Takiej osobie szef może wypowiedzieć umowę o pracę tylko w określonych przepisami przypadkach. Pierwszy to ogłoszenie upadłości przedsiębiorstwa. W drugim ochrona zmniejsza się, gdy pracodawca zastosuje wypowiedzenie zmieniające, jeśli może użyć ustawy o tzw. zwolnieniach grupowych.

Zgodnie z art. 39 kodeksu pracy ten, komu brakują nie więcej niż cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, korzysta z ochrony przedemerytalnej. Jeśli okres zatrudnienia umożliwia tej osobie uzyskanie prawa do emerytury, szef nie może wypowiedzieć umowy o pracę. Dotyczy to jednak tylko pracownika, który po tych czterech latach spełniać będzie wszystkie wymogi konieczne do tego, aby uzyskać uprawnienia emerytalne. Oprócz odpowiedniego wieku (tzw. emerytalnego) będzie miał też wymagany okres zatrudnienia.

Wcześniejsze świadczenie

Na razie powszechny wiek emerytalny dla kobiet wynosi w Polsce 60 lat i 65 dla mężczyzn. Dla niektórych grup pracowników ustalono go niżej. Dotyczy to m.in. zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (np. górnicy). Obniżony jest dla tych pracowników „normalnym” wiekiem emerytalnym. Oznacza to ochronę przedemerytalną przez cztery lata, przed osiągnięciem wieku emerytalnego właściwego dla ich grupy zawodowej.

Obniżonego wieku emerytalnego nie należy jednak mylić z wcześniejszą emeryturą. Prawo do niej mają kobiety w wieku 55 lat i mężczyźni w wieku 60 lat urodzeni przed 1 stycznia 1949, spełniający dodatkowe warunki określone w ustawie z 17 grudnia 1998 o emeryturach i rentach z FUS (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.).

Tzw. wcześniejsza emerytura to uprawnienie pracownika, z którego może, ale nie musi skorzystać. W związku z tym przyjmuje się, że ochrona przedemerytalna nie obejmuje okresu poprzedzającego uzyskanie prawa do wcześniejszej emerytury.

Ponadto wiek uprawniający do tzw. emerytury pomostowej nie jest „normalnym” wiekiem emerytalnym w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z FUS. Dlatego zatrudnieni w okresie poprzedzającym uzyskanie prawa do emerytury pomostowej także nie korzystają z ochrony z art. 39 k.p.

Dopuszczalne rozstanie...

Pamiętać jednak należy, że ten przepis nie pozbawia pracodawcy możliwości rozstania z pracownikiem chronionym na mocy porozumienia stron czy w trybie rozwiązania umowy bez zachowania okresu wypowiedzenia (tzw. dyscyplinarka).

Art. 40 k.p. przewiduje, że z ochrony przedemerytalnej nie skorzysta ten, kto uzyskał prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, a także w razie formalnego ogłoszenia przez sąd upadłości lub likwidacji pracodawcy (art. 41

1

k.p.). Ta ochrona nie działa jednak tylko przy ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidację majątku pracodawcy. Jeśli natomiast dochodzi do tzw. upadłości układowej, pracownik w wieku przedemerytalnym nadal cieszy się ustawowymi przywilejami.

...lub wypowiedzenie zmieniające

Przyjmuje się, że regulacje o ochronie przedemerytalnej odnoszą się też do wypowiedzenia zmieniającego. Oznacza to, że szef nie może wymówić umowy przez cztery lata dzielące do emerytury oraz zmienić jej warunków na niekorzyść pracownika.

Pewne ułatwienie przy wypowiadaniu warunków pracy i płacy przewiduje ustawa z 13 marca 2003 o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (DzU nr 90, poz. 844 ze zm., dalej ustawa o zwolnieniach grupowych). Odnosi się ona jednak wyłącznie do zatrudniających co najmniej 20 osób.

Gdy pracodawca reorganizuje firmę, to nadal nie może wypowiedzieć umowy osobie objętej ochroną przedemerytalną. Wolno mu natomiast dać wypowiedzenie zmieniające. Pozwala to dostosować istniejące stanowisko do potrzeb zmienionego zakładu.

Jeżeli jednak nowe warunki powodują obniżenie dotychczasowego wynagrodzenia, szef musi do końca okresu ochronnego wypłacać pracownikowi dodatek wyrównawczy. Art. 5 ustawy o zwolnieniach grupowych pozwala zatem powierzyć objętemu ochroną np. inną posadę, gwarantuje mu jednak osiąganie pensji na dotychczasowym poziomie, do końca okresu ochronnego. Finansowo dla pracodawcy to zatem niewielka zmiana.

—Marta Milej-Krzyształowska aplikantka radcowska w Kancelarii Prawniczej Włodzimierz Głowacki i Wspólnicy sp.k.