Tak uznała Izba Skarbowa w Łodzi w interpretacji z 27 października (IPTPB1/415-110/11-2/ASZ).

Wnioskodawczyni i jej mąż, jako osoby fizyczne, prowadzą odrębne działalności gospodarcze.

W małżeństwie istnieje wspólność majątkowa. Małżonek wnioskodawczyni w ramach prowadzonej działalności gospodarczej wytworzył środek trwały (budynek) do prowadzenia działalności, a wyposażenie niezbędne do jej prowadzenia zaliczył do kosztów uzyskania przychodów.

Ponieważ małżonek nie wykorzystywał części wyposażenia i niektórych pomieszczeń w wytworzonym budynku do swojej działalności, wnioskodawczyni jako odrębny podmiot gospodarczy korzystała z nich na podstawie zawartej umowy najmu z małżonkiem, co dokumentują odpowiednie faktury VAT.

Kwotę kosztów najmu wynikającą z faktury wystawionej przez małżonka wnioskodawczyni zalicza do kosztów uzyskania przychodów w prowadzonej przez siebie działalności. Pytała, czy na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT) takie rozwiązanie jest zgodne z prawem. Izba uznała, że nie.

Magdalena Olszewska konsultantka w Dziale Prawnopodatkowym PwC

Polskie przepisy nie pozwalają na zawarcie między małżonkami umowy najmu lub dzierżawy dotyczącej przedmiotu wchodzącego w skład ich majątku wspólnego, a zawarcie takiej umowy będzie prawnie nieskuteczne.

Zgodnie z art. 31 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa obejmująca składniki majątku nabyte w czasie jej trwania. Wspólność ta ma charakter łączny, uprawnia do współposiadania rzeczy, i o ile nie zostanie wyłączona prawomocnym wyrokiem sądu bądź małżeńską umową majątkową, rodzi prawo do równego korzystania.

Natomiast kodeks cywilny stanowi, że każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli (art. 206 k.c.).

Zatem każdy zakupiony w czasie trwania małżeństwa składnik majątku, który nie został zaliczony do majątku odrębnego, wchodzi w skład wspólności łącznej, bez względu na to czy służy do celów prywatnych czy też do prowadzenia działalności gospodarczej. Taki składnik majątku należy w równej mierze do obojga małżonków. To że będzie wykorzystywany do prowadzenia działalności tylko przez jednego z nich, w żaden sposób nie ogranicza praw własności drugiego małżonka.

Z tego wynikają dwa wnioski. Po pierwsze, nie można jednocześnie być współwłaścicielem i najemcą pomieszczenia. Zawarcie umowy najmu będzie prawnie nieskuteczne, a zaliczenie wynikającej z niej kwoty do kosztów uzyskania przychodów z całą pewnością zostanie zakwestionowane przez organy skarbowe. Spowoduje to również konieczność korygowania przychodów po stronie małżonka wynajmującego. Po drugie, oboje małżonkowie mają prawo do amortyzacji środka trwałego, jeżeli wykorzystują go w swoich odrębnych działalnościach.

Zgodnie bowiem z art. 22g ust. 11 ustawy o PIT wartość początkową środka trwałego ustala się w proporcji, w jakiej pozostaje udział podatnika we własności składnika majątku. Co prawda wspólność łączna charakteryzuje się brakiem możliwości wyodrębnienia z niej udziałów, jednak biorąc pod uwagę treść art. 43 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który mówi, że oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym, przyjęcie proporcji 50 proc. jest uzasadnione.

Jednocześnie w przypadku najmu pomieszczenia, należącego de facto do wspólnego majątku, kwota wynikająca z wystawionej faktury powiększałaby podstawę opodatkowania w działalności prowadzonej przez małżonka będącego wynajmującym, podczas gdy odpisy amortyzacyjne pomniejszają przychód po obu stronach. Zawarcie umowy najmu nie wydaje się więc racjonalne.

Jeżeli jednak małżonkom zależy za zawarciu takiej umowy, możliwym rozwiązaniem jest wyłączenie składnika majątku ze wspólności ustawowej i włączenie go do majątku odrębnego małżonka, który ma zamiar wynajmować daną nieruchomość.