawa o unieważnienie prawa ochronnego na znak towarowy. Zgodnie z art. 255 par. 3 ustawy z 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej (tekst jedn. DzU z 2013 r. poz. 1410) w takim przypadku nie stosuje się przepisów k.p.a. o terminach załatwiania spraw. Urząd Patentowy ma obowiązek dążyć do rozstrzygnięcia sprawy w terminie sześciu miesięcy ?od dnia złożenia wniosku.

W razie niezałatwienia sprawy ?w terminie organ administracji publicznej ma obowiązek zawiadomić o tym strony oraz podać przyczyny zwłoki i wskazać nowy termin załatwienia sprawy. Taki obowiązek istnieje również w przypadku, gdy zwłoka wynikła z przyczyn niezależnych od organu (art. 36 k.p.a).

Wniesienie zażalenia

W przypadku niezałatwienia sprawy w terminie lub przewlekłego prowadzenia postępowania strona ma prawo wnieść zażalenie do organu wyższego stopnia, a jeżeli nie ma takiego organu (np. w razie opieszałości ministra czy samorządowego kolegium odwoławczego) – skierować wezwanie do usunięcia naruszenia prawa (art. 37 k.p.a.).

Zgodnie z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 13 sierpnia 2013 r. (II OSK 549/13) przewlekłość oznacza prowadzenie postępowania w sposób nieefektywny przez wykonywanie czynności w dużym odstępie czasu, bądź wykonywanie czynności pozornych powodujących, że formalnie organ nie jest bezczynny, lub mnożenie czynności dowodowych ponad potrzebę wynikającą z istoty sprawy. Pojęcie przewlekłość postępowania obejmuje zatem opieszałe, niesprawne i nieskuteczne działanie organu w sytuacji, gdy sprawa mogła być załatwiona w krótszym terminie, jak również nieuzasadnione przedłużanie terminu załatwienia sprawy.

Jeżeli organ, do którego wniesiono zażalenie, uzna je za uzasadnione, powinien:

- ?wyznaczyć dodatkowy termin załatwienia sprawy,

- ?zarządzić wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych niezałatwienia sprawy w terminie, a w razie potrzeby także podjęcie środków zapobiegających naruszaniu terminów załatwiania spraw w przyszłości oraz

- ?stwierdzić, czy niezałatwienie sprawy w terminie nastąpiło z rażącym naruszeniem prawa.

Załatwienie zażalenia wniesionego na podstawie art. 37 par. 1 k.p.a. następuje przez wydanie postanowienia, ?na które nie przysługuje zażalenie?(por. m.in. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 31 stycznia 2013 r., I OSK 74/13).

Pracownik organu, który z nieuzasadnionych przyczyn nie załatwił sprawy w terminie, podlega odpowiedzialności porządkowej lub dyscyplinarnej bądź innej odpowiedzialności przewidzianej w przepisach (art. 38 k.p.a). Jeżeli organ wyższego stopnia stwierdzi, że niezałatwienie sprawy w terminie rażąco narusza prawo, może to uzasadniać odpowiedzialność majątkową urzędnika na podstawie art. 5 ustawy z 20 stycznia 2011 r. o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa (DzU nr 34, poz. 173).

Skarga do sądu

W przypadku gdy wniesienie zażalenia nie spowoduje załatwienia sprawy, strona może skorzystać ze skargi na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania. Taka skarga jest kierowana do wojewódzkiego sądu administracyjnego – na podstawie art. 3 par. 2 pkt 8 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Wnosi się ją za pośrednictwem organu, którego bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi. Trzeba uiścić wpis w wysokości 100 zł.

Wniesienie zażalenia w trybie art. 37 par. 1 k.p.a. jest warunkiem formalnym do wystąpienia ze skargą do sądu. Jest ona dopuszczalna niezależnie od tego, czy zażalenie zostało rozpatrzone i niezależnie od stanowiska zajętego przez organ wyższego stopnia w razie jego rozpatrzenia. ?W sprawach skarg na bezczynność nie ma znaczenia, jaki okres upłynął pomiędzy zażaleniem a skargą do sądu (por. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie ?z 10 października 2013 r., I OZ 893/13).

W sytuacji, gdy do przewlekłości dojdzie na etapie postępowania przed sądem administracyjnym, podstawą prawną do wniesienia skargi jest art. 2 ustawy z 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. Taka skarga podlega stałej opłacie w wysokości 100 zł.

podstawa prawna: art. 35–38 ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. DzU z 2013 r. poz. 267)

podstawa prawna: art. 3 § 2 pkt 8, art. 54 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami  administracyjnymi (tekst jedn. DzU z 2012 r. poz. 270 ze zm.)