Nowelizacja ustawy z 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (tekst jedn. DzU z 2011 r. nr 264, poz. 1573, dalej ustawa) wdrażająca dyrektywę Rady 2009/50/WE

w sprawie warunków wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich w celu podjęcia pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji weszła w życie 11 czerwca 2012 r. Stało się to niemal dokładnie rok po upływie terminu wyznaczonego przez Unię Europejską do jej przyjęcia.

Co to za dokument

Dyrektywa, zwana potocznie dyrektywą dotyczącą niebieskiej karty UE, reguluje zasady zatrudniania wykwalifikowanych cudzoziemców, mechanizmy dotyczące ich pobytu na terenie UE oraz określa zasady dotyczące opuszczania terytorium UE przez takie osoby.

Niebieska karta UE to dokument zezwalający cudzoziemcowi na wjazd do UE oraz uprawniający go do zamieszkania na czas oznaczony. Przez cudzoziemca należy rozumieć każdą osobę, która nie ma obywatelstwa polskiego, z wyłączeniem obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) oraz państw stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej.

Celem dyrektywy oraz wdrażającej ją ustawy jest ułatwienie zatrudnienia na podstawie stosunku pracy oraz możliwości legalnego pobytu cudzoziemców, którzy mają szczególne kompetencje potwierdzone wysokimi kwalifikacjami.

Z uproszczoną procedurą

Mają oni prawo skorzystać z uproszczonej procedury wydawania zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony powyżej trzech miesięcy.

Ustawa nie wylicza profesji, wobec których będzie się stosować szczególną procedurę. Tu trzeba kierować się definicjami ustawowymi. Stąd uproszczonej metody wolno użyć wobec cudzoziemców, którzy łącznie spełniają następujące warunki:

- zawarli umowę o pracę bądź przyjęli ofertę zatrudnienia na przynajmniej rok w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji, który należy rozumieć jako profesję, w której potrzebne są wyższe kwalifikacje zawodowe. Te ostatnie potwierdza dyplom ukończenia studiów wyższych bądź przynajmniej pięcioletnia praktyka zawodowa, która jest niezbędna do wykonywania pracy określonej w umowie bądź ofercie pracy,

- spełniają wymogi wykonywania pracy w zawodzie regulowanym, jeżeli takiego zawodu dotyczy praca,

- mają wyższe kwalifikacje zawodowe,

- mają ubezpieczenie zdrowotne,

- dysponują zgodą właściwego organu na wykonywanie pracy w danym zawodzie bądź na zajmowanie określonego stanowiska, jeżeli takiego pozwolenia wymagają przepisy.

Ponadto ten, kto chce zatrudnić wykwalifikowanego cudzoziemca, musi wykazać, że nie ma możliwości zaspokojenia swoich potrzeb kadrowych na lokalnym rynku pracy. Dowiaduje się o tym od właściwego starosty.

Procedura udzielenia informacji oraz jej pominięcia jest dokładnie taka sama jak przy ubieganiu się o standardowe zezwolenie na pracę cudzoziemca. Uzyskaną od starosty informację przyszły szef przekazuje obcokrajowcowi, aby ten mógł ją dołączyć do wniosku o zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony.

To nie jest standardowe zezwolenie

To, co odróżnia sytuację cudzoziemców w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji od procedury uzyskania standardowego zezwolenia na pracę, to m.in. przerzucenie na cudzoziemca części obowiązków administracyjnych związanych z legalnym pobytem i zatrudnieniem. To on sam wnioskuje o zezwolenie na zamieszkanie na czas określony, a pracodawca, jeśli to konieczne, występuje tylko o informację do starosty.

Zatrudniając cudzoziemca na podstawie umowy o pracę i zezwolenia na pracę w zwykłej procedurze, należy mu zapewnić co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę (obecnie 1500 zł brutto, a w 2013 r. 1600 zł brutto). Natomiast przy przyjęciu do pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji w zakresie uproszczonej procedury pracodawca nie może zapłacić mniej niż 150 proc. średniego rocznego wynagrodzenia brutto w Polsce obliczanego na podstawie komunikatów prezesa GUS. Obecnie jest to 5099,25 zł miesięcznie.

Różnica w minimalnych progach pensji jest zatem znacząca. Ustawodawca nie zdecydował się wprowadzić obniżonego poziomu (120 proc. średniego wynagrodzenia) wobec zawodów szczególnie poszukiwanych, choć dopuszczała to dyrektywa Rady 2009/50/WE.

Jakie zalety

Oprócz wyższego wynagrodzenia cudzoziemiec korzysta z prawa pobytu na terytorium Polski na podstawie zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony. Zezwolenie musi być wydane na okres dłuższy o trzy miesiące od długości zawartej z nim umowy o pracę. Dodatkowy okres pozwala znaleźć nowego pracodawcę po rozwiązaniu pierwotnej umowy, a ponadto zakończyć bieżące sprawy i opuścić Polskę, zanim pobyt przestanie być legalny.

Ponadto atutem jest możliwość przeniesienia się do innego państwa UE po 18 miesiącach legalnego pobytu w poprzednim państwie członkowskim na podstawie niebieskiej karty UE. Pod warunkiem, że celem przenosin do drugiego państwa UE jest wykonywanie pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji. Cudzoziemiec powinien złożyć wniosek o zezwolenie na zamieszkanie na czas określony w ciągu miesiąca od przybycia do drugiego państwa członkowskiego. Zanim jednak otrzyma taką zgodę, może swobodnie podróżować do tego kraju i w nim pozostawać.

Ponadto jeżeli cudzoziemiec przebywał w Polsce na podstawie niebieskiej karty UE przez dłużej niż dwa lata, nie musi wnioskować o zmianę zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony, jeżeli zmieniły się warunki zatrudnienia określone w zezwoleniu. Cudzoziemiec musi jedynie poinformować o tym wojewodę. Do warunków zatrudnienia, które mogą ulec modyfikacji, należy zaliczyć podmiot zatrudniający, stanowisko czy wysokość wynagrodzenia. Pozwala to cudzoziemcowi na większą swobodę i czyni z niebieskiej karty UE pierwotnie wydanej w celu pracy u konkretnego pracodawcy instrument pozwalający samodzielnie kształtować warunki zatrudnienia. Oczywiście do upływu okresu ważności zezwolenia na zamieszkanie na czas określony.

Będę rezydentem

Przebywanie na terytorium UE na podstawie niebieskiej karty UE jest istotne również z racji ubiegania się o status rezydenta długoterminowego UE. Trzyletni legalny nieprzerwany pobyt na niebieskiej karcie UE w pierwszym kraju UE można zaliczyć do wymaganego pięcioletniego okresu legalnego przebywania na terenie docelowego państwa UE wydającego decyzję w sprawie uzyskania statusu rezydenta długoterminowego.

Zgodnie z pkt 2 preambuły dyrektywy Rady 2003/109/WE dotyczącej statusu obywateli państw trzecich będących rezydentami długoterminowymi „osoba, która zamieszkiwała legalnie na terytorium państwa członkowskiego przez określony czas i która posiada zezwolenie na pobyt długoterminowy, powinna uzyskać w tym państwie członkowskim zestaw jednolitych praw, jak najbardziej zbliżonych do praw przyznanych obywatelom Unii Europejskiej".

Zatem rezydent długoterminowy korzysta z równego traktowania z obywatelami danego państwa pod względem m.in. dostępu do zatrudnienia i prowadzenia działalności gospodarczej, edukacji i kształcenia zawodowego, zabezpieczenia społecznego, ulg podatkowych, wolności zrzeszania się i zgromadzeń czy swobodnego dostępu do całego terytorium danego państwa członkowskiego.

Co więcej, może podróżować do innych krajów UE i przebywać w nich do trzech miesięcy. Zaliczenie trzyletniego legalnego pobytu w innym kraju członkowskim na niebieskiej karcie do uzyskania statusu rezydenta długoterminowego UE w Polsce to korzystne rozwiązanie dla wykwalifikowanego cudzoziemca, który chciałby pozostać w Polsce i UE.

Aleksandra Minkowicz-Flanek radca prawny  kieruje zespołem prawa pracy  w kancelarii Salans

Justyna Bocian prawnik w zespole prawa pracy  w kancelarii Salans