Radosław Kaczmarek
Aby mieć prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu ojcowskiego, ojciec musi wychowywać dziecko. Korzystanie z tego uprawnienia nie zależy od statusu związku rodziców. Rodzice nie muszą zatem pozostawać w związku małżeńskim, konkubinacie, nie muszą nawet prowadzić wspólnego gospodarstwa domowego.
Prawo niezależne od innych
Zasiłek macierzyńskie przez okres ustalony przepisami kodeksu pracy jako okres urlopu ojcowskiego przysługuje ubezpieczonemu:
- któremu urodziło się dziecko,
- który przysposobił dziecko w wieku do siódmego roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, dziecko w wieku do 10. roku życia.
Zasiłek ten ma swój samodzielny charakter, czyli przysługuje niezależnie od uprawnień innych osób. Warunkiem jest, aby osoba występująca z wnioskiem o zasiłek macierzyński pozostawała w ubezpieczeniu chorobowym – dobrowolnie (np. z tytułu zatrunienia umowa-zlecenie, prowadzenie pozarolniczej działalności) lub obowiązkowo z tytułu zatrudnienia na umowę o pracę. Zasiłek dla ojca nie zależy od prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego przysługującego matce dziecka. Z zasiłku macierzyńskiego podczas urlopu ojcowskiego ubezpieczony tata może skorzystać w tym samym czasie, kiedy matka dziecka pobiera zasiłek macierzyński.
Uprawnienia do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu ojcowskiego ma także ubezpieczony, który ma prawo do zasiłku macierzyńskiego za część okresu urlopu macierzyńskiego (gdy ubezpieczona matka dziecka zrezygnowała z pobierania zasiłku macierzyńskiego po 14 tygodniach) lub za okres urlopu rodzicielskiego (gdy rodzicielka nie korzystała z zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego lub korzystała tylko z jego części).
Zasiłek macierzyński za urlop ojcowski przysługuje także wtedy, gdy matka dziecka jest osobą nieuprawnioną do zasiłku macierzyńskiego, np. jest bezrobotna lub korzysta ze świadczenia rodzicielskiego zgodnie ustawą z 24 lipca 2015 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2015 r., poz. 1217).
Dwa tygodnie
Na podstawie art. 29a ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 372, dalej: ustawa zasiłkowa) zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego przysługuje przez okres ustalony przepisami kodeksu pracy. W myśl art. 1823 k.p. ojciec ma prawo korzystać z urlopu ojcowskiego w wymiarze dwóch tygodni >patrz ramka.
Zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego tata dziecka może wybrać jednorazowo lub nie więcej niż w dwóch częściach. Kolejna część zasiłku macierzyńskiego nie musi przypadać bezpośrednio po poprzedniej części zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu ojcowskiego. Jednak żadna z części nie może być krótsza niż tydzień.
Wiek dziecka
Z uprawnień ojcowskich ubezpieczony skorzysta nie dłużej niż do:
- ukończenia przez dziecko 24. miesiąca życia,
- do upływu 24. miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko siódmego roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia.
Przykład
Panu Romanowi 29 maja 2014 r. urodził się syn. W okresie do 29 lutego br. nie występował o zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego, gdyż do tego czasu był zarejestrowany jako osoba bezrobotna. Od 1 marca br. podjął zatrudnienie na podstawie umowy o pracę. 15 kwietnia 2016 r. pan Roman wystąpił z wnioskiem o urlop ojcowski od 25 kwietnia do 8 maja 2016 r. (14 dni), gdzie dodatkowo oświadczył, że wcześniej nie korzystał z tego urlopu na syna urodzonego 29 maja 2014 r. Ponieważ pan Roman spełnia przesłanki do udzielenia urlopu ojcowskiego, gdyż wcześniej nie wybrał tych uprawnień oraz dziecko nie ukończyło 24 miesięcy życia, pracodawca wyraził zgodę na ten urlop i pracownik nabył prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres tego wolnego.
Kiedy z wnioskiem
Zasiłek macierzyński przez okres ustalony w kodeksie pracy jako urlop ojcowski przysługuje zarówno pracownikom korzystającym z takiego urlopu, jak i innym osobom podlegającym ubezpieczeniu chorobowemu niebędącym pracownikami (prowadzącym pozarolniczą działalność, wykonującym pracę na podstawie umowy-zlecenia).
Warunkiem przyznania etatowcowi prawa do zasiłku macierzyńskiego za urlop ojcowski jest wystąpienie do pracodawcy w terminie nie krótszym niż siedem dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu z wnioskiem o jego udzielenie. Gdy pracodawca go udzieli, także wtedy, gdy pracownik nie zachowa siedmiodniowego terminu na złożenie wniosku, za ten czas przysługuje mu zasiłek macierzyński.
Aby ubezpieczony niebędący pracownikiem uzyskał zasiłek macierzyński za urlop ojcowski, powinien wystąpić z wnioskiem w tej sprawie do płatnika zasiłku (pracodawcy lub ZUS). Składa on wniosek przed korzystaniem z zasiłku macierzyńskiego i określa datę, od której występuje o wypłatę zasiłku macierzyńskiego.
Maluch w szpitalu
Jeżeli w okresie, kiedy ojciec zawnioskował o urlop ojcowski, dziecko będzie wymagało opieki szpitalnej ze względu na stan zdrowia, ojciec może na swój wniosek zgodnie z art. 181, w zw. z art. 1823 k.p. przerwać pobieranie zasiłku macierzyńskiego. Pozostałą część okresu zasiłku macierzyńskiego może wykorzystać w terminie późniejszym, ale musi to przypadać bezpośrednio po wypisaniu dziecka ze szpitala. Zatem ostatnim dniem przerwy w wykorzystywaniu urlopu macierzyńskiego w takiej sytuacji jest dzień poprzedzający dzień, w którym syn lub córka zostaną wypisani ze szpitala. Zasiłek macierzyński przypadający bezpośrednio po wyjściu ze szpitala nie stanowi w tej sytuacji odrębnej części.
Sam pobyt malucha w lecznicy z mocy prawa nie przerywa urlopu ojcowskiego wykorzystywanego przez ojca. Przerwanie urlopu z powodu szpitala jest bowiem prawem ubezpieczonego, a nie obowiązkiem. Jeżeli ubezpieczony chce przerwać urlop, powinien złożyć do pracodawcy lub płatnika zasiłku wniosek dotyczący takiej przerwy w urlopie lub zasiłku macierzyńskiego w związku z pobytem dziecka w szpitalu. Do wniosku dołącza dokument potwierdzający, że potomek jest w placówce leczniczej. Pracodawca lub płatnik zasiłku jest związany wnioskiem ubezpieczonego. Musi przerwać urlop lub zasiłek macierzyński na okres podany we wniosku, potwierdzony załączonym dokumentem potwierdzającym w miarę możliwości okres pobytu dziecka w szpitalu.
Po wyjściu malucha ze szpitala szef jest natomiast związany wnioskiem ubezpieczonego o udzielenie niewykorzystanej części urlopu macierzyńskiego ze względu na pobyt dziecka w placówce. Do wniosku pracownik powinien załączyć wówczas dokument, z którego będzie wynikała data wyjścia dziecka ze szpitala.
Przykład
30 marca 2016 r. pan Grzegorz wystąpił z wnioskiem o urlop ojcowski od 11 do 24 kwietnia 2016 r. (14 dni) na dziecko urodzone 11 stycznia br. Z powodu pogorszenia się stanu zdrowia syna został on przyjęty do szpitala od 14 kwietnia br. Ponieważ pozostał w nim, ojciec przerwał korzystanie z urlopu od 14 kwietnia br. Dziecko przebywało w placówce do 23 kwietnia br., dlatego panu Grzegorzowi przysługuje prawo do:
- zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu ojcowskiego od 11 do 13 kwietnia (trzy dni),
- wynagrodzenia za czas pracy od 14 do 23 kwietnia br.,
- zasiłku macierzyńskiego od 24 kwietnia do 4 maja br. (11 dni), tj. do wykorzystania 14 dni urlopu ojcowskiego, który został przesunięty o okres przerwy w urlopie ojcowskim.
Ile pieniędzy
Zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy zasiłkowej miesięczny zasiłek macierzyński za okres ustalo- ny jako urlop ojcowski wynosi 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku.
Art. 31 ust. 3a ustawy zasiłkowej wprowadził zasadę, że gdy miesięczna kwota zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych jest niższa niż kwota świadczenia rodzicielskiego, tj. 1000 zł, zasiłek macierzyński pomniejszony o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych podwyższa się do wysokości świadczenia rodzicielskiego. Jednak podwyższenie to nie przysługuje ubezpieczonym uprawnionym do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu ojcowskiego.
Tyle samo na jedynaka i bliźniaki
Liczba dzieci urodzonych podczas jednego porodu nie zmienia wymiaru dni urlopu ojcowskiego. Tacie niezmiennie przysługują dwa tygodnie tego urlopu, bez względu na to, czy w czasie jednego porodu urodziło się jedno dziecko, bliźnięta czy więcej dzieci. -
Jakie dokumenty przedłożyć pracodawcy...
Jeżeli ojciec ubiegający się o urlop ojcowski jest pracownikiem, do pracodawcy powinien złożyć wniosek o udzielenie urlopu ojcowskiego lub jego części. Ma on zawierać imię i nazwisko pracownika oraz wskazywać okres, na który będzie udzielony urlop ojcowski albo jego część.
Dodatkowo do wniosku dołącza się odpowiednio:
- skrócony odpis aktu urodzenia dziecka (dzieci) lub zagraniczny akt urodzenia dziecka (dzieci) albo kopie tych dokumentów potwierdzone za zgodność z oryginałem przez płatnika składek albo ZUS,
- kopię prawomocnego postanowienia sądu o przysposobieniu dziecka, gdy wniosek dotyczy udzielenia urlopu ojcowskiego albo jego części na dziecko przysposobione,
- oświadczenie pracownika ojca wychowującego dziecko, czy korzystał z urlopu ojcowskiego albo jego części,
- kopię prawomocnej decyzji o odroczeniu obowiązku szkolnego, gdy wniosek dotyczy dziecka, wobec którego podjęto taką decyzję.
...i do ZUS
Aby uzyskać zasiłek macierzyński za urlop ojcowski, tata składa w ZUS następujące dokumenty:
- skrócony odpis aktu urodzenia dziecka lub prawomocne postanowienie sądu o przysposobieniu dziecka albo kopie tych dokumentów potwierdzone za zgodność z oryginałem przez płatnika składek albo ZUS,
- zaświadczenie pracodawcy o udzieleniu urlopu ojcowskiego – u ubezpieczonego będącego pracownikiem zaświadczenie to nie jest wymagane, jeżeli dane te są zawarte w zaświadczeniu płatnika składek ZUS Z-3,
- u ubezpieczonego niebędącego pracownikiem – złożony w formie papierowej lub w formie dokumentu elektronicznego uwierzytelnionego z wykorzystaniem kwalifikowanego certyfikatu lub profilu zaufanego ePUAP na elektroniczną skrzynkę podawczą ZUS, wniosek ubezpieczonego o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony w kodeksie pracy jako urlop ojcowski, złożony przed terminem rozpoczęcia korzystania z zasiłku macierzyńskiego, zawierający datę, od której ubezpieczony zamierza korzystać z tego zasiłku,
- oświadczenie, że zasiłek macierzyński nie został wcześniej pobrany z innego tytułu,
- zaświadczenie płatnika składek wystawione na druku ZUS Z-3 – u pracowników,
- zaświadczenie płatnika składek na druku ZUS Z-3a – u pozostałych ubezpieczonych,
- zaświadczenie płatnika składek na druku ZUS Z-3b – u osób prowadzących pozarolniczą działalność lub osób z nimi współpracujących.
