Jednym z podstawowych uprawnień pracowniczych jest prawo do wypoczynku. Dotyczy to również pracowników młodocianych. Im, choć pracują krócej ze względu na pobieraną jeszcze naukę, przysługuje urlop wypoczynkowy, który udzielany jest według zasad opisanych w dziale IX [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B5E347C50E4D2860978BAD3D891C7A48?n=1&id=76037&wid=337521]kodeksu pracy[/link].

[srodtytul]Pierwszy odpoczynek[/srodtytul]

W rozumieniu kodeksu pracy młodocianym jest osoba, która ukończyła 16 lat, a nie przekroczyła 18. Nieletni mogą wykonywać pracę zarobkową w ramach stosunku pracy w celu przygotowania zawodowego (jeśli nie mają zawodowych kwalifikacji) bądź przy pracach lekkich. Uprawnienia urlopowe pracownik młodociany nabywa bez względu na rodzaj umowy. Póki taki pracownik nie osiągnie pełnoletności, dłuższy urlop przysługuje mu na szczególnych zasadach. Później już jest traktowany jak zwykły pracownik.

Prawo do swojego pierwszego urlopu młodociany zyskuje z upływem sześciu miesięcy od rozpoczęcia pracy – w wymiarze 12 dni roboczych. Chodzi tu o pierwsze zatrudnienie w życiu na podstawie angażu pracowniczego.

Natomiast z upływem roku pracy młodociany uzyskuje prawo do urlopu w wymiarze 26 dni roboczych. I trzeba tu dodać, że pierwszy urlop kumuluje się z tym należnym po roku pracy, co oznacza, że po tym roku młodociany może iść na 38-dniowy wypoczynek. Z każdym kolejnym rokiem kalendarzowym – od 1 stycznia, pracownik ma prawo do dalszych wakacji.

W roku kalendarzowym, w którym młodociany skończy 18 lat, przysługuje mu urlop w wymiarze krótszym, bo wynoszącym 20 dni roboczych, jeżeli prawo do urlopu uzyskał przed ukończeniem osiemnastki.

[ramka][b]Przykład[/b]

Kamil B. urodzony w 1994 r. rozpoczął pracę 28 czerwca br. Pierwszy urlop w wymiarze 12 dni roboczych zyska 28 grudnia, a 28 czerwca 2011 r. – urlop 26-dniowy.

Od 1 stycznia 2012 r., czyli w roku, w którym skończy 18 lat, nabędzie prawo do 20 dni roboczych wypoczynku.[/ramka]

Młodocianemu, który uczęszcza do szkoły, pracodawca musi udzielić urlopu w okresie ferii szkolnych – letnich i zimowych. Tak stanowi art. 205 § 3 k.p. Przepis ten ma na celu zapewnienie pracownikowi uczniowi odpoczynku zarówno od nauki, jak i obowiązków pracowniczych.

Jeśli młodociany nie nabył jeszcze prawa do pierwszego czy kolejnego urlopu np. ze względu na krótszy niż sześciomiesięczny staż pracy, też może mieć wolne w okresie szkolnych wakacji. Takiego zaliczkowego urlopu pracodawca udziela wyłącznie na jego wniosek.

[ramka][b]Przykład[/b]

Łukasz D., uczeń pierwszej klasy zasadniczej szkoły zawodowej, zawarł 1 września 2009 r. umowę w celu przygotowania zawodowego z fabryką mebli. Ferie zimowe w jego województwie zaczęły się w drugiej połowie stycznia 2010 r.

Ponieważ nie nabył jeszcze prawa do pierwszego urlopu (nie minęło sześć miesięcy), wystąpił do szefa o udzielenie mu pięciu dni roboczych urlopu w czasie przerwy feryjnej.[/ramka]

[srodtytul]Pensja lub ekwiwalent[/srodtytul]

Za czas urlopu wypoczynkowego młodocianemu przysługuje wynagrodzenie urlopowe, a gdy z powodu rozwiązania umowy bądź jej wygaśnięcia nie zdąży wykorzystać wolnego w naturze – ekwiwalent pieniężny.

Obie należności oblicza się według [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=64A9321231E1EDCDF3FE1906B67C51EF?id=74468]rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (DzU nr 2, poz. 14 ze zm.)[/link].

Ekwiwalent przysługuje bez względu na tryb rozwiązania stosunku pracy. Jeśli do jego ustania dochodzi w trakcie roku kalendarzowego, należy się za dni urlopu w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego u tego pracodawcy.

[srodtytul]Kiedy przepisy ogólne[/srodtytul]

W sprawach nieuregulowanych w sposób odrębny, tj. w dziale IX k.p., dotyczących urlopów osób młodocianych, stosuje się przepisy ogólne o urlopach (dział VII). Zatem, przykładowo, tak jak innym pracownikom, również młodocianym pracodawca udziela urlopu:

- według planu urlopów,

- w dni, które są dla młodocianego dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,

- w wymiarze godzinowym odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w danym dniu,

- zaokrąglając niepełny kalendarzowy miesiąc pracy w górę do pełnego miesiąca, a niepełny dzień urlopu – do pełnego dnia.

Jeżeli młodociany nie może rozpocząć urlopu w ustalonym terminie z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność w pracy, a w szczególności z powodu:

1) czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby,

2) odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,

3) powołania na ćwiczenia wojskowe albo na przeszkolenie wojskowe na czas do trzech miesięcy,

4) urlopu macierzyńskiego

– pracodawca jest obowiązany przesunąć urlop na termin późniejszy. Pracownica młodociana może też wystąpić z wnioskiem o udzielenie urlopu wypoczynkowego bezpośrednio po urlopie macierzyńskim.

[ramka][b]Bezpłatny też jest możliwy, ale na wniosek [/b]

Pracownik młodociany będący uczniem szkoły dla pracujących może również wystąpić do pracodawcy z wnioskiem o urlop bezpłatny w okresie ferii szkolnych. Jednak nie może wnioskować o więcej niż dwa miesiące, licząc łącznie z urlopem wypoczynkowym. Pracodawca ma obowiązek taki wniosek rozpatrzyć pozytywnie.

Okres urlopu bezpłatnego wlicza się do okresu pracy, od którego należą się uprawnienia pracownicze (art. 205 § 4 k.p.). To uregulowanie jest korzystniejsze niż w stosunku do pozostałych zatrudnionych. Zgodnie bowiem z art. 174 § 2 k.p. urlop bezpłatny nie podlega wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.

Młody pracownik może także korzystać z urlopu bezpłatnego na zasadach ogólnych, a więc tak jak inni pracownicy. Wówczas pracodawca może mu go udzielić na pisemny wniosek, ale może też ten wniosek odrzucić, nie wyrażając zgody na urlop bezpłatny.

Przy urlopie dłuższym niż trzy miesiące strony mogą przewidzieć dopuszczalność odwołania pracownika z urlopu z ważnych przyczyn. Urlop bezpłatny trwający co najmniej miesiąc skraca w sposób proporcjonalny urlop wypoczynkowy.

Zastosowanie ma tu art. 155[sup]2[/sup] k.p., zgodnie z którym pracownikowi powracającemu do pracy u dotychczasowego pracodawcy w ciągu roku kalendarzowego po trwającym co najmniej jeden miesiąc okresie urlopu bezpłatnego przysługuje urlop w wymiarze proporcjonalnym:

- do okresu pozostałego do końca danego roku kalendarzowego – w razie zatrudnienia na czas nie krótszy niż do końca danego roku kalendarzowego,

- do okresu zatrudnienia w danym roku kalendarzowym – w razie zatrudnienia na czas krótszy niż do końca danego roku kalendarzowego. [/ramka]

[ramka][b]Uwaga[/b]

Pracodawca, który narusza przepisy o zatrudnianiu młodocianych, w tym o udzielaniu im urlopów wypoczynkowych, popełnia wykroczenie i podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.[/ramka]