Czy okres nieopłacania składek przez pracodawcę będzie uwzględniony przy ustalaniu prawa do emerytury i jej wysokości? – pyta czytelnik.

Odpowiadając na to pytanie, trzeba odwołać się do art. 50 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 963 ze zm.; dalej: ustawa o sus). Zgodnie z nim od 2006 r. ZUS do 31 sierpnia każdego roku musi przesłać ubezpieczonemu urodzonemu po 31 grudnia 1948 r. informację o zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego składkach ogółem, o których mowa w art. 40 ust. 1 ustawy o sus, według stanu na 31 grudnia poprzedniego roku. To tzw. informacja o stanie konta. Zgodnie z art. 41 ust. 8 ustawy o sus pracodawca udostępnia ją na formularzu ZUS RMUA lub w innej formie zawierającej dane jak na ZUS RMUA.

RMUA jest przekazywany pracownikom w podziale na poszczególne miesiące za rok ubiegły do 28 lutego roku następnego. Etatowiec może jednak wnioskować o częstsze wydawanie tego dokumentu. Firma musi go wydać na żądanie zatrudnionego, nie częściej jednak niż raz na miesiąc.

Prostowanie danych

Jeżeli po otrzymaniu danych o stanie konta ubezpieczony stwierdzi, że nie zostały na nim zewidencjonowane wszystkie należne składki emerytalne lub zewidencjonowano je w niewłaściwej wysokości, powinien zgłosić do płatnika składek wniosek o sprostowanie danych przekazanych do ZUS w dokumentach związanych z ubezpieczeniami społecznymi określonych w ustawie lub o przekazanie brakujących dokumentów. Robi to na piśmie lub do protokołu. Płatnik składek ma obowiązek pisemnie zawiadomić ubezpieczonego o sposobie rozpatrzenia wniosku o sprostowanie danych w ciągu 60 dni od jego otrzymania. Jeśli uwzględni to pismo, koryguje błędy lub uzupełnia brakujący dokument związany z ubezpieczeniami w ciągu 30 dni od przekazania zainteresowanemu informacji o sprostowaniu danych.

Postępowanie wyjaśniające

Gdy zaś pracodawca nie uwzględnia prośby albo gdy płatnik już nie istnieje, ubezpieczony powinien złożyć we wskazanej przez ZUS jednostce organizacyjnej wniosek o przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego. Przedstawia jednocześnie dokumenty potwierdzające wysokość podstawy wymiaru składek emerytalnych oraz kopię informacji o sprostowanie danych.

Takie postępowanie wyjaśniające ZUS powinien zakończyć nie później niż w ciągu 3 miesięcy, a gdy jest szczególnie skomplikowane – nie później niż w ciągu 6 miesięcy od otrzymania wniosku.

Mobilizowanie opornego

W myśl art. 23 ust. 1 i art. 32 ustawy o sus w razie ustalenia, że pracodawca nie opłaca składek, pracownik powinien poinformować o tym ZUS. Ten wezwie pracodawcę do uregulowania długu wraz z należnymi odsetkami za zwłokę. Oprócz tego zgodnie z art. 98 ust. 1 pkt 1 ustawy o sus pracodawca w drodze postępowania sądowego może zostać ukarany grzywną.

Na mocy art. 23 ustawy o sus od nieopłaconych w terminie składek od jego płatnika należne są odsetki za zwłokę, na zasadach i w wysokości określonych w ustawie z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 613 ze zm.). Niewykluczona jest też dodatkowa opłata do wysokości 100 proc. nieopłaconych składek, gdy płatnik nie reguluje ich lub opłaca je zaniżone. ZUS ma prawo tak postanowić na podstawie art. 24 ustawy o sus. Od decyzji w sprawie wymierzenia dodatkowej opłaty przysługuje odwołanie do sądu według zasad określonych w art. 83 ustawy o sus. Składki oraz odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne, koszty upomnienia i dodatkowa opłata, czyli „należności z tytułu składek", nieopłacone w terminie, podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub egzekucji sądowej.

Gdy pracodawca nadal nie opłaca składek, ZUS ma prawo wszcząć wobec niego postępowanie egzekucyjne, a także wystąpić do sądu o zabezpieczenie majątku płatnika, ogłoszenie jego upadłości lub zakazanie mu prowadzenia działalności gospodarczej. ZUS może też skierować wniosek o wpisanie dłużnika do rejestru dłużników niewypłacalnych. Niewykluczone, że skieruje ponadto wniosek do prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa naruszenia praw pracownika wynikających z ubezpieczenia społecznego. Takie zawiadomienie może też złożyć sam pracownik jako osoba pokrzywdzona.

Sprawą nieuczciwego pracodawcy wolno także zainteresować Państwową Inspekcję Pracy. Ta wyśle kontrolę do zakładu pracy, w wyniku której inspektor pracy wyda decyzję, zastosuje wystąpienie, skieruje powództwo lub nałoży grzywnę.

Emerytura według nowych zasad

Nieopłacone składki mogą wpływać na wysokość emerytury, ale nie w każdym przypadku. Potrzebna jest jednak wiedza i szybkie działanie zainteresowanego. Przyszła emerytura nie będzie niższa wskutek nieuregulowania składek do ZUS pod warunkiem, że sprawę zgłosi się w ZUS wcześniej i będzie można podjąć odpowiednie kroki prawne przeciwko pracodawcy. Pracownik, za którego szef nie odprowadzał składek, nie zostanie pozbawiony prawa do emerytury, gdyż nalicza się ją w oparciu o należne składki, a  nie te, które zostały rzeczywiście wpłacone na konto ZUS. Podstawowym warunkiem jest jednak to, aby zatrudniony był zgłoszony do  ubezpieczeń i co miesiąc wykazywany w raportach przekazywanych do ZUS.

Ile tego będzie

Emeryturę według nowych zasad stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy jej obliczenia przez tzw. średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi, w jakim ubezpieczony zdecyduje się przejść na świadczenie. Podstawę obliczenia emerytury według nowych zasad stanowi kwota składek zewidencjonowanych na indywidualnym koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługiwać będzie emerytura.