Kodeks postępowania administracyjnego (KPA) w art. 253 daje każdej osobie w Polsce, w tym rzecz jasna przedsiębiorcom (w tym osobom reprezentującym małe i średnie przedsiębiorstwa), prawo do złożenia skargi lub wniosku do każdego organu państwa szczebla ogólnokrajowego np. (prezydenta, premiera, ministra) czy samorządowego (prezydenta, burmistrza, wójta), policji czy prokuratury w sprawie – należy podkreślić – będącej z zakresu prawa administracyjnego, a nie prawa cywilnego czy innego prawa. Jak więc umówić się na spotkanie z ministrem?
Spotkanie z ministrem – podstawa prawna
Podstawa prawna dająca obywatelom prawo, a na urzędników nakładająca bezwzględny obowiązek, jest w art. 253 KPA. Przepis ten w paragrafie pierwszym stanowi, że organy państwowe, organy samorządu terytorialnego i inne organy samorządowe oraz organy organizacji społecznych obowiązane są przyjmować obywateli w sprawach skarg i wniosków w ustalonych przez siebie dniach i godzinach.
Paragraf drugi precyzuje, że powyższy obowiązek ciąży na kierownikach organów wymienionych w paragrafie pierwszym lub wyznaczonych przez nich zastępców. Ważne jest wskazanie, że obowiązani są przyjmować obywateli w sprawach skarg i wniosków co najmniej raz w tygodniu.
CZYTAJ TEŻ: Kościński: Zmieniamy całą administrację finansową
Dalej przepis stanowi, że dni i godziny przyjęć powinny być dostosowane do potrzeb ludności, przy czym przynajmniej raz w tygodniu przyjęcia powinny się odbywać w ustalonym dniu po godzinach pracy. Informacja o dniach i godzinach przyjęć powinna być wywieszona na widocznym miejscu w siedzibie danej jednostki organizacyjnej oraz w podporządkowanych jej jednostkach organizacyjnych.
Tłumacząc to na język codzienności znaczy to tyle, że począwszy od prezydenta państwa, poprzez premiera rządu, ministrów, szefów organów centralnych (np. prezes UOKiK), kierowników organów podatkowych, prezydentów (burmistrzów, wójtów), urzędnicy są obowiązani do osobistego przyjmowania obywateli we wskazanych przez siebie dniach i godzinach. Nie mogą się od tego obowiązku uchylić. Co ważne obywatel (przedsiębiorca) może ten obowiązek wyegzekwować.
Spotkanie z ministrem – gdzie szukać informacji?
Zgodnie z tym jak stanowi art. 253 KPA informacja o dniach i godzinach przyjęć powinna być powszechnie dostępna. W praktyce takim miejscem są gabloty w urzędach, w których znajdują się stosowne zawiadomienia. Drugim miejscem, chyba najszybciej sprawdzalnym, są strony internetowe urzędów. W przypadku centralnych organów władzy czyli ministrów sprawa jest prosta, bo obecnie wszystkie witryny są ujednolicone. Po wejściu na stronę danego ministerstwa należy wejść w zakładkę Załatw sprawę, a następnie wybrać Złóż wniosek lub skargę (albo zakładka Skargi i wnioski). Słabością tychże jest to, że na stronach internetowych nie ma podanych dni i godzin. Nie jest to uchybienie obowiązku bowiem przepis stanowi, że takie informacje powinny być wywieszone na widocznym miejscu w siedzibie danej jednostki organizacyjnej oraz w podporządkowanych jej jednostkach organizacyjnych, a strona internetowa nie jest siedzibą.
CZYTAJ TEŻ: Czynności sprawdzające a kontrola – czym się różnią?
Z kolei na witrynach organów centralnych trzeba poszperać, ale te informacje się tam znajdują. Urzędnicy administracji centralnej i organów centralnych, choć korzystają z osiągnięć informatycznych, to w zakresie pełnego informowania obywateli (zwłaszcza w zakresie dni i godzin) jest jeszcze przed nimi przyszłość. Dużo lepiej jest w samorządach. Na ich witrynach zazwyczaj jest pełna informacja co do terminów, jak i przyjmujących osób.
Nie należy się przejmować tym, że przedstawione procedury skarżenia lub wnioskowania zachęcają w pierwszej kolejności do formy pisemnej, a dopiero gdzieś dalej wymieniana jest możliwości osobistego spotkania. Podstawową regułą jest to, że to obywatel (przedsiębiorca) jest dysponentem i decydentem tego, jak chce swoją sprawę załatwić i przedstawić, czy tylko złożyć pisemną skargę lub wniosek, czy też spotkać się osobiście się z np. kierownikiem organu podatkowego i jemu złożyć pisemną skargę lub wniosek. Jedyny bezwzględny warunek dla obywateli jest taki, że od formy pisemnej dla treści skargi lub wniosku nie ma odstępu.
Tylko kierownik lub zastępca
Zgodnie z kodeksem postępowania administracyjnego podmiotem zobowiązanym do osobistego przyjmowania obywateli jest kierownik danego organu lub wyznaczony przez niego zastępca. Zastępca jest często mylnie interpretowany, a czasem wręcz narzucany sposób rozumienia, że to może być urzędnik jednostki, np. dyrektor departamentu lub naczelnik wydziału. Zgodnie z art. 253 nie może to być taka osoba. Mogą one uczestniczyć w spotkaniu jako pracownik merytoryczny, ale obowiązek ustawowy ciąży tylko na kierowniku danego organu lub jego zastępcy np. wiceministrze lub wiceburmistrzu.
CZYTAJ TEŻ: ZUS planuje zmienić termin opłacania składek za pracowników
Normalną praktyką jest to, że urzędnik załatwiający spotkanie będzie pytał o rodzaj sprawy, by ewentualnie do spotkania doprosić – jak to zostało napisane powyżej – urzędnika merytorycznego.
Spotkanie z ministrem – tryb nadzwyczajny
Gdyby opisany wyżej tryb skarżenia lub wnioskowania nie zadziałał lub wydarzyły się okoliczności mające cechę rażących, to możemy skorzystać z rozwiązania o ciężarze wręcz atomowym. Otóż art. 258 kodeksu postępowania administracyjnego przewiduje tzw. tryb nadzoru. To szybka procedura kontrolna. Służy do złożenia skargi na sposób przyjmowania i załatwiania skarg i wniosków. To sposób przywołania do porządku kierownika organu lub jego zastępcy, którzy z jakiś powodów nie robią tego, co do nich należy lub dopuścili się przy tym do rażących uchybień. Co ważne jest to tylko osobiste spotkanie, a nie wyłącznie forma pisemna.
CZYTAJ TEŻ: Firma w Czechach? Weryfikujemy czeskie realia
Artykuł 258 stanowi, że nadzór i kontrolę nad przyjmowaniem i załatwianiem skarg i wniosków sprawują:
– ministrowie – gdy chodzi o skargi załatwiane przez ministerstwa i inne jednostki organizacyjne bezpośrednio podległe ministrowi;
– właściwi rzeczowo ministrowie we współdziałaniu z ministrem właściwym do spraw administracji publicznej – gdy chodzi o skargi załatwiane przez organy administracji rządowej;
– terenowe organy administracji rządowej – gdy chodzi o skargi załatwiane przez jednostki organizacyjne nadzorowane przez te organy;
– organy wyższego stopnia oraz właściwe organy naczelne – gdy chodzi o skargi załatwiane przez pozostałe organy państwowe i organy państwowych jednostek organizacyjnych.
W przypadku skarg załatwianych przez organy jednostek samorządu terytorialnego oraz samorządowe jednostki organizacyjne organami właściwymi są premier i wojewodowie.
Warto mieć na uwadze to, że gdyby zdarzyło się tak, że pracownik, który otrzymał skargę dotyczącą jego działalności, jest obowiązany przekazać ją niezwłocznie swojemu przełożonemu służbowemu.
Niezależnie od osobistego spotkania i złożenia pisemnej skargi lub wniosku na podstawie art. 253 lub 258 KPA przysługują nam także inne środki prawne dochodzenia praw.