Przy opracowywaniu regulaminów konieczne jest przestrzeganie przepisów prawa cywilnego określających rodzaje postanowień uznawanych za niedozwolone. Ważnym obowiązkiem organizatora imprezy masowej, wynikającym z 20 marca 2009 r. z ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych, jest opracowanie regulaminu obiektu (terenu) oraz regulaminu imprezy masowej zawierającego warunki uczestnictwa i zasady zachowania się osób w niej uczestniczących.
W praktyce zdarza się, że regulamin obiektu i regulamin imprezy opracowywane są przez dwa odrębne podmioty. Regulamin obiektu to dokument opracowywany przez właściciela, posiadacza lub zarządzającego obiektem, który nie musi być jednocześnie podmiotem odpowiedzialnym za organizację imprezy masowej, a jedynie udostępnia obiekt. Kluby sportowe, które przy organizacji rozgrywek korzystają w większości z obiektów udostępnianych przez władze samorządowe, szczególną uwagę powinny zatem poświęcić przygotowaniu regulaminu imprezy.
Duża dowolność
Ustawodawca nie wskazał minimalnego zakresu postanowień, które w regulaminie imprezy masowej powinny się znaleźć. Będą to niewątpliwie postanowienia głównie o charakterze porządkowym odnoszące się do uczestników imprezy masowej, do ich obowiązków i uprawnień w trakcie trwania takiej imprezy. Mogą dotyczyć również aspektów organizacji imprezy, wskazując sposób nabywania biletów, możliwość ich zwrotu czy możliwość zmiany przez organizatora podstawowych warunków organizacji imprezy (takich jak jej godzina, miejsce, czas trwania). W większości jednak postanowienia regulaminów będą stanowić wdrożenie przepisów w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa imprezy masowej.
Niedozwolone postanowienia
Regulamin imprezy sportowej jest w świetle prawa uznawany za umowę, którą kibic zawiera w chwili zakupu biletu. Nabywając bilet, kupujący akceptuje warunki regulaminu i zobowiązuje się do stosowania się do jego przepisów. W związku z tym, że warunki regulaminu nie są indywidualnie uzgadniane z kibicem, ten zaś może jedynie iść na wydarzenie sportowe i zgodzić się na treść regulaminu albo zrezygnować z imprezy, regulaminy są wzorcem umowy, z którym przepisy prawa wiążą szczególne konsekwencje.
Jeśli bowiem regulamin zawiera tzw. niedozwolone postanowienia umowne, czyli postanowienia, które kształtują prawa i obowiązki kibica w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, takie postanowienia nie wiążą go. Innymi słowy, konsument nie jest zobowiązany do przestrzegania przepisów tego typu.
Najcięższe naruszenia
Kodeks cywilny zawiera przykładowe wyliczenie niedozwolonych klauzul umownych (tzw. klauzul abuzywnych), które w regulaminach imprez masowych znaleźć się nie mogą. Wyliczenie to nie ma charakteru wyczerpującego, a wymienia jedynie „najcięższe” naruszenia. Ponadto, zgodnie z art. 385 § 2 kodeksu cywilnego, wszelkie zawarte w regulaminie postanowienia powinny być sformułowane w sposób jednoznaczny, a jednocześnie zrozumiały. Powszechnie przyjmuje się, że jednoznaczne postanowienia to takie, które sprawiają, iż uczestnik imprezy masowej nie ma wątpliwości, jakie ciążą na nim obowiązki oraz jakie przysługują mu uprawnienia.
Dla przeciętnego odbiorcy
Przy czym warto zauważyć, że to, czy postanowienia są jednoznaczne i zrozumiałe, należy oceniać z perspektywy przeciętnego odbiorcy, a nie prawnika-profesjonalisty. To szczególnie istotne, bowiem przepisy wprowadzają zasadę, zgodnie z którą to organizator imprezy poniesie negatywne konsekwencje związane z nieprecyzyjnym sformułowaniem postanowienia regulaminu. Zasada ta stanowi, że wszelkie postanowienia niejednoznaczne tłumaczy się na korzyść konsumenta.
Jeśli zatem konsument stwierdzi, że regulamin imprezy masowej zawiera postanowienia, które mogą być klauzulami abuzywnymi, może wnieść powództwo o uznanie postanowień tego wzorca umowy za niedozwolone. Z takim samym pozwem może wystąpić prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, a także organizacja społeczna, której statutowym celem jest ochrona interesów konsumentów.
Korzystając ze swoich uprawnień, prezes UOKiK w ostatnich miesiącach wszczęła postępowanie przeciwko UEFA, a następnie zaskarżyła do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 25 postanowień warunków sprzedaży biletów na mecze Euro 2012. Pod koniec czerwca br. Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydał wyrok uznający 19 z tych postanowień za klauzule niedozwolone i nakazał wpisanie ich do rejestru postanowień niedozwolonych.
Kara finansowa
Gdy po wpisaniu do rejestru klauzul niedozwolonych zakwestionowane postanowienia są w dalszym ciągu stosowane, prezes UOKiK może również stwierdzić istnienie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.
W takim wypadku sankcja może być dla klubu sportowego zdecydowanie bardziej dolegliwa, poza nakazaniem zaprzestania stosowania zakwestionowanych postanowień prezes UOKiK może bowiem nałożyć na przedsiębiorcę karę w wysokości do 10 procent przychodu osiągniętego w roku poprzedzającym nałożenie kary.
Jawność dokumentu
Równie ważne jak opracowanie regulaminu imprezy masowej jest jego udostępnienie. Osoby uczestniczące w imprezie masowej są zobowiązane zachowywać się w sposób niezagrażający bezpieczeństwu innych osób, a w szczególności przestrzegać regulaminu obiektu i regulaminu imprezy. W celu zapewnienia przestrzegania tych regulaminów obecne w trakcie imprezy służby porządkowe mogą wydawać polecenia jej uczestnikom, a w przypadku niewykonania tych poleceń mogą nawet nakazać opuszczenie imprezy.
W związku z tym udostępnienie regulaminu staje się kluczowe zarówno dla uczestników, jak i organizatorów, którzy chcą wykorzystać przysługujące im uprawnienia związane z egzekwowaniem przestrzegania regulaminu imprezy. Wybór sposobu udostępnienia regulaminu pozostawiony jest organizatorowi, dokument ten może zostać udostępniony na stronie internetowej organizatora imprezy, w jego siedzibie lub na tablicy przy wejściu na teren, gdzie impreza się odbywa. Należy jednak pamiętać, że musi być udostępniony w taki sposób, aby każdy z uczestników imprezy masowej mógł swobodnie zapoznać się z jego treścią.
Wobec ostatnich praktyk prezesa UOKiK istotne jest, aby organizatorzy imprez masowych, przygotowując regulaminy, zwracali uwagę na to, w jaki sposób kształtują prawa i obowiązki przyszłych uczestników imprezy. Dogłębna analiza postanowień regulaminów pozwoli na uniknięcie w przyszłości negatywnych konsekwencji i wyeliminowanie z nich niedozwolonych klauzul umownych, naruszających zbiorowe interesy konsumentów.
Joanna Przybył prawnik, DLA Piper
Komentuje Joanna Przybył prawnik, DLA Piper
Dotychczasowa praktyka pokazuje, że prezes UOKiK podejmuje aktywne działania mające na celu stwierdzenie istnienia niedozwolonych klauzul w odniesieniu do organizatorów imprezy masowej.
Na podstawie uprawnień przyznanych mu w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów dokonał rewizji regulaminów stosowanych przez organizatorów imprez masowych. W raporcie, który powstał w wyniku tego przeglądu, wskazano błędy popełniane przede wszystkim przez organizatorów koncertów. Jednak organizacja imprez sportowych również pozostaje w sferze zainteresowań prezesa UOKiK.
Na początku bieżącego roku prezes UOKiK wszczął postępowanie przeciwko klubowi piłkarskiemu Legia Warszawa po informacjach uzyskanych od kibiców. Wątpliwości dotyczą przede wszystkim postanowienia przewidującego, że klub nie zwraca pieniędzy za niewykorzystaną imprezę kibicom posiadającym karnety w przypadku odwołania imprezy na skutek na przykład decyzji administracyjnej.
Malwina Bonder prawnik, DLA Piper
Komentuje Malwina Bonder prawnik, DLA Piper
Sprawy o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolony rozpatruje Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Sąd przeprowadza rozprawę w celu stwierdzenia, czy kwestionowane przez powoda postanowienie umowne rzeczywiście kształtuje prawa i obowiązki konsumentów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy.
Jeśli twierdzenia powoda są zasadne, sąd wyda wyrok stwierdzający, iż zaskarżone postanowienie jest niedozwolone, i zarządzi wpisanie go do „Rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone” prowadzonego przez prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Sąd postanowi również o opublikowaniu wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym na koszt pozwanego. Jeśli postanowienie zostanie wpisane do rejestru, pozwany nie może stosować zakwestionowanej klauzuli w swoim regulaminie. Wpis danego postanowienia do rejestru nie jest jednak wiążący dla pozostałych podmiotów.
Innymi słowy, uznanie konkretnego postanowienia za niedozwolone i wpisanie go do rejestru nie jest równoznaczne z tym, że inne regulaminy nie mogą zawierać podobnych postanowień. Każdy przypadek stosowania postanowień niedozwolonych jest bowiem rozpatrywany indywidualnie, biorąc pod uwagę ogół okoliczności kształtujących prawa i obowiązki konsumentów.
