Zasadą jest, że urlop wypoczynkowy powinien być wykorzystany przez pracownika w roku kalendarzowym, w którym nabył on do niego prawo. W praktyce zdarza się, że z różnych przyczyn - leżących zarówno po stronie pracodawcy jak i pracownika - są problemy z udzielaniem należnego wypoczynku. Zaległości urlopowe czasami sięgają nawet kilku lat.
Szef może zmusić do urlopu
Ustawodawca zadbał, by pracownik nie kumulował należnego mu urlopu i zrealizował prawo do odpoczynku. Zgodnie z obowiązującymi przepisami pracodawca ma obowiązek udzielić niewykorzystanego urlopu za dany rok najpóźniej do 30 września następnego roku kalendarzowego.
Mimo to nadal wielu pracodawców ma problem z likwidowaniem urlopowych zaległości.
- By nie narazić się na mandat karny w wysokości co najmniej 1000 zł za wykroczenie polegające na nieudzieleniu pracownikowi przysługującemu mu urlopu wypoczynkowego, pracodawcy powinni skłonić pracowników do skorzystania z przysługujących im uprawnień. Najlepiej wspólnie zaplanować dogodny dla obu stron stosunku pracy termin wykorzystania zaległego urlopu - sugeruje PIP.
Jeżeli porozumienie nie jest możliwe, to zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego pracodawca może wysłać pracownika na zaległy urlop, nawet gdy ten nie wyraża na to zgody (wyrok SN z 25 stycznia 2005r. sygn. akt I PK 124/05; M.P.Pr 2006/3/119).
Nie przepadnie, ale może się przedawnić
Co się dzieje, gdy pracownik nie może pójść na zaległy urlop do końca trzeciego kwartału kolejnego roku, bo np. chorował?
Urlop nie przepadnie. Można go wziąć także po 30 września, a nawet w kolejnym roku. Ale do czasu, aż prawo do niego się nie przedawni. A to stanie się z upływem trzech lat od momentu, w którym pracownik mógł skorzystać z urlopu, czyli od 1 października.
Przykład
Pracownik nie wykorzystał urlopu z 2017 r., okres przedawnienia rozpoczyna się 1 października 2017 r. i kończy po trzech latach, tj. 30 września 2021 r. Po tej dacie pracownik już nie może żądać urlopu za 2017 r. Jeżeli jednak w latach 2019, 2020 i 2021 będzie brał jakikolwiek urlop wypoczynkowy, to będzie on zaliczany na poczet tego urlopu zaległego, a dopiero po jego wybraniu – bieżącego.
Nie ma zamiany wolnego na pieniądze
Pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu. W trakcie trwania umowy o pracę nie można też zamienić zaległego urlopu na ekwiwalent pieniężny, nawet na wniosek pracownika. Ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop wypoczynkowy przysługuje dopiero wtedy, gdy umowa o pracę została rozwiązana lub wygasła. Przy czym pracodawca nie musi wypłacać ekwiwalentu, jeżeli strony umowy o pracę postanowią, że urlop zostanie wykorzystany w czasie trwania kolejnej umowy o pracę zawartej z tym samym pracodawcą po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej.
Państwowa Inspekcja Pracy kontroluje i egzekwuje prawidłowe stosowanie przepisów określających zasady udzielania urlopów wypoczynkowych. W 2017 r. dzięki działaniom inspektorów pracy ponad 22 tysiące pracowników otrzymało zaległy urlop wypoczynkowy. W latach 2016 i 2015 odpowiednio z zaległego urlopu po interwencji inspektora pracy skorzystało 11 i 13,4 tysięcy pracowników.
Co wykazały kontrole
Dane PIP pokazują, że 21 proc. ubiegłorocznych kontroli mających na celu sprawdzenie przestrzegania przepisów urlopowych wykazało naruszenie przez pracodawców przepisów o wypłacie ekwiwalenty za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. Co dziewiąta kontrola ujawniała naruszenia przez pracodawców przepisów o wypłacie wynagrodzenia za czas urlopu.
Inne nieprawidłowości to:
- nieudzielanie niewykorzystanych za dany rok urlopów do 30 września roku następnego roku – takie nieprawidłowości inspektorzy pracy stwierdzili w 2017 r. w trakcie blisko 2 tys. kontroli, a dotyczyły one ponad 24 tys. pracowników,
- niezapewnienie pracownikowi wypoczynku trwającego co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych – przepis w 2017 r. został naruszony w odniesieniu do ok. 11 tys. pracowników,
- nieprawidłowe sporządzanie planów urlopowych,
- nieprawidłowe ustalanie wymiaru urlopu w pierwszym roku pracy pracownika.
Czytaj też:
Zaległy urlop musi się zacząć przed końcem trzeciego kwartału
Ubiegłoroczny urlop wypoczynkowy trzeba wybrać do 30 września
Kara przyspieszy wybranie zaległego urlopu wypoczynkowego