Prowadzenie akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii czy wykonywanie prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności to tylko niektóre przypadki uzasadniające pracę w niedziele. Szczegółowy ich katalog jest zawarty w art. 151[link=http://]10 [/link]kodeksu pracy. Nie wszyscy pracodawcy mogą więc organizować podwładnym pracę w tym dniu, nawet jeśli mają szczególne potrzeby. Eksperci wskazują, że ponieważ taka praca jest wyjątkiem od reguły, zgodnie z którą dni te są ustawowo wolne od wykonywania obowiązków służbowych, to jakakolwiek interpretacja rozszerzająca przyczyny uzasadniające pracę w niedziele jest niedopuszczalna.

[srodtytul]Co w zamian[/srodtytul]

Jeżeli podwładny pracował na polecenie szefa w niedzielę, to musi w zamian otrzymać od niego inny dzień wolny od pracy w ciągu sześciu dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli. [b]Jeśli pracodawca nie może udzielić wolnego w tym terminie, pracownikowi przysługuje dzień wolny od pracy do końca okresu rozliczeniowego. Jeżeli i do tego czasu udzielenie dnia wolnego za pracę w niedzielę okaże się niemożliwe, to pracodawca musi takiemu zatrudnionemu zapłacić oprócz normalnego wynagrodzenia także 100-proc. dodatek do pensji[/b] za każdą godzinę pracy w tym dniu. Szef nie ma takiego obowiązku, jeżeli pracownik celowo nie chce wykorzystać wolnego, aby w zamian za to otrzymać gratyfikację pieniężną.

Warto zatem pamiętać, że jeżeli w harmonogramie czasu pracy pracodawca wskazał dzień wolny od pracy w zamian za przepracowaną niedzielę, wypełnił swój obowiązek polegający na rekompensacie za pracę w tym dniu. Nie ma przy tym prawnego znaczenia okoliczność, że do faktycznej realizacji odpoczynku w ciągu dnia wolnego nie doszło np. z powodu choroby podwładnego. Jeśli właśnie z tej przyczyny nie realizuje on swojego prawa do odpoczynku w dniach wolnych od pracy z tytułu pracy w niedzielę, święto lub dniach wolnych wynikających z pięciodniowego tygodnia pracy prawidłowo wskazanych przez pracodawcę w harmonogramie, to szef nie ma obowiązku wyznaczenia innych terminów takich dni wolnych.

Pojęcie dnia wolnego od pracy w zamian za pracę w niedziele i święta budzi jednak wątpliwości.

[srodtytul]Cała dniówka[/srodtytul]

Są bowiem dwa warianty. Pierwszy oznacza, że takim dniem wolnym jest dzień kalendarzowy liczony od godziny 00 do godziny 24. Drugi zakłada, że są to 24 godziny liczone od momentu rozpoczęcia przez pracownika pracy na danej zmianie. Zwolnienie od pracy pracownika w danym dniu oznacza zwolnienie z całej dniówki, choćby ta kończyła się następnego dnia.

[srodtytul]Na własne życzenie[/srodtytul]

Warto pamiętać, że pracodawca nie musi udzielać dnia wolnego w zamian za pracę w niedzielę, w sytuacji gdy pracownicy – na swój wniosek – wykonują zadania służbowe wyłącznie w piątki, soboty i niedziele. W takim systemie dopuszczalne jest przedłużenie dobowego czasu pracy do 12 godzin w okresie rozliczeniowym, który nie może przekraczać jednego miesiąca.

[ramka][b]Uwaga[/b]

Pracownik, który świadczył pracę w święto przypadające w niedzielę, musi być traktowany jak pracujący w niedzielę.[/ramka]

[i]Podstawa prawna:

– art. 144, art. 148, art. 151[sup]11[/sup] [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=300D084EF1C9C31FA120D235FD930E10?id=76037]kodeksu pracy (tekst jedn. DzU z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)[/i][/link]