- 2 czerwca 2015 r. urodziłam syna i korzystałam z pełnego urlopu macierzyńskiego (20 tygodni), dodatkowego urlopu (sześć tygodni) i ośmiu tygodni urlopu rodzicielskiego (łącznie do 25 stycznia 2016 r.). Po tym okresie wróciłam do pracy. Czy w świetle nowych przepisów będę miała prawo do urlopu rodzicielskiego, który można wykorzystać do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy szósty rok życia? Czy z tego tytułu otrzymam zasiłek macierzyński? – pyta czytelniczka.
Od 2 stycznia 2016 r. zmieniły się przepisy dotyczące prawa do urlopu macierzyńskiego, a co za tym idzie – do zasiłku macierzyńskiego. Zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego. Tak stanowi art. 29a ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 372).
O okres zlikwidowanych wcześniejszych dodatkowych urlopów (macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego) wydłużył się wymiar urlopu rodzicielskiego. Obecnie wynosi on 32 tygodnie przy urodzeniu jednego dziecka oraz 34 tygodnie przy narodzinach dwójki lub więcej pociech przy jednym porodzie. Wcześniej wynosił on 26 tygodni.
Zgodnie z art. 182 [1a] § 1 kodeksu pracy urlop rodzicielski przysługuje bezpośrednio po podstawowym urlopie macierzyńskim, przejmując jednocześnie rolę urlopu dodatkowego. Zasiłek macierzyński za okres ustalony w kodeksie pracy jako okres urlopu rodzicielskiego należy się w wymiarze wielokrotności tygodnia. Przypada to od następnego dnia po zasiłku macierzyńskim za okres urlopu macierzyńskiego albo odpowiednio urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.
W czterech częściach
Zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego jest przyznawany ubezpieczonemu jednorazowo albo nie więcej niż w czterech częściach, będących wielokrotnością tygodnia.
Żadna z części urlopu rodzicielskiego nie może być krótsza niż osiem tygodni, poza:
- pierwszą częścią urlopu rodzicielskiego, która przy urodzeniu jednego dziecka przy jednym porodzie nie może być krótsza niż sześć tygodni, a w razie przyjęcia przez pracownika dziecka na wychowanie nie może być krótsza niż trzy tygodnie,
- ostatnią częścią urlopu, która pozostała do wybrania i jest krótsza niż osiem tygodni.
Urlop rodzicielski przysługuje łącznie obojgu rodzicom dziecka. Oznacza to, że całość tego urlopu i zasiłku macierzyńskiego za ten okres może wziąć matka bądź ojciec. Rodzicom wolno też podzielić się tym urlopem.
Przepisy pozwalają również obojgu skorzystać z urlopu w tym samym czasie. Wówczas jednak każde z nich weźmie po 16 tygodni, tak aby łącznie nie przekroczyć pełnego wymiaru tego uprawnienia.
Dopuszczalna pauza
Obecnie nie trzeba już zachować ciągłości całego urlopu rodzicielskiego. Jest on udzielany bezpośrednio po urlopie macierzyńskim albo zasiłku macierzyńskim za okres odpowiadający urlopowi macierzyńskiemu, nie więcej niż w czterech częściach, następujących bezpośrednio jedna po drugiej albo bezpośrednio po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części urlopu rodzicielskiego, w wymiarze wielokrotności tygodnia. Zgodnie jednak z art. 182 [1c] § 1 i 3 k.p. urlop ten do 16 tygodni może przypadać w terminie, który nie następuje po poprzedniej części tego urlopu czy po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części tego urlopu przez ubezpieczonego niebędącego pracownikiem. Przy czym nie może to być później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy szósty rok życia.
Aby otrzymać zasiłek macierzyński po przerwie, trzeba wykorzystać przynajmniej jedną jego część za okres ustalony w kodeksie pracy jako okres urlopu rodzicielskiego przypadającą bezpośrednio po zasiłku macierzyńskim za okres urlopu macierzyńskiego albo urlopu na warunkach macierzyńskiego. Zasiłek macierzyński za czas urlopu rodzicielskiego można otrzymać maksymalnie w dwóch częściach.
Okres przejściowy
Przy zmianie regulacji często trzeba uwzględnić okres przejściowy. Część ubezpieczonych – mimo innego prawa – nadal korzysta ze starych przepisów. W tym przypadku chodzi o dodatkowy urlop macierzyński lub na warunkach macierzyńskiego albo jego części.
Jeśli 2 stycznia 2016 r. ubezpieczony przebywał na dodatkowym urlopie macierzyńskim lub na zasiłku, uzyskał prawo do urlopu rodzicielskiego i zasiłku macierzyńskiego za czas tego urlopu, który odpowiada różnicy między nowym wymiarem tego urlopu (tj. odpowiednio 32 lub 34 tygodni) a wymiarem udzielonego dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub na warunkach urlopu macierzyńskiego lub jego części. Jeśli natomiast początek udzielonego wcześniej dodatkowego macierzyńskiego (lub na warunkach macierzyńskiego) przypada po 1 stycznia 2016 r., z mocy prawa zamienia się w urlop rodzicielski.
Nie ma natomiast przepisu przejściowego mówiącego wprost, czy pracownik, który w poprzednim stanie prawnym skorzystał z części urlopu rodzicielskiego, może wybrać 16 tygodni urlopu rodzicielskiego w późniejszym terminie. Ponieważ brakuje takiej regulacji, z nowego rozwiązania o 16 tygodniach urlopu rodzicielskiego przypadających później skorzystają wszyscy ubezpieczeni spełniający warunki do nabycia tego prawa przewidziane w nowych przepisach. Chodzi o tych, którzy mają dziecko w określonym wieku, na które wzięli część urlopu rodzicielskiego zarówno przed, jak i po 2 stycznia 2016 r.
Nie dla wszystkich
Z 16 tygodni urlopu rodzicielskiego w późniejszym terminie nie będzie mógł skorzystać ubezpieczony, który:
- w ogóle nie brał urlopu rodzicielskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego,
- wybrał urlop rodzicielski lub zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze,
- nie korzystał z urlopu rodzicielskiego, gdyż do 16 czerwca 2013 r. kodeks pracy nie przewidywał takiego uprawnienia (urlop rodzicielski został wprowadzony od 17 czerwca 2013 r.).
Co radzić
Czytelniczka przebywała na urlopie rodzicielskim, a dokładnie na jego części (przez osiem tygodni), które zakończyła 24 stycznia 2016 r. Ponieważ przepisy kodeksu pracy o urlopie rodzicielskim nie wymagają zachowania bezpośredniości przy wybraniu jego kawałka, maksymalnie 16-tygodniową część tego urlopu może ona wziąć później. Granicą będzie koniec roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy szósty rok życia.
Jak było wcześniej
Do 2 stycznia 2016 r. wśród uprawnień rodzicielskich oprócz urlopu macierzyńskiego za podstawowy okres były też: dodatkowy urlop macierzyński oraz dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego w wymiarze sześciu tygodni, a w razie urodzenia więcej niż jednej pociechy przy jednym porodzie w wymiarze ośmiu tygodni. Za sprawą nowelizacji kodeksu pracy urlopy te zostały zlikwidowane od 2 stycznia 2016 r.
