Zawierając umowę o dofinansowanie należy pamiętać, że niedotrzymanie sformalizowanych kryteriów wykorzystania tych środków może skutkować koniecznością zwrotu całości lub części dofinansowania. Jest to istotne także w kontekście sukcesji przedsiębiorstwa.
Czytaj także: Sukcesja firmy: kto, kiedy i w jaki sposób przejmie własność
To czy przedsiębiorca kwalifikuje się do grupy mikro, małych lub średnich przedsiębiorców (MŚP), czy też jest dużym przedsiębiorcą wpływać może na możliwość ubiegania się o dofinansowanie, ale także decydować o jego intensywności.
Proces korzystania z dofinansowania dzieli się na kilka etapów. Co istotne realizacja i rozliczenie otrzymanego dofinansowania, wcale nie kończy obowiązków, jakie spoczywają na przedsiębiorcy. Po zakończeniu realizacji projektu na przedsiębiorcy spoczywa obowiązek dochowania okresu trwałości, czyli utrzymania efektów stanowiących o spełnieniu celu projektu przez okres 3 lub 5 lat – w zależności od statusu beneficjenta. Problem dotrzymania trwałości dotyczy projektów obejmujących inwestycje w infrastrukturę lub środki trwałe służące działalności produkcyjnej i usługowej. Dochowanie tego obowiązku podlega monitoringowi i kontroli przez instytucje przyznające dofinansowanie.
W okresie trwałości – o czym należy pamiętać planując sukcesję – niedozwolone jest poddawanie projektu znaczącej modyfikacji. Jako przypadek jej wystąpienia jest traktowana:
- zmiana charakteru własności elementu dofinansowanej infrastruktury lub zmiany prawo-organizacyjne beneficjenta, albo
- zaprzestanie działalności produkcyjnej czy usługowej.
Jeśli chociaż jedna ze wskazanych sytuacji ma miejsce w czasie trwania okresu trwałości, o zachowaniu prawa do dotacji decyduje to, czy zmiany te miały wpływ na charakter lub warunki realizacji projektu lub spowodowały uzyskanie nieuzasadnionej korzyści.
Od zawarcia umowy o dofinansowanie beneficjent jest zobowiązany do niedokonywania zmian formy prawnej przedsiębiorstwa beneficjenta lub przeniesienia jego przedsiębiorstwa w całości lub części na podmiot trzeci, za wyjątkiem takich zmian, które dokonywane są w trybie kodeksu spółek handlowych i które skutkują wstąpieniem podmiotu działającego w zmienionej formie prawnej (spółka przekształcona) lub podmiotu trzeciego (spółka przejmująca lub spółka nowo zawiązana) w ogół praw i obowiązków beneficjenta z mocy prawa.
Wymóg dochowania trwałości nie oznacza bowiem całkowitego usztywnienia działalności przedsiębiorcy. Każda decyzja przedsiębiorcy w okresie trwałości – dotyczy to także planów sukcesyjnych - winna być poprzedzona analizą wykluczającą zaistnienie znaczącej modyfikacji projektu. Ta z pozoru prosta zasada kryje w sobie wiele niuansów i często wymaga indywidualnego podejścia – warto więc zapoznać się z opracowaniem instytucji finansujących na ten temat.
Utrata statusu MŚP
Co do zasady, beneficjentami wsparcia mogą być wszystkie podmioty prowadzące działalność gospodarczą i posiadające siedzibę na obszarze Polski. Wsparcie finansowe skierowane do przedsiębiorców jest różnicowane ze względu na wielkość przedsiębiorstwa, zgodnie z podziałem na tzw. mikro, małe, średnie (MŚP) i duże przedsiębiorstwa. Niejednokrotnie określony rodzaj dofinansowania jest dostępny jedynie dla przedsiębiorców poddających status MŚP. W takiej sytuacji sukcesja polegająca na przykład na sprzedaży udziałów w spółce przez przedsiębiorcę w trakcie trwałości projektu, po którym to nabyciu utracony zostałby status MŚP, nie będzie możliwa, bez konieczności zwrotu uzyskanych środków z dotacji wraz z odsetkami. Dlatego planując sukcesję i jej formę, ważne jest sprawdzenie uprzednio, również i tych aspektów.
Elementy infrastruktury
Zasadzie trwałości podlegają materialne lub infrastrukturalne elementy realizowanego projektu. Dotyczy to również urządzeń, których okres amortyzacji jest krótszy niż okres trwałości. W przypadku gdyby zakupione w ramach dotacji urządzenia utraciły swoje właściwości np. ze względu na postęp technologiczny, dopuszcza się ich wymianę, o ile nowo nabyte w ich miejsce służyć będą celom projektu.
Zmiany charakteru własności nie powoduje umowy obligacyjne, gdyż nie przenoszą prawa własności na inny podmiot, odmiennie zaś należy z reguły traktować umowy o charakterze rzeczowym.
W związku z tym możliwe są sytuacje, kiedy niedopuszczalne będzie przeniesienie przedsiębiorstwa/jej zorganizowanej części podmiotu, który otrzymał dofinansowanie na podmiot trzeci w drodze czynności (np. darowizna, sprzedaż, zamiana). Zasady te dotyczą również poszczególnych elementów infrastruktury, nabytych z udziałem dofinansowania. Z reguły beneficjent udzielonego dofinansowania zobowiązany jest w okresie trwałości do uzyskania zgody instytucji finansującej na wszelkie planowane zmiany formy prawnej lub dokonanie jakichkolwiek rozporządzeń przedsiębiorstwem/jego zorganizowaną częścią/elementami nabytej infrastruktury, przed przeprowadzeniem tych czynności.
Forma prawna prowadzonej działalności
Sprzedaż lub utrata dofinansowanych elementów infrastruktury to niejedyny przypadek, w którym występuje zmiana charakteru własności decydująca o utrzymaniu okresu trwałości. Przeniesienie własności może się dokonać również w wyniku przekształceń polegających na zmianach w strukturze własnościowej podmiotu. Przesłanka ta jest interpretowana w sposób formalny jako każda podmiotowa zmiana własności wytworzonego majątku, zarówno w pełnym zakresie, jak i poprzez obejmowanie udziałów, akcji w przypadku spółkę kapitałowych, czy też ogółu praw i obowiązków wspólników w przypadku spółek osobowych.
Pojawienie się nowych wspólników w spółce czy też całkowita zmiana właściciela podmiotu budzą wątpliwości dotyczące zachowania okresu trwałości. Działanie takie są możliwe, ale z zastrzeżeniem zachowania przez spółkę celów projektu. W takim przypadku należy też sprawdzić, czy wprowadzone zmiany nie wpłyną na zaburzenie pozostałych elementów realizowanego projektu, czy też utraty statusu MŚP przez beneficjenta dofinansowania.
Z reguły sama zmiana formy organizacyjno-prawnej przedsiębiorstwa – o ile nie skutkuje ewentualną utratą statusu MŚP - będąca skutkiem przekształceń regulowanych przez przepisy kodeksu spółek handlowych nie powoduje zmiany charakteru własności. Bardziej szczegółowych analiz wymaga natomiast przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę.
Zmiana miejsca prowadzenie działalności
Przeniesienie zakupionych z uzyskanego dofinansowania infrastruktury czy też linii technologicznych w inne miejsce niż to, w którym zostały one pierwotnie zainstalowane, jest z reguły możliwe. Jednak i tutaj mogą wystąpić pewne ograniczenia. Kluczową kwestią może być powiązanie typu (i wysokości) przyznanej pomocy, z której skorzystał przedsiębiorca, do konkretnego obszaru. Analogiczne zasady obowiązują w przypadku zmiany lokalizacji prowadzonej działalności pomiędzy województwami, wówczas gdy przedsiębiorca uzyskał dotację z programu regionalnego. Istotne jest wówczas zachowanie siedziby firmy w pierwotnej lokalizacji przez cały okresu trwałości. ?
Dorota Szlachetko-Reiter radca prawny, partner zarządzający w BDO Legal Łatała i Wspólnicy Sp.k.
Zasygnalizowane obok obowiązki, jakie spoczywają na przedsiębiorcach korzystających z dofinansowania w zakresie wymogu dochowania trwałości zrealizowanego projektu i wiążące się z tym ograniczenia (w zakresie przekształceń własnościowych oraz następstwa prawnego w związku z wymogiem dotrzymania trwałości projektu) wskazują, że niejednokrotnie proces przekazania następcom prowadzonej działalności gospodarczej (niezależnie od formy jej prowadzenia), można wiązać z dodatkowymi zagadnieniami wymagającymi uwzględnienia, co daje dodatkowy asumpt do podejścia do procesu sukcesji w sposób przemyślany i zaplanowany. ?
