Spółka cywilna cieszy się wśród przedsiębiorców dużą popularnością. Bardzo często uważają oni, że łatwo ją założyć i prowadzić. Rzadko jednak zdają sobie sprawę z negatywnych konsekwencji tej spółki. Dzieje się tak np. w sytuacji konieczności pokrycia jej długów.
Tylko zobowiązanie
Spółka cywilna jest umową cywilnoprawną o charakterze podobnym np. do umowy o dzieło czy sprzedaży. Nie jest natomiast przedsiębiorcą. To jej wspólnicy są przedsiębiorcami. Prowadząc razem biznes, chcą oni osiągnąć wspólny cel gospodarczy opisany w zawartej umowie. Każdy ze wspólników posiada odrębny wpis do CEIDG, ale numer REGON oraz NIP otrzymuje spółka.
Sama spółka nie ma zdolności prawnej ani zdolności do czynności prawnych. To wspólnicy są podmiotami działającymi za spółkę, np. poprzez zawieranie umów z kontrahentami czy występowanie przed sądami.
Co zawiera umowa
Podstawą działania spółki cywilnej jest umowa. Przepisy kodeksu cywilnego nie przewidują dla niej szczególnej formy. Powinna być ona jednak stwierdzona pismem, głównie dla celów dowodowych. W razie ewentualnych nieporozumień ze wspólnikami łatwiej wówczas udowodnić swoją rację lub rozstrzygnąć spór.
W umowie powinno się przede wszystkim wskazać wspólników, określić cel gospodarczy, jaki chcą oni osiągnąć, rodzaj działalności, która ma być prowadzona, a także rodzaj i wartość wniesionych wkładów, a więc czy są to pieniądze, rzeczy, prawa, a może usługi. Jeśli odpowiedni zapis nie znajdzie się w umowie, domniemywa się, że wkłady wspólników mają jednakową wartość.
Dodatkowo już na etapie sporządzania umowy spółki warto pomyśleć nad zakresem umocowania wspólników do reprezentacji spółki. Może to być jeden lub kilku wspólników albo wskazana przez nich osoba trzecia. Jeśli wspólnicy nic na ten temat nie postanowią, to będzie miał zastosowanie art. 866 kodeksu cywilnego. Zgodnie z nim każdy ze wspólników jest upoważniony do reprezentowania spółki w takich granicach, w jakich jest umocowany do prowadzenia jej spraw.
PRZYKŁAD
Uczestnikami w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego są wspólnicy spółki cywilnej, których udział w postępowaniu traktowany jest jako wspólne ubieganie się o udzielenie zamówienia w rozumieniu art. 23 ust. 1 prawa zamówień publicznych. Zgodnie z art. 23 ust. 2 tej ustawy wykonawcy wspólnie ubiegający się o uzyskanie zamówienia publicznego ustanawiają pełnomocnika do reprezentowania ich w postępowaniu o udzielenie zamówienia albo reprezentowania w postępowaniu i zawarcia umowy w sprawie zamówienia publicznego.
W konsekwencji obowiązkiem wspólników spółki cywilnej jest ustanowienie pełnomocnika do reprezentowania w postępowaniu o udzielenie zamówienia albo reprezentowania w postępowaniu o udzielenie zamówienia i zawarcia umowy w sprawie zamówienia publicznego. Jednak fakt udzielenia pełnomocnictwa nie musi wynikać z dokumentu o nazwie pełnomocnictwo.
Takie umocowanie może być zawarte również w innym dokumencie. W opinii Urzędu Zamówień Publicznych umowa spółki cywilnej wskazująca jednego ze wspólników jako umocowanego do reprezentacji może być uznana za udzielenie pełnomocnictwa spełniającego wymagania art. 23 prawa zamówień publicznych.
Umowa powinna też wskazywać uczestnictwo wspólników w zyskach i stratach. Jeśli strony nie wskażą, na jakich zasadach będzie się ono odbywało, to będzie się domniemywało, że wspólnicy mają równy udział zarówno w zyskach, jak i stratach, i to bez względu na rodzaj i wartość wniesionego wkładu. Warto przy tym pamiętać, że wspólnik może żądać podziału i wypłaty zysków dopiero po rozwiązaniu spółki. Przepisy wprowadzają jednak odstępstwo od tej zasady. Jeśli spółka została zawarta na czas dłuższy, wspólnicy mogą żądać podziału i wypłaty zysków z końcem każdego roku obrachunkowego.
Ważne!
Już na etapie zawierania umowy spółki warto wskazać czas jej trwania (może być oznaczony lub nieoznaczony), a także sposób rozwiązania umowy i zasady podziału majątku z tym związane.
Zgodnie z art. 1a pkt 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych umowa spółki podlega opodatkowaniu i obowiązek powstaje w chwili podpisania umowy. Za podatek wspólnicy odpowiadają solidarnie. Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 9 tej ustawy stawka podatku wynosi 0,5 proc. od wartości wkładów.
Po zawarciu umowy każdy wspólnik jest uprawniony i zobowiązany do prowadzenia spraw spółki. Może też bez uprzedniej uchwały wspólników prowadzić sprawy, które nie przekraczają zakresu zwykłych czynności spółki. Jeżeli jednak przed zakończeniem takiej sprawy chociażby jeden z pozostałych wspólników sprzeciwi się jej prowadzeniu, potrzebna jest uchwała wspólników. Każdy wspólnik może jednak bez uprzedniej uchwały udziałowców wykonać czynność nagłą, której zaniechanie mogłoby narazić spółkę na niepowetowane straty.
Rozstrzygając, czy dana czynność należy do zwykłych czynności, zawsze trzeba brać pod uwagę uwarunkowania panujące w konkretnej spółce i zakres jej działania. Jeżeli np. miesięczne obroty w spółce wynoszą setki tysięcy złotych, to zawarcie umowy na kilka tysięcy złotych będzie należało do zwykłych czynności. Jeżeli natomiast spółka ma miesięczne obroty np. na poziomie 10 tys. zł, to zawarcie takiej umowy będzie już przekraczało zakres zwykłych czynności spółki.
W każdym przypadku, dokonując określonych czynności, wspólnicy nie działają we własnym imieniu, lecz w interesie pozostałych wspólników. Dla kontrahentów spółki nie mają zatem znaczenia wewnętrzne ustalenia w tym zakresie poczynione między wspólnikami.
Odpowiedzialność solidarna
Prowadzenie biznesu często wiąże się nie tylko z pobieraniem z tego tytułu określonych pożytków i korzyści finansowych, ale także z koniecznością regulowania długów, jakie w związku z nią powstały. Decydując się na prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki cywilnej, warto pamiętać, że wspólnicy są za jej zobowiązania odpowiedzialni solidarnie, całym swoim majątkiem osobistym, razem ze spółką i pozostałymi wspólnikami.
Ważne!
Cały majątek wspólnika jest przez czas trwania spółki zagrożony niebezpieczeństwem egzekucji. Wierzyciel może według swojego uznania, zażądać spłaty zobowiązań od jednego, kilku lub każdego ze wspólników.
Za zobowiązania spółki nie odpowiada natomiast były wspólnik spółki cywilnej, pod warunkiem że powstały one po jego z niej wystąpieniu. Z kolei nowy udziałowiec nie będzie odpowiadał za zobowiązania powstałe przed jego wstąpieniem do takiej spółki. W tym drugim przypadku wspólnik będzie jednak odpowiadał na zewnątrz, np. przed kontrahentami spółki, solidarnie z pozostałymi wspólnikami.
Okoliczność, że wspólnik zaspokoił dług powstały w okresie, gdy nie był udziałowcem spółki, będzie miała znaczenie tylko przy rozliczeniach ze wspólnikami, którzy pozostawali w spółce w czasie powstania zobowiązania. Udziałowiec taki będzie mógł się od nich domagać zaspokojenia w takiej wysokości, w jakiej sam pokrył dług spółki.
PRZYKŁAD
Jeden z kontrahentów spółki wytoczył byłemu wspólnikowi sprawę o zapłatę całej należności, jaka przysługiwała mu względem spółki. Będzie on musiał zapłacić, chociaż nie jest już wspólnikiem, a potem wystąpić o zwrot odpowiednich kwot do współdłużników (byłych wspólników).
Podstawą funkcjonowania spółki cywilnej jest bowiem solidarna odpowiedzialność za jej zobowiązania, która dotyczy wszystkich długów powstałych w czasie istnienia spółki, choćby nawet były one dochodzone po jej unicestwieniu.
Sprawny pracownicze
Pomimo że spółka cywilna nie ma zdolności prawnej ani zdolności do czynności prawnych, to jednak może być ona pracodawcą. W konsekwencji to spółka, a nie jej wspólnicy, może podpisywać umowy, pozywać i być pozywana w sprawach pracowniczych.
Taki pogląd wynika z art. 3 kodeksu pracy, zgodnie z którym pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników.
Takie też stanowisko prezentuje w tej kwestii Sąd Najwyższy, który m.in. w wyroku z 6 lutego 1997 r. (sygn. I PKN 77/96) uznał, że spółka cywilna mimo że nie posiada osobowości prawnej może być zakładem pracy w rozumieniu art. 3 kodeksu pracy.
Kto płaci podatki
Ze względu na to, że spółka cywilna nie jest przedsiębiorcą i nie posiada ani osobowości prawnej, ani zdolności prawnej, a zatem nie jest samodzielnym podmiotem prawnym, to podatkiem dochodowym opodatkowani są poszczególni jej wspólnicy, a nie sama spółka. Każdy ze wspólników ma zatem obowiązek opłacania podatku za siebie.
UMOWA SPÓŁKI CYWILNEJ
Dnia 10 września 2012 r. w Warszawie pomiędzy:
1. Janem Nowakiem zamieszkałym w Warszawie przy ul. Ludnej 128N m. 46
2. Mikołajem Kłosem zamieszkałym w Warszawie
przy ul. Wiktorskiej 131 m. 10
została umowa o następującej treści:
§ 1
Wspólnicy zgodnie oświadczają, że we wspólnym celu gospodarczym, o którym mowa w § 2 niniejszej umowy, zawiązują spółkę cywilną stosownie do postanowień art. 860–875 kodeksu cywilnego.
§ 2
Spółka ma na celu prowadzenie sklepu meblowego w Warszawie przy ul. Marszałkowskiej 36.
§ 3
Spółka zostaje zawarta na czas nieokreślony.
§ 4
Wspólnicy wnoszą do spółki następujące wkłady:
1. Jan Nowak: nieruchomość położną w Warszawie przy ul. Marszałkowskiej 36 o powierzchni 100 mkw. Łączny jego wkład strony oceniają zgodnie na kwotę 1 mln zł
2. Mikołaj Kłos: kwotę w gotówce 1 mln zł.
Zgodnie z powyższym udział
1. Jana Nowaka wynosi 50 proc.
2. Mikołaja Kłosa wynosi 50 proc.
§ 5
Prowadzenie spraw spółki wspólnicy wykonywać będą łącznie w taki sposób, iż wiązać ich będą oświadczenia złożone osobom trzecim w obecności wszystkich wspólników razem. Każdy z nich jest jednak uprawniony do przyjmowania oświadczeń woli pochodzących od osób trzecich. Każdy wspólnik jest także uprawniony i zobowiązany do samodzielnego prowadzenia spraw nieprzekraczających zakresu zwykłych czynności spółki.
Jeśli jednak któryś ze wspólników sprzeciwi się prowadzeniu danej sprawy, potrzebna jest uchwała wspólników. Zobowiązania majątkowe przewyższające kwotę odpowiadającą pięciokrotnej średniej płacy w gospodarce narodowej nie należą do zakresu zwykłych czynności spółki.
§ 6
Decyzje wspólników zapadają w formie uchwał podejmowanych jednomyślnie, ponieważ inaczej nie wiążą wspólnika niegłosującego lub głosującego przeciwko uchwale ani w stosunkach zewnętrznych, ani wewnętrznych spółki do osób trzecich.
§ 7
Rok obrotowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym.
§ 8
Za zobowiązania spółki wobec osób trzecich wspólnicy odpowiadają całym majątkiem spółki, a jeśli ten okaże się niewystarczający, każdy ze wspólników odpowiadać będzie ponadto osobiście.
§ 9
W zyskach i stratach spółki wspólnicy uczestniczą proporcjonalnie do posiadanych udziałów.
§ 10
Zysk wspólnicy będę dzielić na podstawie jednomyślnej uchwały, pod warunkiem jednak, że zysk do podziału będzie przeznaczony jako zysk netto po odliczeniu 50 proc., które będą przeznaczone na kapitał obrotowy.
§ 11
Rozporządzanie przez wspólnika udziałem tak w części, jak i w całości bez zgody pozostałych wspólników jest w stosunkach między nimi jak i do spółki prawnie bezskuteczne. Zastrzeżenie to dotyczy również zbycia praw wchodzących w skład wspólnego majątku wspólników.
§ 12
Przystąpienie nowego wspólnika do spółki wymaga zgody pozostałych wspólników i dokonania zmiany umowy spółki na piśmie.
§ 13
Każdy ze wspólników może wystąpić ze spółki poprzez wypowiedzenie swojego udziału na pół roku przed końcem roku kalendarzowego. Z ważnych powodów wypowiedzenie udziału może nastąpić bez zachowania terminu wypowiedzenia.
§ 14
Rozwiązanie spółki następuje wskutek:
1. podjęcia jednomyślnej uchwały w sprawie rozwiązania spółki,
2. wypowiedzenia jednego ze wspólników,
3. orzeczenia sądowego.
§ 15
W przypadku rozwiązania spółki nastąpi jej likwidacja, którą przeprowadzą wspólnicy łącznie, chyba że rozwiązanie spółki nastąpiło przez wypowiedzenie umowy spółki. Nie mogą być likwidatorami spadkobiercy zmarłego wspólnika.
Po zaspokojeniu zobowiązań spółki wspólnicy (likwidatorzy) rozdzielają między siebie spieniężony majątek spółki, z tym że w pierwszej kolejności zwraca się wspólnikom ich wkłady, a pozostałą część wspólnego majątku dzieli się między wspólników w takim stosunku, w jakim uczestniczyli w zyskach spółki.
§ 16
Od chwili rozwiązania spółki do wspólnego majątku wspólników mają zastosowanie odpowiednie przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych (art. 199–205 kodeksu cywilnego).
§ 17
W sprawach nieuregulowanych niniejszą umową mają zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego, a szczególnie art. 860–875.
§ 18
Wszelkie zmiany, uzupełnienia, jak również wypowiedzenie niniejszej umowy winny być dokonane w formie pisemnej pod rygorem nieważności.
§ 19
Koszty związane ze sporządzeniem niniejszej umowy ponoszą wspólnicy solidarnie.
§ 20
Spory, które mogą wyniknąć z niniejszej umowy, będą rozstrzygane przez przedmiotowo i miejscowo właściwy sąd.
Własnoręczne podpisy stron
1. .............................................. 2. ..............................................
Podstawa prawna
- Art. 860–875 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (DzU nr 16, poz. 93 ze zm.)