Niewłaściwa reprezentacja pracodawcy a wypowiedzenie umowy

Tak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 8 grudnia 2016 r., II PK 271/15.

Powódka była w stosunku zatrudnienia z pozwanym urzędem X. Dyrektor departamentu i powódka mieli odmienne zdanie co do sposobu wykonywania obowiązków służbowych. Dyrektor wydawał powódce polecenia na piśmie, gdyż nie wykonywała ona jego poleceń ustnych.

Kilka miesięcy przed rozwiązaniem z nią stosunku pracy, dyrektor wielokrotnie polecał powódce przekazania naczelnikowi wydziału oryginałów pism, prowadzonej korespondencji oraz spraw toczących się w wydziale we wcześniejszym okresie, kiedy to powódka była jego naczelnikiem. W związku z brakiem reakcji powódki, dyrektor zażądał od niej na piśmie natychmiastowego przekazania naczelnikowi dokumentów, które były w jej posiadaniu, bez względu na ich charakter. Powódka nie wykonała również tego polecenia. W tym okresie, pomimo zapewnień o terminowym wykonaniu powierzonej pracy, powódka nie wykonała polecenia służbowego w wyznaczonym czasie. Ponadto powódka lekceważąco traktowała swoją przełożoną i nie chciała z nią omawiać spraw; często się spóźniała i nie usprawiedliwiała spóźnień.

Na skutek tego urząd X rozwiązał z powódką umowę o pracę. Wypowiedzenia umowy o pracę w imieniu urzędu X dokonał jego dyrektor generalny, który był zatrudniony na podstawie umowy o pracę zawartą pomiędzy nim a prezesem Rady Ministrów.

Powódka wniosła pozew do sądu żądając w szczególności odszkodowania z tytułu nieważnego rozwiązania stosunku pracy, gdyż jej zdaniem dyrektor generalny nie był uprawniony do wypowiedzenia jej stosunku pracy po upływie 6 miesięcy od jego zatrudnienia na tym stanowisku, o czym stanowić miał wówczas obowiązujący art. 144a w zw. z art. 41 ustawy z 18 grudnia 1998 r. o służbie cywilnej (DzU 1999, nr 49, poz. 483; „ dalej: ustawa z 18 grudnia 1998 r.). Zgodnie z tymi przepisami, jeśli było to uzasadnione potrzebami urzędu, prezes Rady Ministrów zawierał umowę o pracę na wniosek właściwego ministra, po zasięgnięciu opinii szefa Służby Cywilnej, z osobą nie będącą członkiem korpusu służby cywilnej; umowa ta zawierana była na czas nieokreślony, do dnia obsadzenia tego stanowiska w drodze konkursu, nie dłużej jednak niż na 6 miesięcy. Z tego tytuły powódka wywodziła nieważność złożonego jej wypowiedzenia umowy o pracę z powołaniem się na art. 58 § 1 k.c.

Sąd I instancji uznał, że dyrektor generalny urzędu X był umocowany do dokonywania czynności z zakresu prawa pracy. Uznał także, że ww. wypowiedzenie było skuteczne.

Sąd II instancji stanął na stanowisku, iż wypowiedzenie umowy o pracę powódce było skuteczne, mimo że nastąpiło po upływie 6-miesięcznego okresu zatrudnia dyrektora generalnego urzędu X. Brak było bowiem podstaw do uznania, że dokonana czynność prawna z zakresu prawa pracy jest nieważna z mocy prawa. Sąd ten oddalił apelację powódki.

Powódka wniosła skargę kasacyjną zarzucając w szczególności naruszenie art. 144a w zw. z art. 41 ustawy z 18 grudnia 1998 r. SN skargę kasacyjną oddalił.

Komentarz eksperta

Dobrawa Szymlik-Aksamit, LL.M., radca prawny w warszawskim biurze Rödl & Partner

Komentowany wyrok SN został wydany w oparciu o jedną z najistotniejszych i charakterystycznych zasad prawa pracy, tj. wzruszania skutków prawnych wadliwego rozwiązania stosunku pracy wyłącznie na żądanie pracownika – w drodze sądowej (tzw. zasada skuteczności jednostronnych czynności pracodawcy rozwiązujących stosunek pracy).

Zgodnie z art. 31 k.p. za pracodawcę będącego jednostką organizacyjną, także nieposiadającą osobowości prawnej, czynności w sprawach z zakresu prawa pracy dokonuje osoba lub organ zarządzający tą jednostką albo inna wyznaczona do tego osoba. W związku z tym w omawianej sprawie do dokonywania czynności z zakresu prawa praca w imieniu urzędu X jako pracodawcy uprawniony był niewątpliwie jego dyrektor generalny.

Wątpliwości powódki w zakresie jego upoważnienia budził nie sam fakt, że dyrektor generalny urzędu ma prawo podejmować czynności w zakresie prawa pracy lecz to, że dyrektor generalny urzędu X, nie będący członkiem korpusu służby cywilnej, w chwili złożenia jej wypowiedzenia umowy o pracę był zatrudniony w tym urzędzie już ponad 6 miesięcy. W tym dopatrywała się nieważności złożonego jej wypowiedzenia umowy o pracę na podstawie art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.

Zgodnie z art. 58 § 1 k.c. nieważnością dotknięte są czynności sprzeczne z ustawą albo mające na celu jej obejście. Nie sposób jednak stwierdzić, że dokonanie czynności prawnej, jaką jest wypowiedzenie umowy o pracę uregulowanej w kodeksie pracy, jest sprzeczna z ustawą.

Ponadto zgodnie z fundamentalną zasadą prawa pracy wzruszanie skutków prawnych wadliwego rozwiązania stosunku pracy możliwe jest wyłącznie na drodze sądowej, której uruchomienie następuje przez odwołanie się pracownika do sądu pracy (SN wyrok z 13 grudnia 1996 r., I PKN 41/96). Zasadę tę wyraża w szczególności art. 45 § 1 k.p.. Zgodnie z nim w razie ustalenia, że wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, sąd pracy – stosownie do żądania pracownika – orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu – o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowaniu.

W związku z tym ewentualną wadliwość wypowiedzenia umowy o pracę z tytułu braku umocowania osoby dokonującej w imieniu pracodawcy należy rozważać w kategorii naruszenia przepisów o wypowiadaniu umowy o pracę, o której mowa w art. 45 § 1 k.p. Daje ona podstawę do żądania przez pracownika uznania takiego wypowiedzenia za bezskutecznie względnie żądania przywrócenia do pracy albo odszkodowania.

Potwierdza to także stanowisko SN wyrażone w wyroku z 16 maja 1997 r., I PKN 170/97, zgodnie z którym wadliwość formalna lub materialna wypowiedzenia umowy o pracę nie skutkuje bezwzględną nieważnością czynności prawnej.

Na marginesie SN wskazał, że niewłaściwa reprezentacja pracodawcy jedynie wyjątkowo może skutkować sankcją nieważności, gdy rozwiązanie umowy o pracę nastąpiło niezgodnie z wolą pracodawcy i nie zostało przez niego potwierdzone (wyrok SN z 9 maja 2006 r., II PK 270/05).