Jak słusznie wskazał Wojewódzki Sąd Administracyjny ?w Kielcach w swoim wyroku ?z 27 maja 2010 r. (I SA/Ke 224/10), pojęcie firmanctwa zostało zdefiniowane w art. 55 § 1 kodeksu karnego skarbowego i art. 113 ordynacji podatkowej. Porównanie treści art. 1 § 1, art. 5 § 1 i art. 24 kodeksu karnego skarbowego wskazuje jednoznacznie na to, że popełnienia przestępstwa skarbowego dopuścić się może wyłącznie osoba fizyczna. Jedną z przesłanek odpowiedzialności jest bowiem wiek sprawcy. Gdy przepisy odnoszą się do osób prawnych, wynika to w sposób niewątpliwy z ich treści.

Dodatkowo przestępstwo firmanctwa może być popełnione wyłącznie przez podatnika prowadzącego działalność gospodarczą. Jak wskazał Sąd Najwyższy w swoim postanowieniu z 4 października 2012 r. (IV KK 222/12), pojęcie „działalność gospodarcza" użyte w art. 55 § 1 kodeksu karnego skarbowego należy rozumieć tak, jak to określono w art. 3 pkt 9 ordynacji podatkowej. Wobec tego działalnością gospodarczą będzie każda działalność zarobkowa w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, ?a także każda inna działalność zarobkowa, wykonywana we własnym imieniu i na własny lub cudzy rachunek. Przestępstwo prowadzenia działalności pod cudzym szyldem może zatem wystąpić w szeroko pojętym obrocie gospodarczym, w tym również w związku ?z prowadzeniem działalności w oparciu o przepisy ustawy ?o VAT, kodeksu spółek handlowych, prawa spółdzielczego, prawa bankowego, ustawy ?o działalności ubezpieczeniowej czy też ustawy o przedsiębiorstwach państwowych.

Możliwa łagodniejsza odpowiedzialność

W niektórych przypadkach sprawca przestępstwa firmanctwa może liczyć na łagodniejszą odpowiedzialność. Zgodnie bowiem z art. 55 par. 2 kodeksu karnego skarbowego jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie jest małej wartości, sprawca podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych. Zgodnie zaś z art. 53 § 14 kodeksu karnego skarbowego mała wartość to taka, która w czasie popełnienia czynu zabronionego nie przekracza dwustukrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia. Jak wspomnieliśmy powyżej obecnie minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 1680 zł. W praktyce zatem obecnie kwota podatku narażonego na uszczuplenie będzie małej wartości, gdy nie będzie przekraczała 336 tys. zł.

W niektórych przypadkach sprawca może zostać ukarany za wykroczenie skarbowe. Wykroczenie skarbowe określone w art. 55 § 3 kodeksu karnego skarbowego będzie polegało na posłużeniu się przez podatnika cudzym imieniem, nazwiskiem, nazwą lub firmą w celu zatajenia prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub rzeczywistych jej rozmiarów ?i narażeniu przez to Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego na uszczuplenie podatku. Granicę między przestępstwami skarbowymi określonymi w art. 55 § 1 i 2 kks a wykroczeniem stanowi kwota podatku narażonego na uszczuplenie, która nie może być większa niż pięciokrotna wysokość minimalnego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia. W praktyce zatem obecnie kwota ta nie może przekroczyć 8400 zł.

—a.j.

podstawa prawna: Ustawa z 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (t.j. DzU z 2013 r., poz. 186 ze zm.)

Działania urzędu skarbowego

Jeżeli urząd skarbowy nabierze podejrzeń, że dana osoba dopuściła się przestępstwa firmanctwa, to w pierwszej kolejności przeprowadzi postępowanie podatkowe lub kontrolne. Po jego zakończeniu wyda decyzję określającą należny podatek, a dochód opodatkuje według obowiązujących stawek. To jednak niejedyna dolegliwość, jaka czeka firmanta. Jego sprawa stanie się ponadto przedmiotem postępowania karnego skarbowego. Za taki czyn dodatkowo sprawca może zostać ukarany karą grzywny do 720 stawek dziennych, karą pozbawienia wolności do trzech lat albo oboma tymi karami łącznie.

Grożą nie tylko surowe kary

W sytuacji skazania za przestępstwo firmanctwa sąd może ukarać sprawcę karą grzywny do 720 stawek dziennych, karą pozbawienia wolności do trzech lat albo oboma tymi karami łącznie. Poza tym sąd – tytułem środka karnego – może orzec także zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej, na co wyraźnie zezwala art. 34 § 2 kodeksu karnego skarbowego. Zakaz ten orzekany jest ?w latach – od roku do pięciu lat. Dodatkowo – zgodnie z art. 30 § 2 kodeksu karnego skarbowego – sąd może również orzec środek karny w postaci przepadku przedmiotów. W uzasadnionych wypadkach sąd może też podać wyrok do publicznej wiadomości (art. 35 kodeksu karnego skarbowego).

Jaka odpowiedzialność

W przypadku popełnienia przestępstwa firmanctwa najczęściej przestępczych zachowań dopuszczają się dwie osoby – firmant ?i firmujący. Obie one poniosą odpowiedzialność za wywołanie sytuacji niezgodnej z prawem. Firmant zostanie ukarany za zatajenie faktu prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub rzeczywistych rozmiarów tej działalności, a firmujący za dopuszczenie ?do posługiwania się jej imieniem i nazwiskiem, nazwą lub firmą. Warunkiem jest jednak, aby obie strony, tzn. firmant i firmujący, miały świadomość, że współdziałają w popełnieniu przestępstwa. Może się bowiem zdarzyć, że firmant sam, bez wiedzy i zgody innej osoby albo podmiotu, posłuży się jej nazwiskiem lub firmą. Wówczas odpowiedzialność karną poniesie tylko firmant.

Jeżeli firmujący miał świadomość, że współdziała w popełnieniu przestępstwa, to powinien się on liczyć także z ryzykiem odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe powstałe w czasie prowadzenia działalności pod jego szyldem. Zgodnie bowiem z art. 113 Ordynacji podatkowej  jeżeli podatnik, za zgodą innej osoby, w celu zatajenia prowadzenia działalności gospodarczej lub rzeczywistych rozmiarów tej działalności posługuje się lub posługiwał się imieniem i nazwiskiem, nazwą lub firmą tej osoby, osoba ta ponosi solidarną odpowiedzialność ?z podatnikiem całym swoim majątkiem za zaległości podatkowe powstałe podczas prowadzenia tej działalności. Odpowiedzialności tej nie musi się jedynie obawiać ten, kto o wykorzystywaniu swojego nazwiska lub firmy nie wiedział.