Pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę z tytułu niezdolności do pracy lub emeryturę, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości miesięcznego wynagrodzenia.

Gwarantuje im to [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B5E347C50E4D2860978BAD3D891C7A48?n=1&id=76037&wid=337521]kodeks pracy[/link]. Jednakże przepisy branżowe, a także układy zbiorowe lub regulaminy wynagrodzeń obowiązujące w danym zakładzie, mogą przewidywać wyższe odprawy, np. w wysokości trzy- lub nawet sześciomiesięcznego wynagrodzenia.

[srodtytul]Ochrona wypłat[/srodtytul]

Przepisy kodeksu pracy przewidują szczególną ochronę przed potrąceniami wypłat dokonywanych na rzecz pracowników. Ogranicza to znacznie swobodę pracodawców. Zakres tego ograniczenia określają art. 87 – 91 k.p., mające charakter norm bezwzględnie obowiązujących.

Przy czym, choć wspomniane przepisy kodeksu pracy wprost mówią tylko o wynagrodzeniu, to w orzecznictwie sądowym powszechnie się przyjmuje, że mają one zastosowanie także do innych świadczeń pieniężnych ze stosunku pracy mających zapewnić pracownikowi środki utrzymania.

Wskazywał na to także [b]Sąd Najwyższy w wyroku z 17 lutego 2004 r. (I PK 217/03)[/b], stwierdzając, że odprawa emerytalna oraz nagroda jubileuszowa podlegają ochronie przed potrąceniami jak wynagrodzenie za pracę. Oznacza to, że także dokonywane na rzecz pracowników wypłaty odpraw emerytalnych lub rentowych korzystają ze szczególnej ochrony przed potrąceniami.

Potrącenia z odprawy emerytalnej lub rentowej należnej pracownikowi bez jego zgody mogą być dokonywane przez pracodawcę tylko na poczet określonych wierzytelności.

[srodtytul]Obowiązują limity[/srodtytul]

Zgodnie z art. 87 § 1 k.p. po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych można potrącić:

- sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,

- sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,

- zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi,

- kary pieniężne stosowane przez pracodawcę wobec pracownika za nieprzestrzeganie przez niego przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy.

Należy przy tym zaznaczyć, że szczegółowe określenie, co należy rozumieć pod pojęciem „tytuł wykonawczy”, o którym mowa w art. 87 § 1 k.p., zawierają przepisy [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=906021C3C4F8A71B08066CD633B6506B?id=70930]kodeksu postępowania cywilnego[/link], a zwłaszcza jego art. 776 i 777.

W praktyce chodzi tu najczęściej o wyroki i postanowienia sądowe zaopatrzone w klauzulę wykonalności lub zawarte przed sądem ugody, którym nadano klauzulę wykonalności.

Limity dopuszczalnych potrąceń z wynagrodzenia określają art. 87 § 3 i 4 k.p. Zgodnie z nimi na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych można potrącić kwoty do wysokości 3/5 wynagrodzenia, natomiast w razie egzekucji innych wierzytelności lub potrącania zaliczek pieniężnych – do wysokości połowy wynagrodzenia.

Przy zbiegu zaś potrąceń z tytułu egzekucji należności innych niż alimentacyjne oraz zaliczek pieniężnych potrącenia nie mogą w sumie przekraczać połowy wynagrodzenia, a wraz z potrąceniami na zaspokojenie egzekwowanych świadczeń alimentacyjnych – 3/5 wynagrodzenia.

Istotne jest także, że według art. 91 k.p. należności inne niż wymienione w art. 87 § 1 i § 7 k.p. mogą być potrącone z odprawy emerytalnej pracownika tylko za jego zgodą wyrażoną na piśmie. Przy czym także w tym wypadku wolna od potrąceń jest kwota w wysokości minimalnego wynagrodzenia – przy potrącaniu należności na rzecz pracodawcy, lub 80 proc. tej kwoty – przy potrącaniu innych należności.

[srodtytul]Potrzebna akceptacja[/srodtytul]

Pracodawca nie może zatem samowolnie dokonywać potrąceń swoich należności (np. z tytułu stwierdzonego niedoboru) z odprawy emerytalnej lub rentowej przysługującej pracownikowi. Aby tego dokonać, musi posiadać albo pisemną zgodę pracownika, albo dysponować tytułem wykonawczym (np. wyrokiem sądowym zasądzającym kwotę niedoboru).

[ramka][b]Przykład[/b]

Anna S. była zatrudniona jako sprzedawca w magazynie. Ponieważ uzyskała prawo do emerytury, zdecydowała się na rozwiązanie umowy o pracę, a następnie zażądała wypłaty odprawy emerytalnej.

Pracodawca zarządził inwentaryzację w magazynie, w którym dotychczas pracowała kobieta. Inwentaryzacja wykazała niedobór w wysokości 2300 zł. Pracodawca postanowił obciążyć tym niedoborem Annę S., uznając, że powstał on z jej winy.

Wobec tego nakazał potrącić z należnej jej odprawy emerytalnej tę kwotę. Na skutek tego wypłacono Annie S. tytułem odprawy tylko 345 zł.

Nie godząc się na takie potrącenie, wystąpiła do sądu pracy z powództwem o zapłatę 2300 zł. Sąd przyznał jej tę kwotę od pracodawcy, gdyż ten dokonał potrącenia wbrew zasadom wynikającym z art. 87 § 1 k.p. [/ramka]

[i]Autor jest sędzią Sądu Okręgowego w Kielcach[/i]